«Μόνο η μία κόρη μου πήγε στη Γερμανία γιατί δεν είχα χρήματα»

Φεύγοντας μέσα στη νύχτα από την Καμπούλ με τις δύο κόρες και τον γιο της, κυνηγημένη από τους στρατιώτες, αλλά και θύμα μιας οικογενειακής βεντέτας που λίγες ώρες νωρίτερα είχε στοιχίσει τη ζωή του συζύγου της, η Τζαμίλα δεν πρόλαβε να πάρει τίποτε από τα υπάρχοντά της. Ξεκίνησε μια μαρτυρική πορεία από το Αφγανιστάν προς την Ευρώπη, τη Γη της Επαγγελίας, όπως την ονειρεύονται εκατομμύρια άνθρωποι, σπρωγμένοι από εμφυλίους, βομβαρδισμούς, διώξεις.

Στο πέρασμα από τα σύνορα Τουρκίας – Ιράν ο 18χρονος γιος της χάθηκε. Οσο και αν έψαξε, δεν κατάφερε να τον βρει και πήρε την απόφαση να συνεχίσει με τις δύο κόρες της, 14 και 15 ετών, για την Ελλάδα. Μιλώντας στο «Βήμα» βάζει τα κλάματα, δεν θέλει καν να φέρνει στη μνήμη της εκείνο το ταξίδι. Σοκαρισμένη, φοβισμένη, αγωνιώντας για το αγνοούμενο παιδί της, συνάντησε πρώτη φορά τους εθελοντές των Γιατρών του Κόσμου (ΓτΚ) στο λιμάνι της Μυτιλήνης.

«Δεν γνωρίζουν τι πρόκειται να αντιμετωπίσουν στη διαδρομή ως τον τελικό προορισμό τους σε χώρες της Κεντρικής ή Βόρειας Ευρώπης. Η επαφή με τα κυκλώματα των διακινητών γίνεται στην Τουρκία. Μένουν ακόμη και σε συγκεκριμένα ξενοδοχεία, από τα οποία τους παίρνουν νύχτα, τους πηγαίνουν μες στο σκοτάδι στο λιμάνι και πριν ξημερώσει τους βγάζουν στη θάλασσα» περιγράφει στο «Βήμα» η κυρία Αθανασία Ρετινιώτη, κοινωνική λειτουργός, υπεύθυνη της Κοινωνικής Υπηρεσίας των ΓτΚ. Τα «ναύλα» κυμαίνονται μεταξύ 1.500 και 4.500 ευρώ/άτομο, ανάλογα με την ηλικία και την ποιότητα του πλοιαρίου. Οποιος πληρώνει περισσότερο περιορίζει απλώς –χωρίς να το ξέρει –τον κίνδυνο του πνιγμού.

Οταν η Τζαμίλα έφτασε στην Αθήνα, αναζήτησε και πάλι τους ΓτΚ. Εναν χρόνο τώρα διαμένει στο Κέντρο Υποδοχής Ευάλωτων Αιτούντων Ασυλο της οργάνωσης. Γνωρίζοντας τις δυσκολίες της Ελλάδας, προορισμός της εξαρχής ήταν η Γερμανία. «Δεν είχα όμως χρήματα να πληρώσω το ταξίδι και για τις τρεις μας, οπότε έφυγε μόνο η μικρότερη κόρη μου. Βρίσκεται πια εκεί και περιμένουμε να επανενωθούμε» λέει και το πρόσωπό της φωτίζεται.

Οταν οι κοινωνικοί λειτουργοί τής ανακοίνωσαν ότι ο γιος της εντοπίστηκε στη Σουηδία, χαμογέλασε για πρώτη φορά η μητέρα, που μπορεί και πάλι να ζωγραφίζει –στην ομάδα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης –με ζωηρά χρώματα τον ήλιο, τα δέντρα και ένα νεαρό αγόρι, ίσως τον γιο της.

Σύμφωνα με στοιχεία της Υπατης Αρμοστίας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στα ελληνικά νησιά βρίσκονται 30.000 υπήκοοι τρίτων χωρών, εκ των οποίων 20.000 στη Μυτιλήνη. Δεκάδες χιλιάδες ήδη μπήκαν στα πλοία για Πειραιά, αλλά χιλιάδες συνεχίζουν να φτάνουν σε καθημερινή βάση στα νησιά τη στιγμή που οι υπάρχουσες δομές δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις τεράστιες μεταναστευτικές ροές.

Οι ανάγκες είναι μεγάλες. Η κατάσταση πολλών ανθρώπων που φτάνουν τραυματισμένοι από συγκρούσεις και βομβαρδισμούς είναι δύσκολα διαχειρίσιμη, ακόμη και για τους πιο έμπειρους. Τραύματα που έχουν πρόχειρα ραφτεί σε καταυλισμούς όπου διέμειναν στην Τουρκία ή στον Λίβανο –συνήθως σε κακές συνθήκες –ανοίγουν και χρειάζονται φροντίδα. Ανάπηροι πετιούνται στις βάρκες στα τουρκικά παράλια χωρίς δυνατότητα μετακίνησης. Τα ρούχα κολλάνε πάνω στο δέρμα των παιδιών από το νερό και το αλάτι και δεν βγαίνουν όσο και αν οι εθελοντές τα τραβούν.

«Δεν προλαβαίνεις να κάνεις τίποτε άλλο από το να καλύψεις μόνο τα βασικά» λέει η κοινωνική λειτουργός που στο πρόσφατο ταξίδι της δεν έκανε συνεδρίες, μοίραζε απλώς νερά και χυμούς για να βοηθήσει. Οταν επισκέφθηκε την Κινητή Μονάδα Πρώτης Υποδοχής στη Λέσβο, η ειδική συνεργάτρια των ΓτΚ κυρία Ουρανία Σακελλαράκη έπεσε πάνω σε μια «καραβιά» που είχε καταφθάσει στο νησί το προηγούμενο βράδυ.

Ενα αγόρι με κομμένο πόδι και ο πατέρας με ένα χέρι και τραύματα στο πρόσωπο βρίσκονταν στη Μόρια, όπου τους παρέχοταν ανθρωπιστική βοήθεια και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. «Εψαχνα μέσα στο ανθρωπιστικό υλικό να βρω ένα αριστερό παπουτσάκι. Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι τα χέρια μου έτρεμαν. Ηρθαν και άλλοι να βοηθήσουν. Ηξερα ότι δεν έπρεπε να τα χάσω, αλλά δεν είμαι γιατρός ή κοινωνική λειτουργός» περιγράφει.

Οσοι προλαβαίνουν να αγοράσουν εισιτήριο για το πλοίο που θα τους μεταφέρει στον Πειραιά επιβιβάζονται χωρίς αργοπορία, περιμένοντας όσες ώρες χρειαστεί για τον απόπλου. Είναι χιλιάδες αυτοί που συνωστίζονται στη σειρά για να μπουν με την πρώτη ευκαιρία. Για όσους έχουν χρήματα –Σύροι της μεσαίας τάξης ως επί το πλείστον –το «ταξίδι» Μυτιλήνη – Γερμανία κρατά ακόμη και 14 ημέρες, οι υπόλοιποι έχουν περισσότερα εμπόδια να υπερβούν.

Η έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδιασμού οδηγεί και πάλι χιλιάδες ανθρώπους με κάθε τρόπο από τον Πειραιά στο κέντρο της Αθήνας. Νέοι, ζευγάρια, οικογένειες με βρέφη, ηλικιωμένοι βρίσκουν καταφύγιο στην πλατεία Βικτωρίας διαμορφώνοντας μια ασφυκτική κατάσταση που θυμίζει έντονα Πεδίον του Αρεως. Σε κάθε τους βήμα στην πόλη τα κυκλώματα που υπόσχονται άμεση και εύκολη μετακίνηση στα σύνορα καραδοκούν, ακόμη και με αφίσες στα αραβικά. Το Κέντρο Φιλοξενίας του Ελαιώνα είναι ήδη γεμάτο από όσους δεν μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά για τη συνέχεια του ταξιδιού. Οι συνθήκες λειτουργίας παραμένουν υποτυπώδεις, αν και σαφώς καλύτερες από την παντελή έλλειψη υγιεινής και ασφάλειας στους πρόχειρους καταυλισμούς.

Επόμενος σταθμός η μεθόριος στα σύνορα με την πΓΔΜ. Στην Ειδομένη η κατάσταση θύμιζε στα τέλη Αυγούστου, όπως περιγράφει το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), «σκηνικό πολέμου». Σήμερα η διέλευση διεξάγεται πιο «ομαλά», όμως η ανησυχία είναι μεγάλη, δεδομένης της ταχύτερης αποφόρτισης των νησιών. Ατυπες ομάδες εθελοντών κάνουν αποστολές στην περιοχή όπου χιλιάδες άνθρωποι συνωστίζονται χωρίς καμία υγειονομική υποδομή μέχρι να δοθεί το πράσινο φως για να διασχίσουν τα σύνορα.

Καθισμένοι στις σιδηροδρομικές γραμμές, εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες, εξαντλημένοι σωματικά και ψυχικά, ορδές ανθρώπων περιμένουν για να συνεχίσουν ακολουθώντας τις γραμμές. «Οικογένειες χωρίζονται μέσα στον πανικό, παιδιά χάνονται, άλλα τα παίρνουν κάποιοι προκειμένου, υποδυόμενοι τους γονείς, να μπουν σε ομάδα που θα διασχίσει τα σύνορα» αναφέρει το ΕΣΠ καταθέτοντας την εμπειρία του. Από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Γευγελής στα τρένα για τα σύνορα με τη Σερβία και από εκεί στην Ουγγαρία. Και το μαρτυρικό οδοιπορικό συνεχίζεται.

Μόνο τον Ιούλιο του 2015 οι ομάδες των ΓτΚ που βρίσκονται στη Μυτιλήνη (στη Μόρια και σε ακόμη τρία σημεία εθελοντικά) παρείχαν πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, ψυχοκοινωνική υποστήριξη και βασικά αγαθά σε 25.000 ανθρώπους και σε ακόμα 7.955 στη Χίο. Συνολικά μέσα στη χρονιά οι αριθμοί έχουν φτάσει αντιστοίχως τις 56.564 και 20.534, ενώ όλο το 2014 δεν ξεπέρασαν τις 2.875 και 2.445