Μυθιστόρημα

Ο «Φάκελος μυθιστόρημα» που ανοίξαμε στο «Βήμα» –και που ελπίζω ότι θα διευρυνθεί μέσα από διάλογο –έρχεται σε πολύ καλή στιγμή. Από τη μια έχουμε τις ενστάσεις αρκετών ότι στην Ελλάδα το μυθιστόρημα δεν μπόρεσε και δεν μπορεί να ευδοκιμήσει εξαιτίας της έλλειψης αστικής παράδοσης. Από την άλλη έχουμε την πολύ μέτρια σύγχρονη μυθιστορηματική παραγωγή. Το πρώτο είναι βέβαια μια κοινοτοπία, που δεν αντέχει σε επιστημονική ανάλυση, πολύ περισσότερο που περιορίζει την παραγωγή του μυθιστορήματος στο κοινωνικό-κοινωνιολογικό πλαίσιο. (Και ο «Οδυσσέας» του Τζόις;) Το δεύτερο είναι η αμείλικτη πραγματικότητα. Το ελληνικό μυθιστόρημα που παράγεται σήμερα, στην πλειονότητά του, δεν πείθει.

Στον περίφημο διάλογο της Αϊοβα μεταξύ του προέδρου Ομπάμα και της συγγραφέως Μάριλιν Ρόμπινσον (που οι έλληνες αναγνώστες μπορούν να βρουν στο παράρτημα του μυθιστορήματος «Λάιλα») ο Ομπάμα, ίσως ο πιο διανοούμενος πολιτικός της εποχής μας, λέει για το μυθιστόρημα: «Πιστεύω ότι τα πιο σημαντικά πράγματα που έμαθα, τα έμαθα από τα μυθιστορήματα. Το μυθιστόρημα έχει να κάνει με την ενσυναίσθηση. Εχει να κάνει με το να αισθάνεσαι άνετα με την ιδέα ότι ο κόσμος είναι πολύπλοκος, γεμάτος γκρίζες ζώνες, και παρ’ όλα αυτά υπάρχει αλήθεια εντός του, υπάρχει αλήθεια που πρέπει να βρεθεί κι εσύ είσαι υποχρεωμένος να αγωνιστείς γι’ αυτήν, να εργαστείς γι’ αυτήν. Να αισθάνεσαι άνετα με την ιδέα ότι είναι πιθανό να συνδεθείς με κάποιον άλλον, όσο διαφορετικός κι αν είναι από σένα».

Απαντώντας λοιπόν εμπειρικά στον αν υπάρχει ελληνικό μυθιστόρημα μπορώ να πω πως ναι. Γιατί έμαθα από τον «Θάνο Βλέκα» του Καλλιγά, από τον «Λουκή Λάρα» του Βικέλα, από την «Αργώ» του Θεοτοκά, από τον «Γιούγκερμαν» του Καραγάτση, από «Το πλατύ ποτάμι» του Μπεράτη, από «Το παλιό μας σπίτι» της Γαλάτειας Σαράντη, από «Το Τρίτο Στεφάνι» του Ταχτσή, από «Από το στόμα της παλιάς Remington» του Γιάννη Πάνου, από τον «Βίο του Ισμαήλ Φερίκ Πασά» της Ρέας Γαλανάκη, από το «Και με το φως του λύκου επανέρχονται» της Ζυράννας Ζατέλη, από την «Ορθοκωστά» του Βαλτινού. Και η απαρίθμηση είναι ενδεικτική.