Αυτή τη φορά οι Ιρλανδοί είπαν «ναι»: έδωσαν (τελευταίοι στην Ευρώπη) την έγκρισή τους στην ανεπαρκή αλλά υπαρκτή συνθήκη της Νίκαιας. Η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί πλέον να προχωρήσει πιο αποφασιστικά στις διαδικασίες της νέας της διεύρυνσης.
Το προηγούμενο ιρλανδικό δημοψήφισμα, με μικρή όμως συμμετοχή του κόσμου, ήταν αρνητικό. Είχε επικρατήσει ο φόβος πως τα νέα μέλη θα απορροφούσαν τα κονδύλια που επέτρεψαν στην Ιρλανδία να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος της απόστασης που τη χώριζε από τις πλούσιες ευρωπαϊκές χώρες.
Το πρόσφατο δημοψήφισμα ήταν σαφώς πιο σημαντικό από τις δικές μας δημοτικές και νομαρχιακές εκλογές, όμως εδώ πέρασε σχεδόν απαρατήρητο. Σημαντικό για όλους. Και για μας: το «όχι» θα δημιουργούσε μεγάλα εμπόδια για τη διεύρυνση και, συνεπώς, για την ένταξη της Κύπρου. Και θα ανέτρεπε πολλούς ευρωπαϊκούς γεωπολιτικούς σχεδιασμούς που μας ενδιαφέρουν άμεσα. Και ως Ευρωπαίους και ως Ελληνες. Ευτυχώς, οι Ιρλανδοί είπαν «ναι».
Ευτυχώς; Δυστυχώς υπάρχουν ενστάσεις που λίγο εξετάστηκαν ή συζητήθηκαν. Κυρίως εδώ, στην Ελλάδα.
Για λόγους «εθνικούς» είναι σίγουρο ότι η Κύπρος πρέπει να ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Για τους ίδιους λόγους έχουμε κάθε πολιτικό συμφέρον να δούμε την Τουρκία σε οριστική ευρωπαϊκή τροχιά. Η ένταξη αυτή, μόλις ξεπεραστούν οι όποιες τουρκοκυπριακές αλλεργικές αντιδράσεις, μπορεί να απεγκλωβίσει το σύνολο της Κύπρου από την απομόνωση και την πολλαπλή εξάρτησή της. Και να καθορίσει μεσοπρόθεσμα τους ουσιαστικούς όρους μιας αρμονικής συμβίωσης όλων των κατοίκων της. Επίσης, η ένταξη της Τουρκίας θα δημιουργήσει εντελώς νέες συνθήκες για τις σχέσεις μας μαζί της οδηγώντας την ηγεσία της σε ριζικά διαφορετικές βλέψεις και νοοτροπίες: πιο δημοκρατικές και πιο ειρηνικές. Οσοι αμφιβάλλουν, ας μπουν στον κόπο να συγκρίνουν τα σημερινά τουρκικά δεδομένα, εσωτερικά και εξωτερικά, με τα δεδομένα της δεκαετίας του ’90. Σε όλους τους τομείς. Εγιναν πολλά. Κι ας μένουν τόσα άλλα και τόσα ερωτηματικά.
Αυτά είναι τα θετικά. Υπάρχουν όμως και τα αρνητικά. Το κυριότερο είναι ότι οι σχεδιαζόμενες αυριανές και μεθαυριανές διευρύνσεις μπορεί να οδηγήσουν την Ενωση όχι στην όποια ολοκλήρωσή της αλλά σε μια κακοήθη ελεφαντίαση. Σε βάρος όλων.
Η Ευρώπη σχεδιάστηκε για έξι και πλησιάζει τώρα τα ευρύτερα γεωγραφικά της σύνορα. Οι «έξι» δεν είχαν μεγάλο πρόβλημα πολιτικής, οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής ενότητας. Τους ήταν σχετικά εύκολη η κοινοτική συνεργασία και η λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών. Τα σημερινά στηρίζονται σε αυτά τα χθεσινά, συν ορισμένα δεκανίκια που προστέθηκαν στο μεταξύ. Και τώρα ο κίνδυνος είναι η μετατροπή της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε αναποτελεσματικό ευρωπαϊκό ΟΗΕ «κυρίαρχων» εθνικών κρατών και σε μια πλήρη οργανική αδυναμία λειτουργίας των κοινοτικών θεσμών αν δεν προηγηθεί κάτι το αποφασιστικό. Δηλαδή ένα «σύνταγμα», μια άλλη οργάνωση. Η Ευρώπη στηρίχτηκε ως τώρα στους κοινά αποδεκτούς συμβιβασμούς που λάμβαναν υπόψη και το κοινό συμφέρον. Αλλά η σημερινή τάση – και στην οικονομία – είναι οι συμβιβασμοί ανάμεσα σε αντιφατικά «εθνικά συμφέροντα» χωρίς αναφορές στο γενικό ευρωπαϊκό καλό. Το ζητούμενο είναι μια νέα ευρωπαϊκή θέληση. Το διαπιστώνουμε και με τις αντιπαραθέσεις για την Κοινή Αγροτική Πολιτική σε σχέση και με τη διεύρυνση.
Αν δεν αντιδράσουμε, το μόνο επαναστατικό σχέδιο του 20ού αιώνα, δηλαδή η δημιουργία μιας ελεύθερης και δημοκρατικής ένωσης στην Ευρώπη, θα εγγραφεί στον μακρύ κατάλογο των χαμένων ιδεών. Ποιος θα κερδίσει; Ασφαλώς όχι οι ευρωπαϊκοί λαοί. Που δεν θα ξαναβρούν έτσι τη συλλογική, δηλαδή τη μόνη εφικτή αυτονομία τους απέναντι στη σημερινή υπερδύναμη και τους αυριανούς ανταγωνιστές της, κυρίως την Κίνα. Θα παραμείνουμε χωρίς φωνή ακόμα και για την υπεράσπιση ζωτικών κοινών συμφερόντων μας. Υποτελείς και όχι εταίροι. Αυτό παίζεται.
