…το μαύρο εκείνο φθινόπωρο του 2008, που τα ωστικά κύματα της Lehman Brothers έστειλαν τον κόσμο στο χείλος της αβύσσου, το φάσμα της στασιμότητας και της ύφεσης εξακολουθεί να πλανάται πάνω από την παγκόσμια οικονομία.
Ουσιαστικά δεν άλλαξε τίποτα. Οι αλχημιστές των επενδυτικών τραπεζών επανήλθαν δριμύτεροι, το ίδιο και οι χρηματοοικονομικές φούσκες. Οι εισοδηματικές ανισότητες έγιναν ακόμη πιο εκρηκτικές. Οι μόνιμες ανισορροπίες στο διεθνές εμπόριο ζουν και βασιλεύουν. Με άλλα λόγια, όλοι εκείνοι οι παράγοντες που δημιούργησαν τη σαρωτική καταιγίδα του 2008 βρίσκονται πάλι επί σκηνής, έτοιμοι για ένα πανομοιότυπο ριμέικ. Για πολλούς αναλυτές είναι απλώς θέμα χρόνου.
Το βασικό πρόβλημα των προηγμένων χωρών είναι το χρέος. Οχι τόσο το χρέος αυτό καθαυτό όσο ο φόβος ότι μπορεί να καταστεί ανεξέλεγκτο. Ο φόβος αυτός («να μη γίνουμε σαν την Ελλάδα») ήταν που προκάλεσε τη συντηρητική στροφή στη δημοσιονομική πολιτική όλων των μεγάλων χωρών στα μέσα του 2010. Και έτσι άρχισαν τα προβλήματα.
Ο δραστικός περιορισμός των δημοσίων δαπανών ισοδυναμούσε με έμπρακτη παραίτηση των κυβερνήσεων από το βασικό εργαλείο εσωτερικής οικονομικής πολιτικής που είχαν στη διάθεσή τους για την αναθέρμανση της ζήτησης. Μοιραία οι εξαγωγές έγιναν μονόδρομος. Αλλά για να είναι εφικτή μια εξωστρεφής ανάκαμψη χρειάζεται ισχυρή παγκόσμια ζήτηση. Η οποία όμως χωλαίνει λόγω των απανταχού δραστικών περικοπών.
Η Κίνα έχασε το αναπτυξιακό σφρίγος της, το ίδιο και οι αναδυόμενες χώρες. Η γερμανική εξαγωγική μηχανή έπαθε εμπλοκή. Μετά τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου οι Γερμανοί χάνουν τον προνομιακό πελάτη τους στην Ανατολή και νιώθουν την καυτή ανάσα της στασιμότητας και της ύφεσης. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει κίνδυνο αποπληθωρισμού λόγω της ανεπαρκούς ζήτησης που προκλήθηκε από τις αλόγιστες πολιτικές λιτότητας. Στην Ιαπωνία τα τρία «βέλη» που εξαπέλυσε ο Αμπε έγιναν μπούμερανγκ και τον οδηγούν άρον-άρον σε πρόωρες εκλογές. Η Αμερική φαίνεται μεν να τα καταφέρνει αισθητά καλύτερα αλλά τρομάζει με τις εκρηκτικές εισοδηματικές ανισότητες, που έγιναν ακόμη χειρότερες στη διάρκεια της κρίσης.
Απαισιοδοξία. Πλανητική απαισιοδοξία. Απαισιοδοξία παντού. Που ενισχύεται από τις επικίνδυνες γεωπολιτικές εξελίξεις και από την ανησυχητική άνοδο της Ακροδεξιάς στον πυρήνα της ευρωζώνης. Η πρόσφατη αναβίωση των παλαιών θεωριών υποκατανάλωσης, υποεπένδυσης και διαρκούς στασιμότητας (secular stagnation) αντανακλά το ζοφερό αυτό κλίμα αβεβαιότητας και απαισιοδοξίας για το μέλλον.
Κι όμως υπάρχει λύση. Ιδανική. Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε ξανά τον τροχό. Αμεση νομισματική χρηματοδότηση ή αλλιώς χαρτονομισματοποίηση του χρέους (debt monetization) για να στηριχθεί η αναγκαία δημοσιονομική επέκταση. Με τον τρόπο αυτόν η αυξημένη ρευστότητα δεν φουσκώνει τη χρηματοπιστωτική σφαίρα αλλά διοχετεύεται αποκλειστικά στην πραγματική οικονομία μέσω δημοσίων επενδύσεων και φοροελαφρύνσεων.
Αν μάλιστα απενεργοποιηθούν τα ομόλογα που αποκτά η κεντρική τράπεζα, ισοδυναμεί με διαγραφή ή πάγωμα αντίστοιχου χρέους χωρίς να επιβαρύνεται κανένας φορολογούμενος. Ο πληθωρισμός που μπορεί να προκύψει βοηθά την ανάπτυξη και ροκανίζει τα χρέη. Ο,τι καλύτερο για την ευρωζώνη.
Ο κ. Γιώργος Δουράκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
