Οι δυσλειτουργίες του δημόσιου τομέα, η υψηλή φορολογία, η έλλειψη πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό και το κόστος ασφάλισης παράλληλα με τις αδυναμίες των ίδιων των επιχειρήσεων είναι τα εμπόδια που έχει να αντιμετωπίσει ο εξαγωγικός τομέας της Ελλάδος.
Μέσα από δύο έρευνες σε συνεργασία με το Οικονομικο Πανεπιστήμιο και την Icap το think tank της διαΝΕΟσις χαρτογραφεί τον ελληνικό εξαγωγικό τομεά και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα έχει μεγάλη εξάρτηση εξαγωγών από τα πετρελαιοειδή και υπερβολική συμμετοχή των υπηρεσιών. Επίσης, το 75% των εξαγωγών κατευθύνεται σε φτωχότερες από την Ελλάδα χώρες, ενώ το 50% των εξαγωγών γίνεται από 100 μεγάλες επιχειρήσεις.
Τα βασικά συμπεράσματα των ερευνών:
Η Ελλάδα είναι μια σπάνια περίπτωση «μικρής ημίκλειστης» οικονομίας, το εξαγωγικό μοντέλο της οποίας συνθέτουν:
• η υπερβολική συμμετοχή των υπηρεσιών (50%) στο σύνολο των εξαγωγών.
• η μεγάλη εξάρτηση των εξαγωγών αγαθών από τα πετρελαιοειδή (32%).
• η χαμηλή συμμετοχή στο σύνολο των εξαγωγών του βιομηχανικού τομέα κατά 24% και του γεωργικού τομέα κατά 10%.
Η Ελλάδα εξάγει κυρίως σε γειτονικές χώρες με χαμηλό εισόδημα.
• Το 2015 το 75% των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων (30% των συνολικών εξαγωγών μας σε αξία) έκαναν εξαγωγές στις φτωχότερες γειτονικές χώρες (Τουρκία, Κύπρο, Βουλγαρία, Αίγυπτο και Λίβανο).
Οι ελληνικές εξαγωγές γίνονται από λίγες, πολύ μεγάλες επιχειρήσεις.
• Οι 100 μεγαλύτερες εξαγωγικές επιχειρήσεις εξήγαγαν το 2014 πάνω από το 50% των συνολικών εξαγωγών.
• Οι εξαγωγικές επιχειρήσεις με περισσότερους από 250 εργαζομένους κάνουν πάνω από το 70% των συνολικών εξαγωγών της χώρας.
• Το 2015 η μέση εξαγωγική επιχείρηση πραγματοποίησε εξαγωγές της τάξης των €3 εκατ. (χωρίς τα πετρελαιοειδή).
Στον κλάδο του ελαιολάδου εμφανίζονται πολλές από τις παθογένειες που πλήττουν γενικότερα τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
• Το 2015 η Ιταλία απορρόφησε το 70% των ελληνικών εξαγωγών του ελαιολάδου σε χύμα μορφή. Οι Ιταλοί εξαγωγείς τυποποιούν το χύμα ελληνικό ελαιόλαδο και το επανεξάγουν ως ιταλικό.
• Είναι χαρακτηριστικό ότι το μερίδιο της Ιταλίας στις εισαγωγές των ΗΠΑ(η δεύτερη μεγαλύτερη εισαγωγέας ελαιολάδου παγκοσμίως) ήταν 43,5% το 2015, ενώ της Ελλάδας μόλις 3,1%.
Τι εμποδίζει τις εξαγωγές στη χώρα μας;
Από πλευράς Πολιτείας:
1. Δυσλειτουργίες του δημόσιου τομέα (η υπολειτουργία αρμόδιων φορέων, η έντονα γραφειοκρατική εξαγωγική διαδικασία, η καθυστέρηση επιστροφής ΦΠΑ).
2. Η υψηλή φορολογία και οι συνεχόμενες μεταβολές του νομοθετικού πλαισίου (250 φορολογικά νομοσχέδια από το 1975 και μετά).
3. Η έλλειψη πρόσβασης σε τραπεζικό δανεισμό και το κόστος ασφάλισηςτων εξαγωγών (το 70% των επιχειρήσεων εμφανίζουν χαμηλή πιστοληπτική ικανότητα).
4. Αδυναμία άσκησης πολιτικών προώθησης των προϊόντων στις ξένες αγορές.
Από τις ίδιες τις επιχειρήσεις:
1. Έλλειμμα ανταγωνιστικότητας των προϊόντων που εξάγουν λόγω αδυναμίας δημιουργίας ισχυρού branding και διαφοροποίησης των ίδιων των προϊόντων.
2. Το υψηλό κόστος παραγωγής, τα δίκτυα πώλησης του εξωτερικού και το μέγεθος των εταιρειών.
Οι έρευνες καταλήγουν σε μια σειρά προτάσεων για την προώθηση των ελληνικών εξαγωγών, μερικές από τις οποίες είναι:
Για την Πολιτεία:
Βελτίωση του θεσμικού πλαισίου της Δημόσιας Διοίκησης με άρση των εμποδίων που αποθαρρύνουν την εξαγωγική δραστηριότητα των επιχειρήσεων.
Προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας.
Βελτίωση των υποδομών και του δικτύου μεταφορών.
Αξιοποίηση των διπλωματικών υπηρεσιών για την υποστήριξη των εξαγωγικών επιχειρήσεων.
Επένδυση σε έρευνα και τεχνολογία.
Ταχύτερη εκκαθάριση ΦΠΑ για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις.
Μεγαλύτερη ευελιξία και χαλάρωση αυστηρών κριτηρίων στην ασφάλιση των εξαγωγών.
Για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις:
Δημιουργία κουλτούρας καινοτομίας και εξωστρέφειας.
Διαφοροποίηση προϊόντων και παρεχόμενων υπηρεσιών.
Μακροχρόνια δέσμευση σε στρατηγική branding.
Διοικητική οργάνωση με εξαγωγικό προσανατολισμό και στελέχωση με εξειδικευμένο προσωπικό.
Μείωση κόστους λειτουργίας και παραγωγής.
Συνεργασία με δίκτυα εξωτερικού και μεγάλες αλυσίδες.
Συνεχής επιμόρφωση προσωπικού και ανάπτυξη εξαγωγικών δεξιοτήτων.
Συνεργασία με πανεπιστήμια για δημιουργία καινοτομιών σε όλες τις λειτουργίες της επιχείρησης, με παράλληλη μείωση του κόστους λειτουργίας.
Συνεργασία με άλλες εξαγωγικές επιχειρήσεις και συμπληρωματικές δράσεις.
Συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις.
Η έρευνα βασίστηκε σε ανάλυση ευρύτατης βάσης στατιστικών δεδομένων της ΕΛΣΤΑΤ και άλλων εγχώριων και διεθνών πηγών και αφορά 2.694 προϊόντα και 19.720 επιχειρήσεις που καλύπτουν περίπου το 81% του συνόλου των εξαγωγών που έγιναν σε 190 προορισμούς. Επίσης, εκπρόσωποι 525 εξαγωγικών επιχειρήσεων απάντησαν σε ένα δομημένο ερωτηματολόγιο τον Οκτώβριο του 2018.
