Εννέα φαγιά
Πρόκειται για τα εννέα «πιάτα» που έβαζαν στο τραπέζι την παραµονή των Χριστουγέννων. Να µην ξεχνάµε ότι στα παλιά τα χρόνια η παραµονή ήταν ακόµη ηµέρα νηστείας, αλλά έπρεπε κάτι να γίνει για να τιµηθεί µαζί µε τη γέννηση του Χριστού και η σχετική διήγηση, όπου ο Ιωσήφ και η Παναγία περιπλανήθηκαν σε εννέα διαφορετικούς τόπους µέχρι να καταλήξουν στη φάτνη. Σύµφωνα µε τα έθιµα της Ανατολικής Ρωµυλίας, στο γιορτινό τραπέζι υπάρχουν πάντα χριστόψωµο, φασόλια µε λάχανο τουρσί, σιτάρι βρασµένο, ρυζόπιτα, χαλβάς, κοµπόστα, πίτα σαραγλί, φρούτα και κουλούρες για τους καλαντιστές, ενώ εντελώς απαραίτητοι είναι οι λαχανοντολµάδες, που συµβολίζουν τα σπάργανα του Χριστού.
Τουρσουλούτικο
Αλλο ένα φαγητό των ηµερών είναι το «τουρσουλούτικο», το οποίο µαγειρεύουν οικογένειες προσφύγων από την Ανατολική Ρωµυλία και είναι χονδροκοµµένο χοιρινό κρέας που τοποθετείται στην κατσαρόλα σε στρώσεις εναλλάξ µε ξινό λάχανο και σιγοβράζει µε βούτυρο και µπούκοβο.
Γκουχτός
Στην Ξάνθη απαραίτητη είναι η «γκουχτός», µαζί µε άλλα 11 πιάτα, 12 συνολικά για το δωδεκαήµερο, από τα Χριστούγεννα έως την ηµέρα των Φώτων. Είναι χοντροαλεσµένο σιτάρι που το βράζουν καλά και πασπαλίζουν µε καρύδι κοπανισµένο.
Πλατσέδα
Πεταγόµαστε τώρα µέχρι τη Μυτιλήνη, όπoυ αυτές τις ηµέρες θα διακινηθεί µια πιο βαριά παραλλαγή του µπακλαβά. Ετοιµάζουµε τη ζύµη αναµειγνύοντας το λάδι, το νερό, το αλεύρι και το µπέικιν πάουντερ. Στη συνέχεια κόβουµε τη ζύµη σε µικρά κοµµάτια και τα ανοίγουµε σε λεπτό φύλλο. Ραντίζουµε κάθε φύλλο µε λάδι, βάζουµε 2 κουταλιές καρυδόψιχα, το τυλίγουµε και στρίβοντάς το φτιάχνουµε µακριές, λεπτές λωρίδες. Τοποθετούµε κάθε λωρίδα σε στρογγυλό ταψί, ξεκινώντας από το κέντρο, σε σχήµα κοχλία. Οταν το ταψί γεµίσει, περιχύνουµε την «πλατσέδα» µε λίγο ζεµατιστό λάδι και ψήνουµε στους 150°C µέχρι να ροδίσει το φύλλο. Η πλατσέδα φτιάχνεται πάνω σε ένα µικρό, χαµηλό τραπέζι (σοφράς) από τις γυναίκες που κάθονται γύρω του σταυροπόδι. Την ετοιµάζουν συνήθως την παραµονή της Πρωτοχρονιάς (για τη συνταγή βλ. https://archive.in.gr/Reviews/article.asp?lngReviewID=381&lngChapterID=1885&lngItemID=1893).
Μαρµαρίτες
Φθάσαµε στα Θεοφάνεια και ακόµη φτιάχνουµε γλυκά. Στην Κω έχουµε τις «µαρµαρίτες» που είναι κοµµάτι ζόρικες. Οχι τόσο για τα υλικά τους, που είναι απλά (½ κιλό αλεύρι, 2 ποτήρια χλιαρό νερό, λίγο αλάτι, µαστίχα κοπανισµένη, κανέλα, µαγιά και λίγη ζάχαρη), αλλά επειδή απαιτούν, όπως το λέει και το όνοµά τους, ένα κοµµάτι µάρµαρο να ζεσταίνεται καλά στη φωτιά. Στη συνέχεια, επάνω του απλώνεται ο χυλός σε µικρές δόσεις για να σχηµατιστούν τηγανόπιτες. Την άλλη ηµέρα, τις πίτες αυτές τις τηγανίζουν µε λίγο κρόκο αβγού και προσθέτουν κανέλα, πετιµέζι ή µέλι.
