Η οικονομική ανάπτυξη η οποία στηρίζεται στην αξιοποίηση των φυσικών αποθεμάτων είναι θέμα υψίστης προτεραιότητας αλλά πρέπει να πληροί συγκεκριμένους όρους και σαφείς προϋποθέσεις. Στο συμπέρασμα αυτό κατέληξε το Πρυτανικό Συμβούλιο του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), αφού έλαβε υπόψη του την εισήγηση του Συμβουλίου Περιβάλλοντος για την επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας της εταιρείας «Ελληνικός Χρυσός» στη Βόρεια Χαλκιδική, καθώς και τις θέσεις του κοσμήτορα της Σχολής Θετικών Επιστημών ΑΠΘ, καθηγητή Γεωλογίας, κ. Σπύρου Παυλίδη και του καθηγητή του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, κ. Κωνσταντίνου Κατσιφαράκη.
Στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων η επέκταση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη Βόρεια Χαλκιδική, σε οποιοδήποτε σημείο της έκτασης των 264.000 στρεμμάτων που έχουν παραχωρηθεί στην εταιρεία, χαρακτηρίζεται ως αειφορική εκμετάλλευση. Όμως, όπως σημειώνει το Πρυτανικό Συμβούλιο, η μεταλλευτική δραστηριότητα μπορεί να χαρακτηριστεί ως αειφορική μόνο όταν δεν αλλάζει το χαρακτήρα της περιοχής, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση διαθέτει πλούσιο και μοναδικό φυσικό περιβάλλον, αξιόλογο ιστορικό και πολιτισμικό τοπίο.
«Για το λόγο αυτό προτείνεται η μεταλλευτική δραστηριότητα να περιοριστεί σε συγκεκριμένο τμήμα της έκτασης αυτής, ώστε να μην υπερβαίνει τη φέρουσα ικανότητά της περιοχής και να μην εκμηδενίζει τα περιθώρια ανάπτυξης του αγροτικού και του τουριστικού τομέα», αναφέρει στην απόφασή τους τα μέλη της διοίκησης του ΑΠΘ.
Σε ό,τι αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επένδυσης κρίνεται ότι στη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) υποβαθμίζεται ο περιβαλλοντικός κίνδυνος από την προτεινόμενη δραστηριότητα στα επιμέρους φυσικά και ανθρωπογενή συστήματα. Προτείνεται λοιπόν στην παρούσα φάση να συμπληρωθεί και να επανεξεταστεί η ΜΠΕ στα σημεία για τα οποία δεν παρέχονται εγγυήσεις για την ασφαλή εξόρυξη.
Κίνδυνος ρύπανσης των υδάτινων πόρων
Τα σημεία της ΜΠΕ τα οποία χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης είναι:
· Η προβλεπόμενη ταπείνωση της στάθμης του υπόγειου νερού στην περιοχή των Σκουριών είναι σημαντική καθώς αναμένεται να ξεπεράσει τα 600 μέτρα.
· Η πιθανότητα ενίσχυσης της έντασης και της επικινδυνότητας των πλημμυρικών φαινομένων είναι μεγάλη (σε περιοχή μάλιστα που χαρακτηρίζεται από ισχυρές βροχοπτώσεις, με ιστορικό πολύ σημαντικών πλημμυρών και σε εποχή ακραίων φαινομένων).
· Υπάρχει κίνδυνος ρύπανσης των νερών από τις πρόσθετες δραστηριότητες.
· Η περιγραφή της διαδικασίας εισπίεσης του πλεονάζοντος αντλούμενου νερού είναι ασαφής. Η βαθειά εξόρυξη στην Ολυμπιάδα αναμένεται να προκαλέσει υφαλμύριση του παράκτιου υδροφορέα.
· Επιπτώσεις στους υδατικούς πόρους θα έχει επίσης και η σήραγγα Μαντέμ Λάκκου-Ολυμπιάδας.
Εξόρυξη με εκπομπές όσες οι οδικές μεταφορές στη Θεσσαλονίκη
Για την ατμόσφαιρα η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων έχει σημαντικές ελλείψεις όσον αφορά την εκτίμηση των επιπτώσεων των προγραμματιζόμενων δραστηριοτήτων, ενώ υπάρχει σημαντική υποτίμηση των επιπτώσεων του έργου στην ποιότητα του αέρα. Οι μεταλλευτικές δραστηριότητες επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα, κυρίως λόγω των εκπομπών αιωρουμένων σωματιδίων και βαρέων μετάλλων.
Οι εκπομπές αιωρουμένων σωματιδίων από την ανάπτυξη του νέου μεταλλείου στις Σκουριές, σύμφωνα με τους καθηγητές του ΑΠΘ, θα είναι πολύ μεγάλες, συγκρίσιμες σε μέγεθος με τις αντίστοιχες εκπομπές από τις οδικές μεταφορές για όλες τις κατηγορίες οχημάτων στην Θεσσαλονίκη ή τις εκπομπές από την εξόρυξη λιγνίτη στα μεγάλα ορυχεία της ΔΕΗ στην κοιλάδα της Εορδαίας (π.χ. Πεδίο Καρδίας).
Το μετάλλευμα που θα εξορύσσεται, αλλά και τα στείρα, παρουσιάζουν μια σημαντική περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα, οπότε εκτιμάται ότι οι εκπομπές βαρέων μετάλλων, ιδιαίτερα αρσενικού, από την εξόρυξη, την κατεργασία αλλά και τα τέλματα, θα είναι πολύ υψηλές.
Προβλήματα στην απόθεση επικίνδυνων αποβλήτων
Το Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων της ΜΠΕ προβλέπει τη δημιουργία χώρου απόθεσης επικινδύνων αποβλήτων, αλλά δεν λαμβάνεται υπόψη ότι το βασικό απόβλητο, η ιλύς σκοροδίτη – γύψου απαιτεί απόθεση σε χωριστές κυψέλες, καθώς η συν-απόθεση με άλλα στερεά απόβλητα με αλκαλικό pH ή με μεγάλη περιεκτικότητα σε κυανιούχα θα δημιουργήσει συνθήκες ευνοϊκές για την επαναδιάλυση του αρσενικού.
Για τα λιμενικά έργα και το θαλάσσιο περιβάλλον:
Το συμπέρασμα της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων στο οποίο αναφέρεται ότι «η χρήση του υφιστάμενου λιμένα και η κατασκευή του νέου εκτιμάται ότι θα έχουν αρνητική αλλά μη σημαντική επίπτωση στο σύστημα παράκτιων υδάτων της περιοχής Στρατωνίου (GR0010000100091)», εκτιμάται από το Πρυτανικό Συμβούλιο ότι δεν είναι επαρκώς τεκμηριωμένο και δεν ευσταθεί, αφού υπάρχουν παραλήψεις και αναπάντητα ερωτήματα, όπως πιθανά ναυτικά ατυχήματα και βλάβες μεταφόρτωσης κ.α.
Οσον αφορά στα παράκτια ύδατα της περιοχής υπάρχουν παραλήψεις διερεύνησης σχετικά με τα θαλάσσια ιζήματα και τις επιπτώσεις των πλημμυρικών παροχών στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Αλλες οικολογικές επιπτώσεις
Ως προς τα οικολογικά ζητήματα οι αρνητικές επιπτώσεις διακρίνονται σε αντιστρεπτές και μη αντιστρεπτές. Με την επιχειρούμενη επένδυση στη θέση Σκουριές εκτιμάται από το ΑΠΘ ότι θα προκληθούν μόνιμες και μη αντιστρεπτές ζημιές στα δάση της περιοχής (πολλά εκ των οποίων έχουν χαρακτηριστικά αρχέγονων δασών), στη βιοποικιλότητα, στο τοπίο, στα εδάφη καθώς και στα επιφανειακά και υπόγεια νερά. Πρόκειται για δραστηριότητα πολύ μεγάλης κλίμακας μη συμβατής με τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής.
Το Πρυτανικό Συμβούλιο προτείνει τη σύσταση ανεξάρτητου φορέα παρακολούθησης με τη συμμετοχή επιστημόνων, εκπροσώπων της τοπικής κοινωνίας και της εταιρείας, έτσι ώστε να υπάρχει διαρκής έλεγχος και να πιστοποιείται ότι υλοποιούνται συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την τήρηση των κανονισμών και των περιβαλλοντικών όρων.
Τα μέλη του Πρυτανικού Συμβουλίου εκτιμούν ότι ούτε η δαιμονοποίηση και η de facto απόρριψη κάθε αναπτυξιακής δραστηριότητας η οποία κινείται στην κατεύθυνση της αξιοποίησης των φυσικών πόρων, ούτε και η άκριτη αποδοχή μεγάλων επενδύσεων χωρίς την διασφάλιση του συνολικού αναπτυξιακού οφέλους, της κοινωνικής συνοχής και της προστασίας του περιβάλλοντος, είναι πράξεις συμβατές με τον επιστημονικό ορθολογισμό. Για το λόγο αυτόν, το Πρυτανικό Συμβούλιο προτείνει τις συγκεκριμένες αλλαγές και τροποποιήσεις στην όλη διαδικασία.
