Η τύχη του Βερολίνου

Δεν υπάρχει κατάλληλη εποχή να επισκεφθεί κανείς το Βερολίνο. Ολες ενδείκνυνται. Διότι πάντα κάτι γίνεται στην πρωτεύουσα της ενωμένης Γερμανίας. Ακόμη και στην καρδιά του χειμώνα. Αλλωστε ο παραδοσιακά ψυχρός Φεβρουάριος παρουσιάζει περιέργως τη χαμηλότερη βροχόπτωση της χρονιάς, πράγμα που δύο πράγματα σημαίνει: γάντια και βόλτες! Η πόλη των 3,5 εκατομμυρίων κατοίκων έχει την τιμητική της αυτές τις ημέρες, καθώς στις 6/2 ανοίγει τις πύλες της η 64η Μπερλινάλε, που κάθε χρόνο κόβει πάνω από 300.000 εισιτήρια με περίπου 400 ταινίες νέας εσοδείας και προσελκύει περί τους 20.000 επαγγελματίες του σινεμά και 4.000 δημοσιογράφους.

Στο πλαίσιο της εφετινής διοργάνωσης θα διαγ(κ)ωνιστούν αρκετές ελληνικές παραγωγές, με πιο φιλόδοξη το «Μικρό ψάρι» του Γιάννη Οικονομίδη που διεκδικεί τη Χρυσή Αρκτο, ενώ ολίγοι και εκλεκτοί θα έχουν την τύχη στις 9/2 να παρακολουθήσουν στο κτίριο της Φιλαρμονικής σε παγκόσμια πρώτη την ψηφιακά αποκατεστημένη κόπια του βωβού αριστουργήματος του γερμανικού εξπρεσιονισμού «Το εργαστήριο του δρος Καλιγκάρι» (1920). Είναι επίσημο. Εφέτος το Βερολίνο διανύει νοσταλγικό mode.

Μοιάζει με χθες, αλλά πέρασε κιόλας ένα τέταρτο του αιώνα. Το Βερολίνο του 2014 είναι μια αγνώριστη πόλη. Οι πληγές από τις ναρκοθετημένες τάφρους, τα χιλιόμετρα αγκαθωτού συρματοπλέγματος και τις νεκρές ζώνες μεταξύ ανατολικού και δυτικού τομέα σε αυτό το τραγικό κοινωνικό πείραμα των τριών δεκαετιών επουλώθηκαν με δρόμους, πλατείες και ουρανοξύστες, οι περισσότεροι γερανοί του «extreme makeover» αποχώρησαν και τη θέση τους πήραν παγκόσμιοι κολοσσοί της επικοινωνίας και της ψυχαγωγίας (MTV, Universal), εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, παροχής υπηρεσιών και έρευνας, φιλόδοξοι σχεδιαστές μόδας, κοσμοπολίτες καλλιτέχνες και νεαροί ιδιοκτήτες startups που αναζητούν την τύχη τους στο ευρωπαϊκό Ελντοράντο.

Η ταυτότητα και η ανθρωπογεωγραφία της πόλης μεταβάλλονται ραγδαία καθώς οι κοινωνικές ζυμώσεις δημιουργούν ένα ενδιαφέρον multi-culti κράμα. Μαζί με όλα αυτά, βέβαια, τα ενοίκια στις πάλαι ποτέ υποβαθμισμένες περιοχές εκτοξεύονται και μόλις τα ακίνητα γίνονται ανάρπαστα και απλησίαστα, το νεανικό κοινό ανακαλύπτει και μετακινείται μαζικά στην επόμενη must, cult, μποέμ γειτονιά της πόλης. Είναι τόσες άλλωστε. Σταθερές αξίες παραμένουν το Φρίντριχσαϊν, το Κρόιτσμπεργκ, το Βέντινγκ και το Νόικελν, που εξακολουθούν να δίνουν ακούραστα τον ρυθμό στην ξακουστή party scene της νεανικής μεγαλούπολης.

Ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική, πολυπολιτισμικό περιβάλλον, ανεκτικότητα στις θρησκευτικές και σεξουαλικές επιλογές, πολυσυλλεκτική κουζίνα, παγκοσμίου φήμης μουσεία, άρτιο συγκοινωνιακό δίκτυο, προσιτή διαβίωση, πληθώρα επιλογών και εναλλακτικών δραστηριοτήτων, χαμηλός ηλικιακός μέσος όρος, υψηλή ποιότητα ζωής.

Ξαφνικά όλοι θέλουν να αναφωνήσουν ως άλλοι JFK: «Ich bin ein Berliner». Ειδικά εφέτος, στην ιστορική επέτειο των 25 χρόνων από την πτώση του «Τείχους του αίσχους». Οι εκδηλώσεις μνήμης θα κορυφωθούν το Σαββατοκύριακο 8-9 Νοεμβρίου με μια ειδική εγκατάσταση από χιλιάδες φεγγοβόλα μπαλόνια γεμισμένα με ήλιο που θα «φωτίσουν» 12 χιλιόμετρα από το αλλοτινό τσιμεντένιο μονοπάτι, ενώ σε πέντε σημεία της φωτεινής αλυσίδας τα λευκά μπαλόνια θα απελευθερωθούν ως ανάμνηση της πρώτης εκείνης χαραμάδας συμφιλίωσης του 1989. Καιρού επιτρέποντος, η ευρείας κλίμακας εγκατάσταση θα διακρίνεται και από αέρος.

Ακόμη και εκείνοι που θα χάσουν την ευκαιρία να θαυμάσουν από ψηλά το σόου με τα φωταγωγημένα μπαλόνια, πετώντας επάνω από το Βερολίνο αποκλείεται να μην παρατηρήσουν ότι πρόκειται πιθανότατα για την πιο πράσινη πρωτεύουσα της Ευρώπης –καθώς ξεκινά η διαδικασία προσγείωσης στο διεθνές αεροδρόμιο Τέγκελ, το μόνο που φαίνεται είναι χαμηλά κτίσματα πνιγμένα στις φυλλωσιές! To 1/3 του Βερολίνου καλύπτεται από βλάστηση και 2.500 χώρους αναψυχής. Επίσης, κάτι που αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης κοιτάζοντας από το παράθυρο του αεροπλάνου είναι πως οι εγκαταστάσεις του παλαιού αεροδρομίου βρίσκονται στην καρδιά της πόλης. Ο λόγος για το ιστορικό Τέμπελχοφ, πρώτη έδρα της γερμανικής Luft Ηansa που ιδρύθηκε στο Βερολίνο τον Ιανουάριο του 1926 και αποτέλεσε προάγγελο της μεταπολεμικής Lufthansa, επίσημου γερμανικού μεταφορέα και μεγαλύτερης αεροπορικής εταιρείας στην Ευρώπη σήμερα. Οπως χαρακτηριστικά γράφει το περιοδικό «Spiegel», μπορούσες να βρεθείς με ποδήλατο από την πύλη αφίξεων στην κεντρική διασταύρωση της Φριντριχστράσε με την Ούντερ ντεν Λίντεν μόλις με 15 λεπτά πετάλι!

Οι τίτλοι τέλους για το αρχιτεκτονικό θαύμα με το terminal των 1.230 μέτρων, που ο Νόρμαν Φόστερ έχει αποκαλέσει «μητέρα όλων των αεροδρομίων», έπεσαν το 2008, και σήμερα ο χώρος έχει μεταμορφωθεί στο μεγαλύτερο δημόσιο πάρκο της πόλης, μια απέραντη ισιάδα όπου οι Βερολινέζοι συρρέουν για να κάνουν πικνίκ και να πετάξουν χαρταετούς με τα παιδιά τους, ενώ παράλληλα εκεί οργανώνονται κυριακάτικα μπάρμπεκιου, εκθέσεις, μουσικά φεστιβάλ, ακόμη και μικρά «αυτοδιαχειριζόμενα» μποστάνια. To 2015 οι παροπλισμένοι διάδρομοι προσγείωσης θα φιλοξενήσουν έναν από τους αγώνες του πρώτου παγκόσμιου πρωταθλήματος ηλεκτροκίνητης φόρμουλας, της Formula E. Οποιαδήποτε ομοιότητα με το Ελληνικό είναι απολύτως συμπτωματική…

Μια και περί ταχύτητας ο λόγος, αναμένοντας να ανάψει πράσινο για τους πεζούς σε κάποια τυχαία διασταύρωση, αποκλείεται να μην πέσει στην αντίληψη του επισκέπτη το ανθρωπάκι με το πλατύγυρο καπέλο στον φωτεινό σηματοδότη. Δεν πρόκειται απλώς για μια πιο «hip» εκδοχή του «Σταμάτη» και του «Γρηγόρη», αλλά πιθανότατα για το τελευταίο αξιαγάπητο κατάλοιπο της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας στην καρδιά της ενωμένης πρωτεύουσας. Τους «Ampelmännchen», όπως αποκαλούνται, εμπνεύστηκε το 1961 ο ανατολικογερμανός ψυχολόγος κυκλοφορίας Καρλ Πεγκλάου και φιλοτέχνησε καθ’ υπόδειξίν του η γραμματέας του, Ανελίζε Βέγκνερ.

Τα πράσινα και κόκκινα ανθρωπάκια γνώρισαν μεγάλες δόξες ως την πτώση του Τείχους, πρωταγωνιστώντας ακόμη και σε παιδικές εκπομπές κυκλοφοριακής αγωγής, ωστόσο έπεσαν σε δυσμένεια με την επανένωση και τελικά ξηλώθηκαν χάριν ομοιομορφίας. Ομως οι πρώην Ανατολικοί ένιωθαν νοσταλγία, ή πιο σωστά «Ostalgia», για την αγαπημένη τους μασκότ. Το 1997, έπειτα από μια επιτυχημένη εκστρατεία «παλινόρθωσης», επέστρεψαν στη γερμανική πρωτεύουσα και αρκετές πόλεις της «ανατολικής πλευράς» –σήμερα, μαζί με το τέθριππο στην κορυφή της πύλης του Βρανδεμβούργου και τα αρκουδάκια της Μπερλινάλε αποτελούν τα αδιαφιλονίκητα νέα σύμβολα της πόλης.

Για τα παλιά σύμβολα επελέγη ο δρόμος της «ελεγχόμενης» λήθης. Το Τείχος θρυμματίστηκε, μετατράπηκε σε τουριστικό ενθύμιο, εξαφανίστηκε από την καρδιά της πόλης. Σε ελάχιστα σημεία της πρωτεύουσας διακρίνονται ακόμη απομεινάρια του ύψους 3,6 μέτρων μπετονένιου «παραβάν»: το ένα λίγα μέτρα από το κατεδαφισμένο μπούνκερ του Φύρερ. Ενα άλλο έχει αγοραστεί από το πεντάστερο ξενοδοχείο Westin Grand, που μάλιστα προσφέρει ειδικό πακέτο διαμονής που δίνει στους επισκέπτες τη δυνατότητα, με σφυρί και καλέμι, να αποκολλήσουν ιδίαις χερσίν ένα θραύσμα Ιστορίας-λάφυρο και να γευματίσουν με το έδεσμα της γιορτής: currywurst και σαμπάνια.

Για μια πιο ρεαλιστική αίσθηση του πώς έμοιαζε η πόλη προ του 1989, αξίζει μια βόλτα ως την East Side Gallery, λίγα βήματα από τον σιδηροδρομικό σταθμό Ostbahnhof, παράλληλα με τις όχθες του ποταμού Σπρέε. Εκεί «τρέχει» από το 1990 μια υπαίθρια «έκθεση» 100 εικαστικών επάνω σε σωζόμενο τμήμα του Τείχους που ξεπερνά τα 1,3 χιλιόμετρα, η μεγαλύτερη σε μήκος υπόμνηση της καμουφλαρισμένης ουλής και ταυτόχρονα ένα μνημείο γεμάτο συμβολισμούς και τροφή για σκέψη.

* Καθημερινές πτήσεις προς Βερολίνο εκτελούνται με τη Lufthansa μέσω Μονάχου ή Φρανκφούρτης. Οι τιμές των εισιτηρίων μετ’ επιστροφής ξεκινούν από €199. Περισσότερα στο www.lufthansa.com

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 2 Φεβρουαρίου 2014