Είναι ποτέ δυνατόν; Υστερα από όλα αυτά, τη λαϊκή εξέγερση με τόσο αίμα στο Κίεβο, την απόσχιση της Κριμαίας, τη βία στα ανατολικά, και την επαπειλούμενη έναρξη νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, να εκλέξει πρόεδρο η Ουκρανία στις αυριανές εκλογές τον «βασιλιά της σοκολάτας»; Και όμως, έτσι λένε όλες οι δημοσκοπήσεις, όσο και αν αρκετοί τις θεωρούν στημένες. Από τους 23 υποψηφίους, ελάχιστοι είναι οι σοβαροί διεκδικητές, και μόνο δύο –ο Πέτρο Ποροσένκο και η πρώην πρωθυπουργός Γιούλια Τιμοσένκο – έχουν διψήφια δημοσκοπικά ποσοστά.
Πρώτος με διαφορά, ο Ποροσένκο θεωρείται πραγματιστής πλουτοκράτης, που στοχεύει να εξυπηρετήσει την οικονομική συνεργασία (η οποία ουσιαστικά δεν διακόπηκε ποτέ) Δύσης – Κρεμλίνου, προοπτική που συνιστά το κρυφό στοίχημα της πολιτικής και επιχειρηματικής ελίτ της χώρας. Παίζει ρόλο στην ουκρανική δημόσια ζωή επί σχεδόν δύο δεκαετίες. Οσο για την Τιμοσένκο, προσπάθησε να εμφανιστεί σαν άγρια αντίπαλος του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και σταυροφόρος κατά της διαφθοράς. Αλλά δεν πείθει.
Το γεγονός ότι η προεκλογική μάχη έγινε μεταξύ τους δείχνει ότι λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Και οι δύο είναι πολιτικοί – ολιγάρχες, μέρος της παλιάς και διεφθαρμένης ελίτ. Και κανένας δεν προσφέρει νέο πρόγραμμα ή όραμα για την Ουκρανία. Ρούβλια, υποσχέσεις και αίμα είναι οι τρεις μεταβλητές της εξίσωσης που καλούνται να επιλύσουν.
«Υποθέτω ότι το ερώτημα είναι κατά πόσον ο Ποροσένκο θα αποδειχθεί καλύτερος ολιγάρχης από τον κακό Γιανουκόβιτς (σ.σ. τον ανατραπέντα πρώην πρόεδρο)», μας λέει ο Ντέιβιντ Μαρπλς, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα στον Καναδά, ειδικός σε θέματα Ουκρανίας. «Το παρελθόν του είναι γεμάτο με πολιτικά άλματα σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Σήμερα είναι φιλοδυτικός, αλλά ήταν ένας από τους ιδρυτές του φιλορωσικού Κόμματος των Περιφερειών του Γιανουκόβιτς», τονίζει.
Και καταλήγει: «Παρά ταύτα, ο Ποροσένκο είναι αυτήν τη στιγμή η καλύτερη από πολλές κακές εναλλακτικές λύσεις, και νομίζω ότι θα εκλεγεί άνετα. Αλλά η κρίση δεν θα τελειώσει με την εκλογή του. Ο Πούτιν θα κάνει ό,τι μπορεί για να ταπεινώσει την Ουκρανία, να την αποσταθεροποιήσει και να την φέρει στη ρωσική τροχιά. Είτε μέσω του φεντεραλισμού –που σημαίνει αυτονομία ή και ανεξαρτησία στα ανατολικά –ή με μια φιλορωσική ηγεσία στο μέλλον. Γι’ αυτό το πιθανότερο είναι ότι θα δούμε μια από τα ίδια».
Ο κόσμος υποφέρει μονίμως από τη φτώχεια, τη διαφθορά, την ανεργία. Είδε 100 νεκρούς στην Πλατεία του Κιέβου, την ανατροπή ενός προέδρου, την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Και μετά, άλλους 130 νεκρούς στις συγκρούσεις με τους ρωσόφωνους αυτονομιστές στα ανατολικά. Αυτή τη φορά οι Ουκρανοί πάνε στις κάλπες με τον επιπλέον φόβο ότι η πατρίδα τους μπορεί να κοπεί στα δύο.
Ο Πούτιν δεν ψηφίζει σήμερα. Αλλά από εκείνον εξαρτάται το μέλλον της Ουκρανίας. Μεγάλο όπλο του είναι το φυσικό αέριο από το οποίο εξαρτάται για να μην παγώσει μια χρεοκοπημένη χώρα τον χειμώνα. Αρχισε ήδη να εκβιάζει με αύξηση της τιμής, ανάκληση δανείων και περιορισμούς στις εξαγωγές. Η Ουκρανία χρωστάει στην Gazprom 2,2 δισ. δολάρια για το γκάζι. Στα πρόθυρα της κατάρρευσης, η εθνική οικονομία είναι τώρα έρμαιο της γνωστής συνταγής του ΔΝΤ και της πίστωσης της Μόσχας.
«Ο Πούτιν θα είναι πάντα σε θέση να προκαλεί προβλήματα, ακόμη και να ξεκινήσει έναν πόλεμο», λέει στο «Βήμα» ο Αλεξάντερ Τζ. Μότιλ, ουκρανοαμερικανός καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Rutgers στις ΗΠΑ. «Αλλά με την πάροδο του χρόνου, και καθώς η νέα κυβέρνηση στο Κίεβο θα γίνεται τετελεσμένο γεγονός, μπορεί να βρεθεί κάποιος συμβιβασμός. Αυτό δεν θα σημαίνει εξομάλυνση των σχέσεων, πράγμα που δεν μπορεί να συμβεί όσο ο Πούτιν διατηρεί το δικαίωμα να εισβάλλει όπου πιστεύει ότι απειλούνται Ρώσοι», προσθέτει.
«Κατά πάσα πιθανότητα, η Μόσχα θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί σαν βαρύ πυροβολικό το φυσικό αέριο, και σίγουρα θα υποδαυλίζει τα κάθε λογής προβλήματα στην Ουκρανία. Αλλά σε γενικές γραμμές, είμαι συγκρατημένα αισιόδοξος, ειδικά τώρα που ο Πούτιν φαίνεται να έχει εγκαταλείψει την επιλογή της εισβολής. Κάτι που, μεταξύ άλλων, σημαίνει ότι έχει εγκαταλείψει, προς το παρόν, τους βίαιους αυτονομιστές στο Ντονμπάς (Ντονέτσκ και Λουχάνσκ). Και χωρίς την υποστήριξή του, αυτοί δεν έχουν μέλλον», μας λέει ο Μότιλ.
«Κανένας ουκρανός πρόεδρος (ούτε καν ένας φιλορώσος) δεν θα μπορούσε να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Ρωσία του Πούτιν», εκτιμά, μιλώντας επίσης στο «Βήμα», ο δρ. Τάρας Κούζιο, ερευνητής στο Ινστιτούτο Ουκρανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα στον Καναδά. «Ομαλοποίηση θα βλέπαμε μόνον αν η Ρωσία τερμάτιζε την κατοχή της Κριμαίας, σταματούσε να υποστηρίζει την αποσχιστική βία στο Ντονμπάς και εγκατέλειπε τις απόπειρες να καταστρέψει την εθνική κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Καμία από αυτές τις τρεις πολιτικές δεν θα αλλάξει», μας λέει. Και προβλέπει: «Ο νέος πρόεδρος θα λύσει μόνο την πολιτική κρίση ενός κενού εξουσίας, αλλά θα πρέπει να γίνουν οπωσδήποτε και πρόωρες βουλευτικές εκλογές. Η οικονομική κρίση δεν θα τελειώσει για πολλά χρόνια ακόμη».
Ματιέ Μπουλέγκ
Δύο σενάρια για την επόμενη ημέρα
Δύο σενάρια για την επόμενη ημέρα
Είναι πλέον οριστικά ένα αποτυχημένο κράτος με χρεοκοπημένη οικονομία η Ουκρανία, λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο Ματιέ Μπουλέγκ, ερευνητής στο Ινστιτούτο για την Ασφάλεια στην Ευρώπη (ΙΡSE), στο Παρίσι.
Τι θα γίνει μέχρι το καλοκαίρι;
«Δεν μιλάμε για λίγους μήνες, αλλά για χρόνια. Από εδώ και πέρα δεν υπάρχει επιστροφή στο “κανονικό” για την Ουκρανία. Είναι πλέον ένα αποτυχημένο κράτος, μια χρεοκοπημένη οικονομία. Αυτή τη στιγμή το Κρεμλίνο είναι σε αναμονή. Ο Πούτιν δεν βιάζεται πια. Θα προσαρμόσει τη στρατηγική του μετά τις εκλογές».
Ποια είναι τα σενάρια για την επόμενη ημέρα;
«Κατά τη γνώμη μου, δύο. Στο πρώτο, η Ουκρανία παραμένει ενιαία χώρα, χωρίς την Κριμαία και χωρίς τη “Δημοκρατία του Ντονέτσκ”, που είναι τώρα μια γκρίζα ζώνη ελεγχόμενη από τη Ρωσία. Και προχωράει σε αποκέντρωση: οι περιφέρειες αποκτούν μεγαλύτερη αυτονομία και η Ανατολική Ουκρανία έρχεται πιο κοντά στη Ρωσία, αλλά η χώρα δεν διαμελίζεται. Το δεύτερο σενάριο θα το δούμε αν η Ρωσία ασκήσει ασφυκτικές πιέσεις για φεντεραλισμό: η κεντρική κυβέρνηση στο Κίεβο, ανίκανη να μεταρρυθμίσει τη χώρα, και κάτω από τον εκβιασμό της Μόσχας και νέες βίαιες επιθέσεις από τους αυτονομιστές στα ανατολικά, δεν έχει άλλη επιλογή από το να ενδώσει στις απαιτήσεις του Κρεμλίνου να αλλάξει το Σύνταγμά της, και να γίνει ομοσπονδία. Σε αυτή την περίπτωση η Ουκρανία διχοτομείται de facto σε Ανατολή/Δύση με την Ανατολή να γίνεται “ουδέτερη ζώνη ανάσχεσης” με την επωνυμία “Νέα Ρωσία”. Τα εδάφη αυτά δεν θα προσαρτηθούν στη Ρωσία per se (όπως η Κριμαία), αλλά θα παραμένουν γκρίζες ζώνες, όπως η Νότια Οσετία, στη Γεωργία. Η Δυτική Ουκρανία θα κινηθεί προς τη Δύση, με την ΕΕ και το ΔΝΤ να πληρώνουν τον λογαριασμό για την οικονομία».
Θα μπορέσει ο Ποροσένκο να σταθεροποιήσει την κατάσταση;
«Είναι ένας ρεαλιστής επιχειρηματίας. Γνωρίζει ότι η χώρα πρέπει να κινηθεί προς τη Δύση, αλλά η οικονομία της εξαρτάται από τη Ρωσία. Θα πρέπει να κρατήσει μια ισορροπημένη πολιτική μεταξύ ΕΕ και Μόσχας. Πρέπει, λοιπόν, να διαλέξει έναν πρωθυπουργό “συμβατό” με τον Πούτιν, που θα μπορεί να έρθει σε κάποια συνεννόηση με τη Ρωσία. Αν συμβεί αυτό, η Ουκρανία θα μπορούσε να επανέλθει σταδιακά στο status quo ante… εκτός αν γίνει συνομοσπονδία».
Πέντε πρωταγωνιστές για την επόμενη ημέρα
Πέτρο Ποροσένκο
Ο δοκιμασμένος υπηρέτης δύο αφεντάδων
Φαβορί για την προεδρία, με δημοσκοπικά ποσοστά άνω του 40%, ο 48χρονος «βασιλιάς της σοκολάτας» είναι χαμαιλέων της πολιτικής. Εχει εκλεγεί και υπουργεύσει με φιλοδυτικά (ως υπουργός Εξωτερικών) και με φιλορωσικά (ως υπουργός Οικονομικών του ανατραπέντος προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς) κόμματα. Αυτοδημιούργητος, με προσωπική περιουσία 1,6 δισ. δολαρίων, είχε υποστηρίξει ως υπουργός Εξωτερικών, το 2010, ως και την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Τώρα λέει ότι θα κρατήσει τις «λεπτές ισορροπίες» μεταξύ Δύσης και Ρωσίας. Αναλυτές εκτιμούν ότι πρόκειται για υπηρέτη δύο αφεντάδων, ότι δηλαδή θα εξυπηρετήσει τόσο το Βερολίνο όσο και τη Μόσχα.
Γιούλια Τιμοσένκο
Αναξιόπιστη και ξεπεσμένη
«Πριγκίπισσα» του φυσικού αερίου και των σκανδάλων, η 53χρονη πρώην πρωθυπουργός είναι πάμπλουτη πολιτικός, με περιουσία δισ. δολαρίων, πολλά από τα οποία προέρχονται από αμφιλεγόμενα ντιλ για το γκάζι. Επί Γιανουκόβιτς φυλακίστηκε τρία χρόνια για κατάχρηση 320 εκατ. δολαρίων. Για πολλούς είναι σύμβολο της παλιάς, αποτυχημένης και διεφθαρμένης ελίτ. Ερχεται μακράν δεύτερη στις δημοσκοπήσεις, με 14%.
Ρινάτ Αχμέτοφ
Ο κροίσος θέλει ειρήνη και μπίζνες
Είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος στη χώρα, με περιουσία 12,5 δισ. δολαρίων –μια αυτοκρατορία με μεταλλουργεία, ανθρακωρυχεία, ασφαλιστικές εταιρείες, ΜΜΕ και πολλά άλλα, μέσω των οποίων ελέγχει μεγάλο μερίδιο της εθνικής βιομηχανίας. Ο 47χρονος μεγιστάνας υποστηρίζει, εσχάτως, «ευρεία αυτονομία» για τις ανατολικές περιοχές, εντός μιας ενιαίας Ουκρανίας, κλείνοντας το μάτι στο Κρεμλίνο. Λόγω της τεράστιας επιρροής του εκεί, η στήριξή του είναι κρίσιμη για τη νέα ηγεσία στο Κίεβο.
Βιατσεσλάβ Πονομαριόφ
Ρώσος εθνικιστής και μαφιόζος
Αυτοανακηρύχθηκε δήμαρχος του Σλαβιάνσκ, της πόλης με τους περισσότερους ρωσόφωνους ενόπλους στην Ανατολική Ουκρανία. Αποκαλεί «χούντα» τη μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου και ζητάει μποϊκοτάζ στις προεδρικές εκλογές. Ιδιοκτήτης τοπικής σαπωνοποιίας, έχει προσωπική φρουρά μασκοφόρων, οπλισμένων με αυτόματα. Στα νιάτα του, τη δεκαετία του ’80, πολέμησε με τον σοβιετικό στρατό κατοχής στο Αφγανιστάν.
Ολεχ Τιάνιμποκ
Ουκρανός ναζιστής και μαφιόζος
Ηγέτης του ακροδεξιού, ρατσιστικού και ακραία αντιρωσικού κόμματος Σβομπόντα (Ελευθερία). Στην εξέγερση στο Κίεβο οι σωματώδεις οπαδοί του ήταν οι πρώτοι που συγκρούστηκαν με τα ΜΑΤ. Ο 45χρονος φιλοδοξεί να έχει μόνιμη παρουσία στην πολιτική με βάση τον άκαμπτο εθνικισμό. Πριν από 10 χρόνια τον απέβαλαν από τη Βουλή όταν είπε ότι κουμάντο στην Ουκρανία κάνει η «εβραιο-ρωσική μαφία».
Ευρασία
Προς ενεργειακή συγκυριαρχία Κίνας – Ρωσίας
Τι γύρευε ο Πούτιν στη Σανγκάη; Μα, να σχεδιάσει, μαζί με τη Λαϊκή Κίνα, τον νέο χάρτη της ενεργειακής πολιτικής στην Ασία. Στην επίσημη επίσκεψη του «τσάρου», την περασμένη εβδομάδα, έκλεισε το ντιλ του αιώνα: μια συμφωνία 400 δισ. δολαρίων για το φυσικό αέριο, η οποία θα ανοίξει, από το 2018, την τεράστια κινεζική αγορά στη Ρωσία. Είναι η αποστομωτική απάντηση του Πούτιν στη Δύση, ιδίως τώρα που λόγω της κρίσης στην Ουκρανία οι Αμερικανοί επιβάλλουν κυρώσεις και η Ευρώπη ψάχνει τρόπους για να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ευρασία
Προς ενεργειακή συγκυριαρχία Κίνας – Ρωσίας
Τι γύρευε ο Πούτιν στη Σανγκάη; Μα, να σχεδιάσει, μαζί με τη Λαϊκή Κίνα, τον νέο χάρτη της ενεργειακής πολιτικής στην Ασία. Στην επίσημη επίσκεψη του «τσάρου», την περασμένη εβδομάδα, έκλεισε το ντιλ του αιώνα: μια συμφωνία 400 δισ. δολαρίων για το φυσικό αέριο, η οποία θα ανοίξει, από το 2018, την τεράστια κινεζική αγορά στη Ρωσία. Είναι η αποστομωτική απάντηση του Πούτιν στη Δύση, ιδίως τώρα που λόγω της κρίσης στην Ουκρανία οι Αμερικανοί επιβάλλουν κυρώσεις και η Ευρώπη ψάχνει τρόπους για να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Η τιμή δεν έγινε αμέσως γνωστή, αλλά πιστεύεται ότι είναι κάπου μεταξύ 360 – 400 δολ. ανά 1.000 κυβικά μέτρα, περίπου όσα δίνει η Γερμανία για τις εισαγωγές. Στα 400 δολ. για τα 1.000 κυβικά η Κίνα θα πληρώνει 24 δισ. δολάρια τον χρόνο. Η συμφωνία προβλέπει ένα μακροπρόθεσμο πλάνο έως και 30 ετών συνεργασίας των δύο χωρών, αφού πρώτα η Gazprom επενδύσει πάνω από 60 δισ. δολάρια στην ανάπτυξη δύο νέων αγωγών που θα ξεκινούν από την Ανατολική Σιβηρία. Το κερασάκι στην τούρτα; Η Κίνα θα πληρώνει τη Ρωσία σε ρούβλια ή γουάν για το φυσικό αέριο –ένα πλήγμα για τη νομισματική ηγεμονία του δολαρίου.
Εχει προηγηθεί άλλο συμβόλαιο – μαμούθ μεταξύ της κρατικής Rosneft και της κινεζικής China National Petroleum Corp. Το Κρεμλίνο θα αρχίσει από εφέτος να παρέχει στους «κόκκινους καπιταλιστές» 365 εκατ. τόνους πετρελαίου για 25 χρόνια μέσω του αγωγού Ανατολικής Σιβηρίας – Ειρηνικού Ωκεανού (ESPO) έναντι του ποσού των 270 δισ. δολαρίων.
Σε ενεργειακό επίπεδο οι δύο χώρες φαίνονται τέλειο «ζευγάρι»: η Ρωσία είναι πρώτη στις εξαγωγές φυσικού αερίου στον κόσμο και η Κίνα η μεγαλύτερη αγορά, με τη μεταφορά εύκολη επειδή οι δυο τους έχουν μακρά χερσαία σύνορα. Μάλιστα η Κίνα είναι ήδη ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, με διμερές εμπόριο ύψους 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων το 2013, και στόχο να διπλασιαστεί ο όγκος των συναλλαγών στα 200 δισ. δολάρια μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Αλλά το ντιλ με την ανερχόμενη υπερδύναμη στέλνει και ισχυρά γεωπολιτικά μηνύματα. Στρέφεται προς την Ασία ο Μπαράκ Ομπάμα; Το ίδιο και ο Πούτιν, με στρατηγικό εταίρο την Κίνα. Η σύμπλευση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι μόνιμη και η συνεργασία επεκτείνεται σε στρατιωτικό επίπεδο: σχεδόν κάθε χρόνο γίνονται κοινές σινορωσικές ασκήσεις από δυνάμεις ξηράς, θαλάσσης και αέρος. Και δεν είναι λίγοι όσοι υποστηρίζουν ότι η μεγαλύτερη γεωπολιτική απειλή που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ΗΠΑ είναι μια συγκυριαρχία Κίνας και Ρωσίας στην Ευρασία.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
