Μετά από έναν μήνα περιήγησης στις κοιλάδες του ποταμού Νίγηρα, γεμάτης από εικόνες που η ομορφιά τους και η μοναδικότητά τους χάραξαν στην καρδιά και στη μνήμη αιώνιες, ηχηρές συγκινήσεις, βρίσκομαι στο «Sofitel» στη Νιαμέι, την πρωτεύουσα του Νίγηρα. Από το παράθυρο του ξενοδοχείου βλέπω το αρχαιολογικό μουσείο περιφρουρούμενο από αστυνομικούς, διακόπτοντας την κυκλοφορία ανθρώπων, αυτοκινήτων και καμήλων. Είναι μια ξεχωριστή ημέρα για το μουσείο, για τη Νιαμέι, για όλη τη χώρα, με τα εγκαίνια της έκθεσης που φέρει τον τίτλο «Οι κοιλάδες του Νίγηρα» και που θα εγκαινιάσει σε λίγο ο πρόεδρος της Δημοκρατίας του Νίγηρα. Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις στο τέλος του 20ού αιώνα, που έγινε για πρώτη φορά στο Παρίσι από τις 13 Οκτωβρίου 1993 ως τις 10 Ιανουαρίου 1994 και που έφερε στο φως θησαυρούς άγνωστους, ακριβείς δείκτες της ιστορίας των πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στη Δυτική Αφρική, στις κοιλάδες του Νίγηρα από το 4000 π.Χ. ως τον 18ο αιώνα. Η έκθεση παρουσιάστηκε στη συνέχεια σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, στην Αμερική και στις πρωτεύουσες των χωρών της Δυτικής Αφρικής.
Η έκθεση, που είχα την τύχη να δω στο Παρίσι, γέννησε μέσα μου μιαν ανεξήγητη αγάπη για τον ποταμό Νίγηρα που μετετράπη σε έρωτα, προτού ακόμη τον επισκεφθώ. Ηταν ένας διαισθητικός έρωτας που δικαιώθηκε μόλις διέσχιζα τον Νίγηρα, όπου τα μάτια μου συνελάμβαναν μοναδικές στη Γη εικόνες και η καρδιά τής μετέτρεπε σε έντονες συγκινήσεις. Ενιωθα το κορμί μου να είναι μόνο μάτια και καρδιά. Τίποτε άλλο δεν είχε τη δύναμη να λειτουργήσει μπροστά σε αυτή τη συνεργία των ματιών με την καρδιά. Ο Νίγηρας έχει σήμερα μεγαλύτερη διείσδυση στη ζωή τόσο των εντοπίων όσο και των επισκεπτών απ’ ό,τι ο Νείλος. Ο Νίγηρας, όπως και ο Νείλος, είναι ποτάμι με σφρίγος και ζωή σε σχέση με άλλα ποτάμια, που είναι απλά ποτάμια, όπως ο Μεκόνγκ στην Ινδοκίνα. Είναι ποτάμια που στολίζονται με το μπλε χρώμα του ουρανού και γίνονται ένα με αυτό της θάλασσας.
Τα στολίδια της Αφρικής
Ο Νίγηρας και ο Νείλος είναι δυο στολίδια της Αφρικής, το ένα από την ανατολική πλευρά της, το άλλο από τη δυτική.
Είναι δύο ιστορικά και ιερά ποτάμια. Ιστορικά ποτάμια γιατί οι κοιλάδες τους έχουν γίνει κοιτίδες διαφόρων πολιτισμών. Δύο ποτάμια που το νερό τους και η ξηρασία τους αποτέλεσαν κύρια στοιχεία στον καθορισμό τρόπων ζωής, πολιτισμών, αλλά και στην εξέλιξή τους. Ιερά ποτάμια γιατί κυλούν και ξεδιψούν ζωές στο πιο κατάξερο μέρος της γης, στην έρημο, εκεί που η σταγόνα νερού είναι χρυσός. Ο Νείλος και ο Νίγηρας έχουν γίνει φορείς πολιτισμών εξίσου σημαντικών, αλλά στην περίπτωση του Νίγηρα άγνωστων. Πολιτισμών διαφορετικών, και αυτό οφείλεται στη διαφορετική μορφολογική κατάσταση των δύο ποταμών. Ο Νείλος έχει φάρδος 10-20 χιλιόμετρα, όπου οι καταστρεπτικές πλημμύρες του έκαναν απαραίτητη την ύπαρξη μιας οργανωμένης και ενωμένης κοινωνίας που θα μπορούσε να τις ελέγξει και να δημιουργήσει κανάλια. Ετσι γεννήθηκαν μια κεντρική εξουσία και μια δυνατή κοινωνία. Αντίθετα στον Νίγηρα, που το δέλτα του πλημμυρίζει 100-120 χιλιόμετρα φάρδος, δεν ήταν δυνατή η τιθάσευση του ποταμού σε κανάλια, με αποτέλεσμα οι πληθυσμοί να διασκορπιστούν σε διάφορα σημεία και να δημιουργήσουν τύπους κοινωνικής οργάνωσης εξαιτίας της έλλειψης μιας κεντρικής εξουσίας. Γι’ αυτό στο εσωτερικό δέλτα του Νίγηρα υπήρξαν κοινωνίες χωρίς γραφή ή χωρίς επιθανάτια αρχιτεκτονική, όπως συνέβη στην Αίγυπτο.
Και ενώ κοίταζα από το παράθυρο του «Sofitel» τον πρόεδρο της Δημοκρατίας να μπαίνει στο μουσείο, ένας γλυκύτατος κύκλος σχηματίστηκε μέσα μου, με έντονα συναισθήματα ηρεμίας και πληρότητας. Ενας κύκλος που αρχίζει με την επίσκεψη της έκθεσης στο Παρίσι, συνεχίζεται με το οδοιπορικό στις κοιλάδες του Νίγηρα και τελειώνει με την ίδια την έκθεση στη Νιαμέι.
Φθάνω στο αεροδρόμιο του Μπαμάκο, πρωτεύουσας του Μάλι, μετά από έξι ώρες πτήση με την Air Afrique, μέσω Παρισιού. Τα δύο καλύτερα ξενοδοχεία, «Amitie» και «Grand Hotel», είναι γεμάτα. Δύο η ώρα τα ξημερώματα ξεκίνησα από το αεροδρόμιο για να πάω σε ένα από τα παραπάνω ξενοδοχεία και να ζητήσω να μείνω στο λόμπι ως το πρωί, όπου ίσως να άδειαζε κάποιο δωμάτιο.
Τελικά βρέθηκα σε ένα ταξί με τεράστιες τρύπες στο σασί, πόρτες που δεν έκλειναν, παράθυρα χωρίς τζάμια, με μηχανή που σταματούσε διαρκώς. Κάποια στιγμή το ταξί άρχισε να διασχίζει μια γέφυρα μήκους περίπου ενός χιλιομέτρου. Ηταν ο ποταμός Νίγηρας. Μου έδωσε μια αίσθηση ασυνήθιστης χαράς. Επιτέλους στον Νίγηρα, μετά από χρόνια επιθυμίας, έστω τρεις τα ξημερώματα, διασχίζοντάς τον με ένα σάπιο ταξί μέσα στον πενιχρό φωτισμό των χαμηλής έντασης φώτων και στην ατμόσφαιρα μιας ιδιόμορφης κοκκινωπής σκόνης που δημιουργεί ο Αρματάν, ο ξηρός άνεμος της Δυτικής Αφρικής. Δεν με ενδιέφερε αν είχα ή όχι πού να κοιμηθώ. Ημουν τόσο ευτυχισμένη που άγγιζα, έστω και κατ’ αυτόν τον τρόπο, τον Νίγηρα, μέσα στην αίσθηση του Αρματάν και της αφρικανικής νύχτας. Κάποια στιγμή θυμήθηκα το ξενοδοχείο «Manda» που βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα έξω από το Μπαμάκο, όπου και τηλεφώνησα από το αεροδρόμιο και κανένας δεν απαντούσε.
Την επόμενη ημέρα, μετά από έναν γλυκό ύπνο, έπαιρνα το πρωινό μου πάνω στον Νίγηρα, στην πιλοτή του ξενοδοχείου. Ανυπομονούσα να βρεθώ στο επίνειό του, το Μπαμάκο, το Κουλίκορο, 60 χιλιόμετρα ανατολικά του Μπαμάκο, απ’ όπου ξεκινά το πλοίο για να διασχίσει το Μάλι. Η στάθμη του νερού έχει καθορίσει δύο τύπους πλοίων, την πινάς ή πιρόγα για τους μήνες της ξηρασίας, όταν τα νερά είναι χαμηλά, και τα πλοία της γραμμής, που κυκλοφορούν όταν τα νερά είναι βαθιά, από τον Ιούνιο ως τον Δεκέμβριο. Τα πλοία της γραμμής έχουν καμπίνες και κάνουν 6-7 ημέρες για να διασχίσουν το Μάλι από το Μπαμάκο ως το Γκάο περνώντας από Σεγκού, Τζενέ, Μόπτι και Τιμπουκτού. Αποφασίζω να χρησιμοποιήσω οποιοδήποτε μέσο, πινάς, λεωφορείο, αεροπλάνο, ακόμη και μπασέ (μικρό φορτηγάκι, ανοιχτό από πίσω), για να γευτώ, να ζήσω κομμάτια του Νίγηρα και να επισκεφθώ τις μυθικές πόλεις του.
Το απόγευμα με βρίσκει στο Σεγκού, μια πόλη που κρατά τα σημάδια της γαλλικής αποικιοκρατίας μέσα από τα ωραία κτίριά της. Φθάνω στο ξενοδοχείο «Auberge», που ανήκει σε Λιβανέζους. Ο ιδιοκτήτης μπροστά στο ελληνικό στοιχείο αναφώνησε: «Ελληνες και Λιβανέζοι είμαστε ξαδέλφια». Οι Λιβανέζοι, κυρίως έμποροι και ξενοδόχοι, έχουν κατακτήσει την αγορά του Μάλι αλλά κυρίως της Μπουρκίνα Φάσο, όπου οι σχέσεις τους είναι άριστες με τους αυτόχθονες. Και αυτοί όπως οι Ελληνες κρατάνε μέσα τους το μεσογειακό ταμπεραμέντο και το αφήνουν να εκφρασθεί όταν βρεθούν σε κατάλληλο χώρο, όπως αυτόν της Αφρικής, όπου οι άνθρωποι είναι ζεστοί και ανοιχτοί. Το βράδυ κοιμήθηκα δίπλα στον Νίγηρα, κρατώντας μέσα μου τη γαλήνη που μου χάρισε το Σεγκού. Το πρωί με μάγεψε το γαλάζιο χρώμα του Νίγηρα, ένα φωτεινό γαλάζιο σαν το χρώμα της δικής μας θάλασσας. Εκεί συνάντησα τη φυλή Μπόζο. Ο Νίγηρας είναι η πηγή ζωής τους. Ζουν σε καλύβες δίπλα στο νερό, ασχολούνται με το ψάρεμα και τα ποταμόπλοια χωρίς να αναμειγνύονται με τις άλλες φυλές.
Οι καλλίγραμμες μορφές
Οσο πιο κοντά και συχνά ήμουν στον Νίγηρα τόσο πιο διαφορετικά ένιωθα. Οι κοιλάδες του μού αποκάλυψαν μιαν ασυνήθιστη ομορφιά στους ανθρώπους, στις πόλεις, στη φύση, στα ζώα, ακόμη και στη ζωή. Την ομορφιά της ζωής που πηγάζει από τη γαλήνη και την ηρεμία των ανθρώπων, μέσα από τη φωτεινότητα του χαμόγελου στο πρόσωπο, τον ρυθμό της μουσικής στις φλέβες και την κίνηση του χορού στο σώμα. Διασχίζοντας πολλά σημεία με πινάς μού έκαναν εντύπωση τα καλλίγραμμα σώματα ανδρών και γυναικών, που λούζονται σε διαφορετικές αποβάθρες.
Ο τύπος των ανθρώπων που συναντάς στις κοιλάδες του Νίγηρα δεν σου θυμίζει τίποτε από τον συνηθισμένο αφρικανικό τύπο. Εδώ έχεις μια ανθρώπινη ύπαρξη λιγνή, ψηλή, με μια καταπληκτική ανατομία κάτω από μαύρο δέρμα, πολλές φορές όχι και τόσο σκούρο. Αυτό οφείλεται στη γέννηση νέου αίματος που έφερε ο Νίγηρας ως φορέας πολιτισμών. Οι βοσκοί έφθασαν από τον βορρά στις κοιλάδες του Νίγηρα κυνηγημένοι από τις στέπες της Σαχάρας από την ξηρασία. Η αναγκαιότητα του νερού υποχρέωσε τους Τουαρέγκ, τους Ρελ, τους Μορ να κατεβούν προς τις κοιλάδες του Νίγηρα. Εκεί αναμείχθηκαν με τους μαύρους και ένας νέος τύπος ανθρώπων βγήκε από τη διασταύρωση.
Βέβαια νωρίτερα έγινε η έγχυση καυκάσιου αίματος στους μαύρους στις κοιλάδες του Νίγηρα με την κάθοδο λευκών φυλών από Βορρά και Ανατολή. Μαζί τους οι λευκές φυλές έφεραν το σιτάρι, το μιλ, το ρύζι, καθώς και την τέχνη της αγγειοπλαστικής, της ύφανσης και τα πέρασαν στους αυτόχθονες που ζούσαν με ρίζες και με το κυνήγι. Ετσι μια νέα ράτσα γεννήθηκε, που έφερε μέσα της καυκάσιο αίμα. (Ιδιαίτερα είναι γνωστή η καταγωγή των Τουαρέγκ από τον Καύκασο).
Στο προηγούμενο ταξίδι μου στη Μαύρη Αφρική, στις χώρες που είναι ακριβώς κάτω από τις κοιλάδες του Νίγηρα, στην Γκάνα, στο Τόγκο και στο Μπενίν, δεν συνάντησα αυτόν τον τύπο ανθρώπων. Εκεί οι άνθρωποι είναι πιο κοντά στην εθνική καταγωγή τους, με χαρακτηριστικά πιο νέγρικα, γιατί δεν έχει περάσει λευκό αίμα.
Οι μαγικές πόλεις
Ο Νίγηρας γέννησε παραμυθένιες, μαγικές πόλεις, όπως το Τζενέ, το Τιμπουκτού, που ανήκουν σε άλλες εποχές. Δύο αδελφές πόλεις, αλλά το Τζενέ πιο όμορφο και άγνωστο σε σχέση με το Τιμπουκτού. Ο επόμενος σταθμός μου, το Τζενέ, ένα στολίδι πάνω στη γη, μια πόλη αριστούργημα αρχιτεκτονικής, με τα καταπληκτικά τζαμιά της, τους δαιδαλώδεις δρόμους της, με σπίτια που μόνο λιγοστοί μυημένοι κτίστες μπορούν να τα κάνουν χρησιμοποιώντας άργιλο.
Στο Τζενέ έφθασα Κυριακή βράδυ, παραμονή του παζαριού, ενός από τα πιο φημισμένα της Δυτικής Αφρικής. Το μόνο κατάλυμα που υπάρχει είναι το campement και αυτό ήταν γεμάτο από τους ξένους τουρίστες, αυτούς που κάνουν τουρισμό και όχι ταξίδι. Ανυπομονούσα πότε θα φθάσει το απόγευμα της επομένης για να φύγουν οι Βέλγοι, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και να μείνω με τους ντόπιους για να χαρώ την πόλη. Κοιμήθηκα βέβαια πολύ ευχαριστημένη, σε σκηνή στην αυλή του campement, μετά από τόσον αγώνα και περιπέτεια για να φθάσω στο Τζενέ, που είναι ένα νησί που «πλέει» στον Νίγηρα.
Το απόγευμα της Δευτέρας, αφού έφυγαν οι ορδές ξένων, τριγύριζα με δέος τα στενάκια της πόλης. Ηταν σούρουπο, την ώρα που τα κάρα με βόδια ή άλογα μετέφεραν τους Μπόζο και τους Πελ πίσω στα χωριά τους, έχοντας μαζί τους και τις γυναίκες τους στολισμένες με κοσμήματα και με έντονα χρώματα στα ρούχα τους. Και ενώ οι τελευταίες αχτίδες του ήλιου τόνιζαν τη σπάνια αρχιτεκτονική όψη των σπιτιών, τα κάρα κυλούσαν μπροστά τους, στα δρομάκια, σηκώνοντας τη σκόνη της γης στο χρώμα της ερήμου, αφήνοντας στα μάτια μου μια τόσο μαγευτική εικόνα που αμέσως τη ρούφηξε η καρδιά και την κλείδωσε στ’ αμπάρια της. Και αυτή η μαγική εικόνα είναι ακόμη και τώρα που γράφω στην ίδια θέση, με την ίδια ορμή της γέννησής της.
Απειρη γλυκύτητα χαρίζει το ταξίδι από το Τζενέ στο Τιμπουκτού με πινάς. Ο αέρας είναι ανάλαφρος, η αύρα δροσερή. Εκεί έζησα έναν Νίγηρα ποίηση, έναν Νίγηρα ζωγραφική, έναν Νίγηρα γλυπτική. Ενιωσα τη δύναμη του τοπίου να μπαίνει μέσα μου και να σμιλεύει την καρδιά. Και όσο ανέβαινα το ποτάμι τόσο το τοπίο γινόταν στεπικό, λιγότερα δέντρα, περισσότερη άμμος και σιγά σιγά έρημος. Μέσα σ’ αυτό το τοπίο ο Νίγηρας μού αποκάλυπτε την απλότητα αλλά παράλληλα τη μαγεία της φύσης. Η φύση εδώ μεταμορφώνεται σε τρεις γραμμές, τίποτε λιγότερο, τίποτε περισσότερο, μια γραμμή νερό, μια γραμμή στέπα, μια γραμμή ουρανός. Και εγώ, μια ύπαρξη ανάμεσα στις τρεις αυτές γραμμές, έγινα και η ίδια γραμμή, μια γραμμή πληρότητας και γαλήνης.
Με το σούρουπο έρχεται και η στιγμή του ποτίσματος των ζώων. Αγελάδες, βόδια, ταύροι καταφθάνουν να ξεδιψάσουν στα νερά του ποταμού. Τον Δεκέμβριο ένα από τα πιο συναρπαστικά θεάματα συμβαίνει στα νερά του. Το φημισμένο «πέρασμα των αγελάδων», όταν αγελάδες διασχίζουν τον Νίγηρα από τη μια όχθη στην άλλη για να βρουν τροφή κατεβαίνοντας προς τα νότια μέσα σε μια ατμόσφαιρα χαράς και γιορτής των κτηνοτρόφων.
Από το Μόπτι, που είναι ένα από τα εμπορικότερα κέντρα στο Σάχελ και βρίσκεται στη συμβολή των ποταμών Μπανί και Νίγηρα, η πινάς θέλει τρεις ημέρες για να φθάσει στο Τιμπουκτού. Κάποτε ο Νίγηρας περιέβαλλε το Τιμπουκτού με τα παρακλάδια του. Οι έντονες όμως ξηρασίες άλλαξαν το τοπίο. Σήμερα η πινάς ή το πλοίο της γραμμής φθάνει ως την Καμπάρα, εννέα χιλιόμετρα νότια της πόλης. Στο Τιμπουκτού φθάνεις κουβαλώντας μέσα σου δύο καταστάσεις. Από τη μια πλευρά η δόξα, ο μύθος των περασμένων αιώνων, ως ένα μεγάλο κέντρο τέχνης και επιστημών και ως εμπορικός σταθμός ανάμεσα στο βόρειο και στο δυτικό μέρος της Αφρικής. Από την άλλη πλευρά τα αρνητικά σχόλια μερικών τουριστικών βιβλίων για τη σημερινή κατάσταση της πόλης. Το καλύτερο όμως είναι να αποδεσμευθείς από όλα αυτά και να δεις το Τιμπουκτού με τα δικά σου μάτια, και εκεί θα ζήσεις μοναδικές στιγμές και μέσα και έξω από την πόλη.
Στο Τιμπουκτού είσαι στην έρημο. Ολα είναι έρημος· τα πόδια σου πατάνε στην άμμο, τα μάτια σου αγγίζουν την άμμο, μέσα από τη σκόνη που σηκώνει ο Αρματάν, ο αέρας που αναπνέεις, το ψωμί που τρως έχει κόκκους της ερήμου μέσα. Ενιωσα ιδιαίτερη συγκίνηση όταν τα πόδια μου άγγιξαν την έρημο μέσα στο Djinguereber τζαμί με τις πολυάριθμες γαλαρίες του. Η άμμος μέσα στο κλειστό μέρος του τζαμιού, σε συνδυασμό με τους τεράστιους διαδρόμους με κάμερες, έκανε πιο έντονη την ύπαρξη θείου στοιχείου στον χώρο. Μετά, βγαίνοντας έξω ήθελα να περπατώ και στους δρόμους, που είναι και αυτοί φτιαγμένοι με το χώμα της ερήμου, ξυπόλυτη, γιατί η αίσθηση είναι διαφορετική. Ακόμη και τα σπίτια έχουν για δάπεδο την άμμο της ερήμου.
Το αποξηραμένο κανάλι του Νίγηρα στέκει ανέπαφο χωρίζοντας την πόλη από το ξενοδοχείο «Relais Azalai». Εκεί κοντά έχουν τις σκηνές τους οι Τουαρέγκ ή οι Μορ, έμποροι, που μεταφέρουν το αλάτι της ερήμου με καραβάνια με καμήλες από το αλατωρυχείο του Ταουντένι στο Τιμπουκτού, μια απόσταση 800 χιλιομέτρων. Είχα την τύχη να συναντήσω μέσα στην έρημο, 100 χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, καραβάνι με 200 καμήλες φορτωμένες με πλάκες από αλάτι, που το μετέφεραν μετά από πορεία τριών μηνών στο Τιμπουκτού. Οι εμπειρίες και οι συγκινήσεις στο Τιμπουκτού, ακόμη και αυτές του Νίγηρα χρειάζονται σελίδες για να περιγραφούν.
Το ροζ χρώμα του Γκάο
Από το Τιμπουκτού έφυγα για το Γκάο μια Τρίτη πρωί (η μοναδική πτήση) με την Air Mali, μάλλον με αεροπλάνο της Aeroflot, ένα παλιό αεροσκάφος με πλήρωμα Ρώσους, με τεχνικό Ρώσο, σε περίπτωση βλάβης και με ρώσο υπάλληλο σε κάθε πύργο ελέγχου. Ο εθνικός αερομεταφορέας Air Mali έπεσε σε πτώχευση και τώρα έγινε ιδιωτικός, που ναύλωσε ρωσικό αεροπλάνο. Στο Γκάο ο Νίγηρας είναι διαφορετικός, καθώς συναντά τις ροζ dunes, αμμολόφους της ερήμου σε ροζ χρώμα. Το βράδυ, ενώ περπατούσα στις γλυκές όχθες του, έφθασε το πλοίο της γραμμής, που ήθελα να πάρω από το Μπαμάκο. Βέβαια καθυστέρησε καθ’ οδόν γιατί προσάραξε λόγω της στάθμης των νερών. Το βράδυ εκείνο ήταν ένα κοινωνικό γεγονός για τους κατοίκους του Γκάο με τον ερχομό του πλοίου. Στα δικά μου μάτια ξετυλιγόταν ένα φιλμ. Ανθρωποι ανεβοκατέβαιναν με πανέρια στο κεφάλι μεταφέροντας τα εμπορεύματα του πλοίου, ενώ άλλοι αγκαλιάζονταν μέσα σε μια αγαθή έκρηξη εμπιστοσύνης στη ζωή. Οταν έμειναν λιγοστοί ανέβηκα στο πλοίο που μ’ αυτό ήθελα να διασχίσω τον Νίγηρα για να ζήσω πιο κοντά τη ζωή των ντόπιων και όχι με προσωπική πινάς.
Από το Γκάο ακολούθησα την πορεία του Νίγηρα ως τη Νιαμέι με ένα φορτηγό Renault της δεκαετίας του ’50 που η καρότσα του μετετράπη σε λεωφορείο. Για πολλά χιλιόμετρα δρόμος δεν υπήρχε, αλλά ο Νίγηρας ήταν πιστός σε όλη τη διαδρομή και μου έδινε κουράγιο σ’ αυτό το μεγάλο ταξίδι, όπου το λεωφορείο έκανε χιλιάδες στάσεις, κυρίως για το ραμαζάνι, για να προσευχηθούν οι 60 συνταξιδιώτες. Μετά από 17 ώρες ταξίδι έφθασα στη Νιαμέι με ένα σώμα διαλυμένο και κατέληξα στο «Sofitel», χτισμένο δίπλα σε έναν καταπράσινο πανέμορφο Νίγηρα.
Αυτός ο Νίγηρας που μ’ ακολουθούσε σε όλο το ταξίδι ή που τον ακολουθούσα μέσα στις κοιλάδες του κυλάει τώρα μέσα μου, με τις πολύμορφες συγκινήσεις και τις συγκλονιστικές εμπειρίες του και κυρίως με τη σοφία της ζωής, που είναι αυτή της γαλήνης, της ηρεμίας και της πληρότητας.
Η καλύτερη πρόσβαση είναι με την Air Afrique, μέσω Παρισιού, που συνεργάζεται και με την Ολυμπιακή. Οι ανταποκρίσεις είναι πολύ καλές. Πτήσεις για Μπαμάκο έχει τέσσερις φορές την εβδομάδα. Για Νιαμέι δύο φορές. Η Air Afrique κάνει κρατήσεις σε μεγάλα ξενοδοχεία στις πρωτεύουσες των χωρών της Δυτικής Αφρικής. Καλά ξενοδοχεία υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις, εκτός από το Γκάο (Μάλι).
Σήμερα η υδρογραφική λεκάνη του Νίγηρα περιλαμβάνει περίπου 150 εκατομμύρια άτομα, μόνιμους ή νομάδες. Θεωρείται ο τρίτος μεγάλος ποταμός της Αφρικής, έχοντας μήκος 4.170 χιλιόμετρα. Πηγάζει από τα βορειοδυτικά ύψη της οροσειράς της Γουινέας, ποτίζει την Ανω Ανατολική Γουινέα και συνεχίζει σε τρία άλλα κράτη, Μάλι, Νίγηρα και Νιγηρία. Στο Μάλι μετά το Σεγκού σχηματίζει ένα εσωτερικό δέλτα ως το Τιμπουκτού. Μετά, περνάει από το Γκάο με κατεύθυνση το κράτος Νίγηρας, διασχίζοντας την πρωτεύουσά του Νιαμέι. Συνεχίζει στη Νιγηρία με τους δύο παραποτάμους του, τον Σοκότο και τον Μπενουέ, όπου σχηματίζει ένα δέλτα μήκους 100 χιλιομέτρων ώσπου να χυθεί στον Ατλαντικό Ωκεανό.
