Θέλει αρετή και τόλμη να διαβεί κανείς τον πεζόδρομο της Τοσίτσα τη νύχτα, την ημέρα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι ίσκιοι που ρίχνουν τα δέντρα κάνουν τη ζέστη υποφερτή και οι φοιτητές του διπλανού Πολυτεχνείου είναι οι πρώτοι που απολαμβάνουν τη δροσιά, καθισμένοι στα παγκάκια για να σχεδιάσουν την εικόνα της πόλης. Στη νότια πτέρυγα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα με αυτό, μια μεγάλη καγκελόπορτα με έναν καταπράσινο κήπο πίσω της υποδέχεται τον επισκέπτη στο Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας. Η ησυχία που επικρατεί εδώ είναι το πρώτο ξάφνιασμα, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα από τα πλέον πολύβουα σημεία της πόλης· όσο για το δεύτερο, αφορά το συναίσθημα, που αυτόματα δημιουργείται, ότι μετέχει κανείς σε ένα κοινό μυστικό αιώνων. Τόσων όσους διαρκεί και η ιστορία της γραφής.
Με 13.500 επιγραφές που προέρχονται από την Αττική οι περισσότερες, αλλά και από την υπόλοιπη Ελλάδα και τη Μικρά Ασία, ενώ υπάρχουν και μερικές λατινικές επιγραφές καθώς και ελάχιστες εβραϊκές, το Επιγραφικό Μουσείο έχει το προνόμιο να είναι το μοναδικό παγκοσμίως στο είδος του, αφού ακόμη και στην Ιταλία μόλις τώρα οργανώνεται η σχετική συλλογή του Αρχαιολογικού Μουσείου της Ρώμης. Η παλαιότερη των επιγραφών του χρονολογείται τον 8ο π.Χ. αιώνα και οι πιο πρόσφατες φθάνουν ως τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους, ενώ οι περισσότερες είναι χαραγμένες σε λίθο, παρ’ ότι υπάρχουν και αρκετές ενσφράγιστες λαβές αμφορέων, όπως και μερικές ενεπίγραφες πήλινες κεραμίδες.
Δεν πρόκειται βεβαίως για ένα μουσείο «εύκολο» στην προσέγγιση ούτε εντυπωσιακό όσον αφορά τουλάχιστον την πρώτη εικόνα. Οποιος φθάνει εδώ έχει συγκεκριμένο κίνητρο, που δεν είναι απαραίτητο ωστόσο να αφορά κάποια επιστημονική μελέτη, αλλά απλώς μπορεί να κρύβει το ενδιαφέρον για την ιστορία της γραφής και την Ιστορία γενικότερα.
Το ψήφισμα του δήμου των Αθηναίων ύστερα από πρόταση του Θεμιστοκλή για την εκκένωση της πόλης το 480 π.Χ. λίγο πριν από την περσική εισβολή, οι Νόμοι του Δράκοντος, αλλά και φορολογικοί κατάλογοι, κατάλογοι πεσόντων και επιγράμματα από δημόσια σήματα, όπως και ο άβαξ από τη Σαλαμίνα, ένας πίνακας δηλαδή μαθηματικών υπολογισμών ή κατ’ άλλους απλώς ένα παιχνίδι με αριθμητικά σύμβολα, μπορεί να χρειάζονται μια επεξήγηση, αμέσως μετά όμως η σημασία τους γίνεται φανερή. Αυτές οι πέτρες μιλούν πραγματικά. Λένε ιστορίες μόχθου για την προσπάθεια των ανθρώπων να επιζήσουν, να ιδρύσουν πόλεις ευνομούμενες, να λατρέψουν τους θεούς τους, να δημιουργήσουν συμμαχίες, να αντισταθούν στον εχθρό. Αφηγούνται περιστατικά πολέμου, κρύβοντας πίσω από την απλή αναφορά των πεσόντων σε μια επιτύμβια στήλη τον πόνο για τον χαμό τους. Μιλούν για τις επιδόσεις στις τέχνες και τα γράμματα και για τις προόδους στην τεχνολογία. Δίνουν την εικόνα ενός κόσμου που εξέλιπε, λειτουργώντας ως συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.
Το Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας ιδρύθηκε το 1885 και το βέβαιο είναι ότι σήμερα ασφυκτιά στον περιορισμένο χώρο του, αφού έχει διαθέσιμες μόνο τέσσερις εκθεσιακές αίθουσες, την αίθουσα υποδοχής και δύο αυλές. Επιτύμβιες στήλες και λήκυθοι, επιστύλια και επιτύμβια μνημεία σε μορφή τραπεζών είναι μεταξύ των εκθεμάτων που βρίσκονται στην εξωτερική αυλή, ενώ στον πρόδομο υποδέχονται τον επισκέπτη η στήλη της Β’ Αθηναϊκής Συμμαχίας (378-377 π.Χ.), η επιτύμβια στήλη του πολεμιστή Ιεροκλέους (360 π.Χ.) και ο άβαξ της Σαλαμίνας. Στήλες με τιμητικά ψηφίσματα, κείμενα συμμαχιών και οικονομικών απολογισμών περιλαμβάνονται στην πρώτη αίθουσα και ανάμεσά τους η επιγραφή που αφορά την παράδοση και παραλαβή των ιερών αντικειμένων της θεάς Αθηνάς από τους Ταμίες (430-429 π.Χ. και 427-426 π.Χ.), καθώς και η στήλη με τον οικονομικό απολογισμό για την κατασκευή από τον Φειδία του χρυσελεφάντινου αγάλματος της θεάς Αθηνάς (438 π.Χ.).
Η αρχαιότερη επιγραφή σε λίθο του 8ου π.Χ. αιώνα από την Ακρόπολη αλλά και δείγματα της πρώιμης ελληνικής γραφής βρίσκονται στη δεύτερη αίθουσα. Τμήματα αρχαϊκών περιρραντηρίων και ένα πλήθος άλλων επιγραφών, μεταξύ των οποίων ο κατάλογος των αναθημάτων του Ασκληπιείου του 3ου π.Χ. αιώνα, περιλαμβάνονται στην τρίτη, ενώ στην τέταρτη κυριαρχούν ο ενεπίγραφος αναθηματικός βωμός του Πεισίστρατου του νεότερου, ο Ιερός Νόμος του Εκατομπέδου (485-484 π.Χ.), το παλαιότερο αττικό ψήφισμα για την εγκατάσταση κληρούχων στη Σαλαμίνα, το αντίγραφο του φονικού νόμου του Δράκοντος (409-408 π.Χ.), η στήλη με τις τεχνικές προδιαγραφές για την οικοδόμηση της Σκευοθήκης του Πειραιά από τον Φίλωνα, το περίφημο ψήφισμα του Θεμιστοκλέους, αλλά και επιγραφές σχετικές με το θέατρο. Κιονίσκοι, στήλες, λήκυθοι και μαρμάρινες τράπεζες εκτίθενται, τέλος, στην εσωτερική αυλή. Στο σύνολό τους τεκμήρια της ελληνικής ιστορίας.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Επιγραφικό Μουσείο της Αθήνας, Τοσίτσα 1, τηλ. 8217.637. Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Τρίτη ως Κυριακή 8.30-15.00. Η είσοδος είναι ελεύθερη.
