H κλωνοποίηση ζώων για παραγωγή τροφίμων αποτελεί ένα ζήτημα που έχει άμεσο αντίκτυπο στο… τραπέζι μας αλλά παράλληλα κρύβει μια διαμάχη με άκρως επιστημονικό υπόβαθρο η οποία συνεχίζεται αμείωτη.
Αυξημένα λιπαρά
Ας δούμε πρώτα τι πρεσβεύουν οι υπέρμαχοι των κλωνο-τροφίμων. Τα πρώτα κλωνοποιημένα βοοειδή «γεννήθηκαν» στο εργαστήριο το 1999. Ειδικοί του Πανεπιστημίου του Κονέκτικατ που είχαν συμμετάσχει σε εκείνη την πρώτη κλωνοποίηση αποφάσισαν να αναλύσουν τη σύνθεση και την ποιότητα του κλωνοποιημένου κρέατος και γάλακτος. Χρησιμοποίησαν τις ίδιες μεθόδους ανάλυσης που εφαρμόζονται και στη συμβατική βιομηχανία παραγωγής κρέατος και γάλακτος και ανέλυσαν περισσότερα από 100 διαφορετικά χαρακτηριστικά των κλωνοποιημένων προϊόντων. Οπως ανέφεραν σε δημοσίευσή τους που έγινε το 2007 στην επιθεώρηση «Ρroceedings of the Νational Αcademy of Sciences», δεν εμφανίστηκε καμία ποιοτική διαφορά εκτός από το ότι τα προϊόντα των κλωνοποιημένων ζώων διέθεταν ελαφρώς υψηλότερα ποσοστά λιπαρών σε σύγκριση με εκείνα των ζώων συμβατικής εκτροφής. Παράλληλα επιτροπή της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ διερεύνησε τους πιθανούς κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία από την κατανάλωση κλωνοποιημένων τροφίμων. Σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής που εξεδόθη το 2002 δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος από την κατανάλωση τέτοιου είδους προϊόντων Οι θιασώτες των κλωνοποιημένων τροφίμων υποστηρίζουν ουσιαστικώς ότι τα κλωνοποιημένα προϊόντα δεν εγκυμονούν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία, αφού προέρχονται από ζώα στα οποία έχει αλλάξει ο τρόπος «δημιουργίας», χωρίς ωστόσο να έχουν προκληθεί μετατροπές και προβλήματα στο γενετικό υλικό τους. Ο Οργανισμός Εταιρειών Βιοτεχνολογίας που έχει έδρα στην Ουάσιγκτον υποστηρίζει ότι η μέθοδος της κλωνοποίησης αποτελεί απλώς μια εξελιγμένη μορφή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής των ζώων. Οι υπεύθυνοι του Οργανισμού τονίζουν επίσης ότι η κλωνοποίηση επιτρέπει στους παραγωγούς να έχουν τα καλύτερα και πιο υγιή ζώα τα οποία με τη σειρά τους χαρίζουν στο κοινό τρόφιμα που είναι υγιεινά, ασφαλή και καλής ποιότητας. Αναφέρουν μάλιστα ότι η κλωνοποίηση κοπαδιών που θα έχουν τα καλύτερα γενετικά χαρακτηριστικά θα σημάνει μικρότερη χρήση αντιβιοτικών και άλλων φαρμάκων αλλά και ζώα με «ανοσία» σε σοβαρές ασθένειες όπως η σπογγώδης εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών ή αλλιώς ευρέως γνωστή ως νόσος «των τρελών αγελάδων».
Γενετική ισοπέδωση
Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά (ή μάλλον τόσο απλουστευμένα) όσο θέλουν κάποιοι να τα παρουσιάζουν, σημειώνουν από την πλευρά τους οι σκεπτικιστές. Οπως λένε, αιώνες εξημέρωσης και επιλεκτικής εκτροφής έχουν ήδη κάνει τα παραγωγικά ζώα να χάσουν πολλά από τα αρχικά γενετικά χαρακτηριστικά τους, αφού επί μακρόν ακόμη και με τις συμβατικές τεχνικές επιλέγονταν ζώα ανάλογα με τα πιο βολικά χαρακτηριστικά για τους εκτροφείς (στην περίπτωση των βοοειδών, για παράδειγμα, μεγαλύτερα ζώα τα οποία θα μπορούσαν να προσφέρουν το περισσότερο δυνατό κρέας). Η κλωνοποίηση φαίνεται να αποτελεί το κερασάκι στην τούρτα αυτής της γενετικής ισοπέδωσης, υποστηρίζουν. Φανταστείτε ένα κοπάδι αγελάδων-κλώνων που διαθέτουν τα ίδια γονίδια. Αυτό σημαίνει ότι τα ζώα αυτά θα έχουν τα ίδια δυνατά γενετικά χαρακτηριστικά, συγχρόνως όμως και τα ίδια γενετικά προβλήματα. Φανταστείτε τώρα ότι εμφανίζεται ένα ξέσπασμα μιας ιογενούς ή μιας βακτηριακής νόσου. Η έλλειψη ποικιλομορφίας θα εξαφάνιζε ολόκληρο το κοπάδι.
Εχουν δικαιώματα τα ζώα;
Συγχρόνως σημαντικό ζήτημα είναι εκείνο των δικαιωμάτων των ζώων. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που αναφέρουν πως ενώ σε ό,τι αφορά την κλωνοποίηση ανθρώπου οι περισσότεροι αρμόδιοι οργανισμοί αλλά και κυβερνήσεις εμφανίζονται κάθετα αντίθετοι, δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα ζώα, στα οποία θεωρούμε (λανθασμένα) ότι μπορούμε να φερόμαστε όπως εμείς θέλουμε. Διότι δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ακόμη και σήμερα, παρά τη βελτίωση των τεχνικών που εφαρμόζονται στην κλωνοποίηση, απαιτούνται πολλές προσπάθειες για τη δημιουργία ενός βιώσιμου κλώνου καθώς και ότι ακόμη και αν ο κλώνος γεννηθεί, συνεχίζουν να εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα υγείας νωρίς στη ζωή τα οποία συνήθως οδηγούν σε πρόωρο θάνατο.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο τονίζεται ότι η ευρωπαϊκή ομάδα για τη Δεοντολογία της Επιστήμης και των Νέων Τεχνολογιών (ΕΟΔ) εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με το πόσο είναι ηθικά αποδεκτή η κλωνοποίηση ζώων με σκοπό την παραγωγή τροφίμων «λαμβάνοντας υπόψη το σημερινό επίπεδο οδύνης και τα προβλήματα υγείας που υφίστανται οι παρένθετες μητέρες και τα κλωνοποιημένα ζώα».
Η «πονεμένη» Ντόλι
Ας μην ξεχνούμε την πιο γνωστή παγκοσμίως κλωνοποιημένη προβατίνα, την Ντόλι. Η ίδια η διαδικασία κλωνοποίησης της Ντόλι ήταν δύσκολη, καθώς χρησιμοποιήθηκαν 277 ωάρια προκειμένου να δημιουργηθούν 29 έμβρυα εκ των οποίων μόνο ένα επέζησε. Συγχρόνως ο διάσημος κλώνος εμφάνισε νωρίς στη ζωή του προβλήματα υγείας με αποτέλεσμα οι ειδικοί να χρειαστεί να της κάνουν ευθανασία σε ηλικία έξι ετών (τη στιγμή που το φυσιολογικό προσδόκιμο επιβίωσης των προβάτων είναι διπλάσιο) καθώς έπασχε από σοβαρή πνευμονοπάθεια και αρθρίτιδα. Η περίπτωση της Ντόλι αποτελεί ατράνταχτο παράδειγμα των φόβων σχετικά με τα προβλήματα με τα οποία συνδέεται η διαδικασία της κλωνοποίησης.
Οι φόβοι αφορούν κυρίως ένα σημαντικό πρόβλημα που σχετίζεται με τον αναπρογραμματισμό του σωματικού κυττάρου κατά την κλωνοποίηση. Ονομάζεται επιγενετική διαταραχή και λόγος για αυτήν γίνεται τόσο στην έκθεση της FDΑ το 2008 η οποία επέτρεψε την κυκλοφορία κλωνοποιημένων προϊόντων στις ΗΠΑ όσο και στην πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η επιγενετική διαταραχή φαίνεται ότι προκαλεί πλήθος προβλημάτων σε μεγάλο αριθμό κλώνων. Οπως συγκεκριμένα σημειώνεται στην έκθεση της Επιτροπής «η επιγενετική περιγράφει την κληρονομική μεταβίβαση πληροφοριών με βάση την έκφραση των γονιδίων.Οι επιγενετικές αλλαγές στον αναπρογραμματισμό του πυρήνα του δότη κατά τη μεταφορά του σωματικού κυττάρου έχει θεωρηθεί ότι προκαλούν πολλές από τις διαπιστωθείσες στους κλώνους ανωμαλίες». Ποιες είναι αυτές; Δυσπλασίες, διογκωμένος ομφάλιος λώρος, προβλήματα στην αναπνοή, στην καρδιά και στο έντερο, μυοσκελετικά και ανοσολογικά προβλήματα καθώς και σύνδρομο γέννησης μεγάλου σε μέγεθος απογόνου, γεγονός που βάζει σε κίνδυνο τη ζωή του ίδιου του εμβρύου αλλά και της μητέρας που το κυοφορεί. Ακόμη και αν ο κλώνος επιβιώσει, συχνά χρειάζεται επεμβάσεις, λήψη οξυγόνου και μεταγγίσεις μετά τη γέννησή του, ενώ δεν λαμβάνει εύκολα βάρος και συνήθως παρουσιάζει προβλήματα στη διατήρηση φυσιολογικής θερμοκρασίας.
Καλά νέα για τους απογόνους…
Στη δική της έκθεση η οποία αποτέλεσε και «μπούσουλα» σε μεγάλο βαθμό για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΕFSΑ τονίζει ότι «το ποσοστό θνησιμότητας των κλώνων είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό των σεξουαλικώς αναπαραγόμενων ζώων και υπάρχουν αποδείξεις για αυξημένη νοσηρότητα των κλώνων σε σχέση με τα σεξουαλικώς αναπαραγόμενα ζώα». Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάζονται, το συνολικό ποσοστό επιτυχίας της διαδικασίας κλωνοποίησης (η επιτυχία υπολογίζεται ως ποσοστό των ζωντανών κλώνων που γεννιούνται με βάση τον αριθμό των εμβρύων που μεταφέρονται στη μήτρα της φέρουσας μητέρας) είναι χαμηλότερο από 10% για τα βοοειδή και μεταξύ 5% και 17% για τους χοίρους. Πάντως υπογραμμίζεται ότι μελέτες που διεξήχθησαν σε χώρες εκτός Ευρώπης έδειξαν ότι η επιβίωση των απογόνων των κλώνων δεν διαφέρει σημαντικά από την επιβίωση των ζώων που αναπαράγονται με φυσικές μεθόδους και φθάνει το 85%.
Σας είχαμε αναφέρει εξαρχής ότι μετά την παρουσίαση των δεδομένων θα αφήναμε τα συμπεράσματα σε εσάς. Κρίμα που δεν μπορούν να εκφράσουν την άποψή τους και η Μαίρη 1, η Μαίρη 2, η Μαίρη 3, η Μαίρη στη νιοστή…
