Ο Σέιμους Χίνι πληροφορήθηκε το 1995 τη βράβευσή του από τη Σουηδική Ακαδημία με το Νομπέλ λογοτεχνίας, περιηγούμενους την Αρκαδία. Ο ιρλανδός φιλέλληνας ποιητής λέει: «Η “ελληνική εμπειρία” υπήρξε για μένα μαγική. Οσα κατά καιρούς έχω διαβάσει και έχω γράψει έχουν αποδείξει ότι από τη λογοτεχνία, την τέχνη και την ιστορία της κλασικής περιόδου μπορεί να αντληθεί μεγάλη ψυχική, πολιτική και καλλιτεχνική δύναμη· ότι εκεί εδρεύουν η ενέργεια και η έμπνευση».
Η Αρκαδία συμβόλιζε πάντα έναν ειδυλλιακό ως και ονειρικό τόπο και ο Σέιμους Χίνι ήταν ένα επίλεκτο μέλος της αδιάκοπης γραμμής των περιηγητών που περνούσαν πάντα από την Ελλάδα προσεγγίζοντας τα μυστήρια της Ανατολής από την αρχή τους. Το βιβλίο Χίλιες και Μια Νύχτες ήταν το σύνθημα. Η Ανατολή ήταν εκεί και προκαλούσε τη Γηραιά Ηπειρο με τον γοητευτικό εξωτισμό της. Η περιήγηση θα μπορούσε να προσλάβει αισθησιακές όσο και μυστηριακές διαστάσεις και κυρίως θα ήταν ένα ταξίδι ανακάλυψης. Ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ανατολή υπήρχε βεβαίως η Ελλάδα, η οποία επιπλέον, εκτός από το μαγικό φως της, ακτινοβολούσε και τη λάμψη του αρχαίου πολιτισμού της. Οι ρίζες του δυτικού πολιτισμού εισχωρούσαν στην ουσία της Ανατολής. Αυτό είναι οπωσδήποτε συναρπαστικό. Οι ταξιδιώτες πήγαιναν λοιπόν ανατολικά και σαν τη Σαχραζάτ είχαν χίλιες και μια ιστορίες να διηγηθούν και ακόμη περισσότερες. Να διηγηθούν αλλά και να ζωγραφίσουν. Η περιήγηση, όπως και οι ζωγραφιές με ακουαρέλες, είναι αριστοκρατική συνήθεια. Οι καλλιεργημένοι βλαστοί των καλών οικογενειών της Ευρώπης συμπλήρωναν τη μόρφωσή τους με το περίφημο Grant Tour, την επίσκεψη στις εστίες του μεγάλου πολιτισμού της Μεσογείου.
Από τα πρώτα νησιολόγια που κυκλοφόρησαν τον 15ο αιώνα ήταν του Christoforo Buondelmonti. Το κείμενο ήταν χειρόγραφο και οι χάρτες ζωγραφισμένοι με ακουαρέλα. Η Κέρκυρα είναι από τις ωραιότερες υδατογραφίες. Μάλιστα στη βασίλισσα του Ιονίου, στην άκρη της γοητευτικής Σπιανάδας, στο Ανάκτορο Μιχαήλ και Γεωργίου, εκτίθενται τα έργα δυο σπουδαίων περιηγητών, των Edward Dodwell και Simone Pomardi, οι οποίοι τα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα διέτρεξαν την Ελλάδα και αποτύπωσαν στα έργα τους το ανόθευτο κάλλος των νησιών, εντυπωσιακές απόψεις πόλεων και αρχαιολογικών χώρων, μια μοναδική οπτική μαρτυρία.
Πάβλος Χαμπίδης: «Δουλεύω in situ. Ολοκληρώνω το σχέδιό μου με σινική μελάνη. Μετά έρχεται η βασανιστική διαδικασία του χρωματισμού, την οποία αφήνω για αργότερα στο εργαστήριό μου»
Ο Πάβλος Χαμπίδης, όπως όλοι οι σύγχρονοι περιηγητές, έχει τον τίτλο ευγενείας του μποέμ. Ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη για να γίνει πολίτης του κόσμου. Εχει σπουδάσει, ζήσει, ζωγραφίσει και εκθέσει έργα του στη Σουηδία, τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τις ΗΠΑ και τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Ο πιο πρόσφατος σταθμός των περιηγήσεών του είναι οι Παξοί. Στο μεταξύ ζωγράφισε ταξιδιωτικά σημειωματάρια, πρώτα το «Περίπατος στην Αθήνα», το 2004, για λογαριασμό της φημισμένης Louis Vuitton, και μετά το «Περπατώντας στην Πρέβεζα» και το «Πάργα» που εξέδωσε το ίδρυμα Ακτια Νικόπολις. Παράλληλα έκανε σειρές σχεδίων για τις Βρυξέλλες, την Κωνσταντινούπολη, την Κηφισιά, την Αίγινα, τη Μονεμβασιά, την Ιμβρο και τώρα το Καστελόριζο:
«Δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να έκανε ποτέ τουρισμό. Αυτό που λέμε τουρισμό. Πολύ πριν αρχίσω να κάνω αυτές τις σειρές σχεδίων με σινική μελάνη και ακουαρέλες και για περίοδο 28 ετών στριφογύριζα σαν ζουζούνι κυρίως στην Ευρώπη, αλλά και στη Βόρεια Αμερική και στην Ιαπωνία. Και αυτό γιατί με γοήτευε η περιπλάνηση. Και έμπαινα σε μια ιδιαίτερη ψυχική κατάσταση να νιώθω ξένος. Πόλεις επισκεπτόμουν σχεδόν αποκλειστικά. Και κάθε φορά ξεκινούσε μια διαδικασία κατάκτησης. Πολύ περπάτημα, γνωριμίες με τους γηγενείς, ανακάλυψη νέων γεύσεων. Για έναν παράξενο λόγο με πλημμύριζε μια αχαλίνωτη αισιοδοξία».
Η γοητεία της εξερεύνησης παραμένει ισχυρή ανά τους αιώνες, όμως πολλά έχουν αλλάξει στις περιηγήσεις. Και κυρίως ο χρόνος του ταξιδιού και τα μέσα μεταφοράς. Ο Πάβλος Χαμπίδης ταξιδεύει νοερά και λέει:
«Το ταξίδι στις μέρες μας μπορεί να έχει χάσει ένα μέρος της γοητείας του, τη διάρκεια. Στερούμαστε –όχι πάντοτε –τη σταδιακή μετάβαση στον προορισμό μας και τις αλλαγές στο τοπίο, το κλίμα, την αρχιτεκτονική στο αστικό τοπίο κ.λπ. Τη διάρκεια την παρέχει –αλλά μόνο αυτήν –το τρένο. Εχει όμως κι αυτό, μαζί με όλες τις βελτιώσεις που πέτυχε (και ευτυχώς), “απογειωθεί” λιγάκι! Σε απομακρύνει, όπως και οι αυτοκινητόδρομοι, από το εξωτερικό φυσικό περιβάλλον. Δείτε τη διαφορά παίρνοντας την εθνική! Ακόμα μεγαλύτερη όταν οδηγείς στο επαρχιακό οδικό δίκτυο. Βρυξέλλες – Παρίσι είναι μία ώρα και είκοσι λεπτά με το τρένο. Ομορφα και πολιτισμένα σαν να είσαι σε λούνα παρκ. Γύρω στις τρεις ώρες από τον αυτοκινητόδρομο και με πιο ενδιαφέρουσες ίσως στιγμές τα φσσσσσσσσσσσς διαφόρων τρένων που θα περάσουν και προς τις δύο κατευθύνσεις. Και μπορεί να είναι διπλάσιες αν πάρεις την αντίστοιχη “εθνική” που θα σε περάσει από άλση, χωριά και κωμοπόλεις. Ομορφες εκκλησίες και πέτρινα σπίτια. Υπάρχει λοιπόν η άποψη ότι τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς σε μεταφέρουν απλώς και ότι αμβλύνεται η εμπειρία του ταξιδιού. Την καταλαβαίνω αυτή την άποψη αλλά δεν μπορώ να την δεχτώ. Το ταξίδι είναι και μια διανοητική κατάσταση. Είναι και κάτι εσωτερικό και έχει να κάνει με μια ψυχική διάθεση».
Το ταξίδι δεν είναι φυγή από την καθημερινότητα, αλλά τρόπος να βλέπεις τη ζωή. Εξάλλου ο Πάβλος Χαμπίδης έχει περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του σε ταξίδια, μέσα σε τρένο, αεροπλάνο ή πλοίο. Και φυσικά το έχει φιλοσοφήσει και κωδικοποιήσει:
«Εχω την τάση να κάνω αφαίρεση από τα τρέχοντα προβλήματά μου και τις όποιες έννοιες, για να αφεθώ στην ονειροπόληση για όση διάρκεια κι αν έχει και με όποιο μέσο χρησιμοποιήσω ταξιδεύοντας. Θέλω και δύο βιβλία. Κι ένα κόμικ. Σίγουρα κι ένα τετράδιο για να κρατήσω, αν χρειαστεί, δεν είναι απαραίτητο, κάποιες σημειώσεις. Μια σκέψη. Απολαμβάνω τις γνωριμίες με άλλους συνταξιδιώτες. Αφήνονται οι άνθρωποι σε μια ειλικρίνεια. Χωρίς πολλές επιφυλάξεις. Στο κάτω – κάτω της γραφής μετά από λίγο, στο τέλος της διαδρομής, ίσως και στον επόμενο σταθμό, θα πάρει ο καθένας τον δρόμο του. Ο ζωγράφος είναι ποιητής, δηλαδή δημιουργός, και αυτό γίνεται πιο έντονα αισθητό σε συνθέσεις οι οποίες αφορούν θέματα που έχουν να κάνουν με την φύση, τοπία δηλαδή, ή το αστικό περιβάλλον (ένας δρόμος, μία πρόσοψη κτιρίου, μία πλατεία). Πράγματα που υπάρχουν έξω από εμάς και που αντιλαμβάνεται, με τον άλφα ή βήτα τρόπο ο καθένας από εμάς. Ερχεται λοιπόν το μάτι του ζωγράφου που τα βλέπει με την δική του ευαισθησία, με τον ψυχισμό του, εστιάζει σ’ αυτά και αναδεικνύει κάτι που είναι κρυμμένο και κατά τα άλλα μη αντιληπτό. Χειραγωγεί κατά κάποιον τρόπο το βλέμμα του παρατηρητή και δημιουργεί ψυχική διάθεση και συγκίνηση».
Ζεις τη ζωή σου, δεν κάνεις τουρισμό
Το πιο πρόσφατο λεύκωμα με ακουαρέλες του Πάβλου Χαμπίδη είναι το «Ενα ταξίδι στους Παξούς» που εξέδωσε η Chris Boicos Fine Arts, γκαλερί η οποία διοργανώνει και τις εκθέσεις του ζωγράφου στο Παρίσι. Ο Πάβλος Χαμπίδης περιηγήθηκε τους Παξούς και τους Αντίπαξους με τα μπλοκ του, τα μελάνια του και τις καλαμένιες γραφίδες στο σακίδιό του, αισθάνθηκε, παρατήρησε, σχεδίασε εκ του φυσικού και μετά χρωμάτισε τα σχέδια που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα και εκτίθενται στους Παξούς. Φιλοτέχνησε όμως και τρία σχέδια των Παξών, αυτά που δημοσιεύουμε, αποκλειστικά για τους αναγνώστες του «Βήματος» και κατέγραψε γι’ αυτούς και την εμπειρία του από την περιήγησή του στο νησί:
Το πιο πρόσφατο λεύκωμα με ακουαρέλες του Πάβλου Χαμπίδη είναι το «Ενα ταξίδι στους Παξούς» που εξέδωσε η Chris Boicos Fine Arts, γκαλερί η οποία διοργανώνει και τις εκθέσεις του ζωγράφου στο Παρίσι. Ο Πάβλος Χαμπίδης περιηγήθηκε τους Παξούς και τους Αντίπαξους με τα μπλοκ του, τα μελάνια του και τις καλαμένιες γραφίδες στο σακίδιό του, αισθάνθηκε, παρατήρησε, σχεδίασε εκ του φυσικού και μετά χρωμάτισε τα σχέδια που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα και εκτίθενται στους Παξούς. Φιλοτέχνησε όμως και τρία σχέδια των Παξών, αυτά που δημοσιεύουμε, αποκλειστικά για τους αναγνώστες του «Βήματος» και κατέγραψε γι’ αυτούς και την εμπειρία του από την περιήγησή του στο νησί:
«Εφτασα στους Παξούς από την Αλμωπία με τα πλατάνια και τα καβάκια (λεύκες), για να βρω τις ελιές και τα κυπαρίσσια. Οι ελιές εδώ είναι τεράστια δέντρα, σαν κι αυτά που έχω δει στην Πάργα. Μπαίνεις στο φυσικό κανάλι που δημιουργείται ανάμεσα στον βασικό κορμό των Παξών και το νησάκι του Αγίου Νικολάου, το οποίο γαργαλάει τον Γάη. Οδηγώντας στον βασικό άξονα με τις μικρές αποκλίσεις (αποφύσεις) του το βλέμμα πνίγεται σε μια ποικιλία πράσινων αποχρώσεων, ενίοτε με φόντο ή ορίζοντα τη θάλασσα.
Για μένα οι Παξοί είναι ο πλούτος των κωνοφόρων, οι ρομβοειδείς διακοσμήσεις των εισόδων των πολυπληθών και σε ανθρώπινη κλίμακα εκκλησιών, οι διάσπαρτες στέρνες (εντυπωσιακή η αγγλική, η οποία είναι ένα εξωτικό αρχιτεκτόνημα), η Υπαπαντή (και από μακριά και από κοντά), οι μουσμουλιές, τα ζευγαράκια των φασιανών! Είχα αναφέρει και αλλού ότι το φυσικό σκηνικό όταν βρέθηκα στην καρδιά του νησιού την πρώτη φορά με έκανε να αισθανθώ σαν μέσα σε πίνακα του David Caspar Friedrich.
Τρώω πρωινό στα Βελιαντάτικα παρέα με μια λεμονιά, μια κληματαριά, μια ηλικιωμένη μουσμουλιά και μια νταρντάνα ελιά στη βάση της οποίας, ανάμεσα από τα φυλλώματα άλλων ελαιόδεντρων που βρίσκονται χαμηλότερα στην κατηφόρα, ανατέλλει ο ήλιος. Αργότερα θα βρεθώ στη λιθαρωτή ακτή στο Κηπιάδι, με την πράσινη θάλασσα, απέναντι από τον ορεινό ορίζοντα της Ηπείρου. Λίγα λεπτά αργότερα βρίσκεσαι στον ίλιγγο της δυτικής ακτής, στην Καστανίδα, και λίγο αργότερα σαν σε όραμα μπροστά γονατίζω στον Ερημίτη. Και πιο κάτω ακόμα, το Μουσμούλι!
Η αμμουδιά των Παξών ίσως να είναι οι Αντίπαξοι. Είναι η βόλτα στην εξοχή. Αγέλες σκαφών. Υπάρχει κάτι από “καλό γούστο”, διάχυτο στην παξινή καθημερινότητα. Δεν συνωστίζεσαι, και στερείται εκείνο τον κορεσμό των άλλων δημοφιλών, πολυσύχναστων και κατ’ ευφημισμό “κοσμοπολίτικων” νησιών. Δεν υπάρχει η πληθώρα με τα μαγαζάκια με τα λεγόμενα τουριστικά είδη. Θα έλεγα ότι οι μέρες σου κυλούν νηφάλια, ειρηνικές αλλά όχι απαραίτητα αναμάρτητες. Ζεις τη ζωή σου, δεν κάνεις τουρισμό.
Την πιο μεγάλη φασαρία την κάνει η συμμορία με τις πέντε –πλέον –χήνες στην πλατεία του Γάη. Ενα από τα πιο γοητευτικά στοιχεία των Παξών είναι το πέρασμα –για λίγα λεπτά της ώρας ποδαρόδρομο πρόκειται –από την ανατολική στη δυτική ακτή. Εκεί που η θάλασσα φαντάζει απέραντη και ο ορίζοντας άπειρος σε κάνει να νιώθεις πολύ μακριά. Είναι τα τζιτζίκια και οι δεκοχτούρες που σου θυμίζουν ότι είσαι πάντα στην ελληνική επικράτεια».
πότε & πού:
Στην Κέρκυρα παρουσιάζεται η έκθεση με τίτλο «Ιόνια Νησιά και Δυτική Ελλάδα: Εργα από τα ταξίδια των Edward Dodwell και Simone Pomardi, 1801 & 1805-1806», στο Μουσείο Ασιατικής Τέχνης. Περιλαμβάνει σχέδια και υδατογραφίες της Ελλάδας εκείνης της εποχής, όπως τα φιλοτέχνησαν ο Ιρλανδός Edward Dodwell (περ. 1777-1832) και ο Ιταλός Simone Pomardi (1757-1830). Την επιμέλεια της έκθεσης έχουν η Δέσποινα Ζερνιώτη CMG, διευθύντρια του Μουσείου Ασιατικής Τέχνης, και ο καθηγητής John Camp (guest curator), διευθυντής ανασκαφών Αρχαίας Αγοράς της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής. Ως 25/9.
Τα σχέδια του Πάβλου Χαμπίδη που περιλαμβάνονται στο λεύκωμα «Ενα ταξίδι στους Παξούς» που κυκλοφόρησε η αίθουσα τέχνης με έδρα το Παρίσι και τους Παξούς Cris Boicos Fine Arts θα εκτίθενται ως τις 7 Σεπτεμβρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη στον Λογγό.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
