«Η εφαρµογή της πρόσφορης πολιτικής και το αποτέλεσµα της µεγάλης προσπάθειας για την ανόρθωση της οικονοµίας δεν εξαρτώνται από τα άστρα αλλά από εµάς τους ίδιους» είπε ο κ. Λουκάς Παπαδήµος, παραφράζοντας τον Ιούλιο Καίσαρα του Σαίξπηρ, στο τέλος της διάλεξης µε τίτλο «∆ηµοσιονοµική Εξυγίανση και Χρηµατοπιστωτική Σταθερότητα» που έδωσε στο Megaron Plus στις 10 Νοεµβρίου 2010. Οσοι είχαν την τύχη να παραστούν σε αυτή τη διάλεξη θυµούνται έναν καθηγητή που συνδυάζει την ευγένεια µε τη διαυγή και εις βάθος ανάλυση και επεξήγηση των πιο σύνθετων παραµέτρων της ευρωπαϊκής και της ελληνικής χρηµατοπιστωτικής κρίσης που επηρεάζει καταλυτικά το παρόν και το µέλλον όλων. Οι «νονοί» της νέας κυβέρνησης κκ. Γ. Παπανδρέου και Αντ. Σαµαράς δεν κατέληξαν καθόλου εύκολα στην επιλογή να υποστηρίξουν τον κ. Παπαδήµο, παρά το γεγονός ότι ο 64χρονος πρώην αντιπρόεδρος της ΕΚΤ ήταν η αυτονόητη επιλογή για να ηγηθεί σε µια κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας µε την αποστολή να διατηρήσει τη χώρα στην ευρωζώνη. Οι δύο πολιτικοί αρχηγοί ήταν διστακτικοί και απρόθυµοι υποστηρικτές . «Συµφώνησαν στην ανώδυνη λύση ενός “κηπουρού” όπως ο Πετσάλνικος γιατί αισθάνονταν µεγάλη νευρικότητα να υποστηρίξουν µια προσωπικότητα µε διεθνές κύρος, χωρίς κοµµατικές εξαρτήσεις και µε 80% αποδοχή στην κοινωνία όπως ο Παπαδήµος» εκτιµά κορυφαίος υπουργός της κυβέρνησης Παπανδρέου που συµµετέχει και στο σηµερινό κυβερνητικό σχήµα. Ωστόσο η λύση ήταν µάλλον αναπόφευκτη.
Ολοι αντιλήφθηκαν ότι µετά τα εγκληµατικά λάθη των τελευταίων µηνών η Ελλάδα δεν θα είχε πολλές πιθανότητες να παραµείνει στην ευρωζώνη παρά µόνο µε πρωθυπουργό τον µοναδικό Ελληνα που είναι αποδεκτός στην Ευρώπη και τον µοναδικό Ευρωπαίο που είναι αποδεκτός στην Ελλάδα.
Οταν την περασµένη Κυριακή οι δύο πρώην συµφοιτητές συναντήθηκαν ενώπιον του κ. Κ. Παπούλια και συµφώνησαν να υποστηρίξουν κυβέρνηση συνεργασίας το όνοµα του κ. Παπαδήµου αναφέρθηκε στη σύσκεψη ως το επικρατέστερο για την πρωθυπουργία, αφού µετά το φιάσκο του δηµοψηφίσµατος που έθεσε την Ελλάδα (κατά δήλωση του κ. Ολι Ρεν ) «σε τροχιά εξόδου από την ευρωζώνη» η χώρα έπρεπε να δηλώσει και να συµβολίσει µε τρόπο ευθύ και κατηγορηµατικό ότι θέλει και µπορεί να παραµείνει στο ευρώ.
Ουδείς όµως τηλεφώνησε στον κ. Παπαδήµο πριν από το µεσηµέρι της Τετάρτης, όταν ο Πρωθυπουργός τού πρότεινε τη θέση του υπουργού Εξωτερικών και του αντιπροέδρου σε κυβέρνηση Πετσάλνικου (αξιώµατα που ο κ. Παπαδήµος αρνήθηκε). Εµπόδια στην επιλογή του κ. Παπαδήµου έθεσε ο ίδιος ο κ. Παπανδρέου αλλά και ο κ. Ευ. Βενιζέλος, και αυτό επιβεβαιώνουν υπουργοί και ανώτατες κυβερνητικές πηγές, παρά τις διαψεύσεις του αντιπροέδρου της κυβέρνησης.
Ο κ. Βενιζέλος διεκδικούσε ο ίδιος την πρωθυπουργία. Αντιλαµβανόµενος ότι ο κ. Σαµαράς δεν επιθυµούσε να επιλέξει εκείνος τον νέο πρωθυπουργό, πίεζε τον κ. Παπανδρέου να τολµήσει «λύση Βενιζέλου» προβάλλοντας ένα επιχείρηµα που είχε αξιοποιηθεί στο παρελθόν εναντίον του, ότι δήθεν ο κ. Παπαδήµος είναι … «άνθρωπος των συµφερόντων» (!). Το τελευταίο που ήθελε ο κ. Παπανδρέου ήταν να κάνει πρωθυπουργό τον κ. Βενιζέλο. Σκεφτόταν όµως ότι δεν θα έπρεπε να τον δυσαρεστήσει προκειµένου να αποφύγει µια νέα σύγκρουση µαζί του για το «δισκοπότηρο» της προεδρίας του ΠΑΣΟΚ.
Τελικώς ο κ. Παπανδρέου λέγεται ότι έπεισε τον κ. Βενιζέλο να αποδεχθεί τον κ. Πετσάλνικο. Ο κ. Σαµαράς δεν έφερε αντίρρηση και δροµολογήθηκε η επίσκεψη στην Προεδρία της ∆ηµοκρατίας την Τετάρτη το απόγευµα παρά το γεγονός ότι και στα δύο επιτελεία έφθαναν µηνύµατα αγανάκτησης για µια επιλογή που φαινόταν κατώτερη των περιστάσεων. Σύµφωνα µε την εκδοχή των συνεργατών του κ. Παπανδρέου η οποία ως το απόγευµα παρέµενε µυστική, ο πρώην πρωθυπουργός κατέληξε στη λύση Πετσάλνικου επειδή ο κ. Σαµαράς απέρριψε τον κ. Παπαδήµο.
Οι συνεργάτες του κ. Σαµαρά έµαθαν τυχαία λίγα λεπτά προτού ο πρόεδρος της Ν∆ µεταβεί στο Προεδρικό Μέγαρο ότι το ΠΑΣΟΚ σχεδίαζε να διοχετεύσει την εκδοχή αυτή αργά το βράδυ στα µέσα ενηµέρωσης. Αντέδρασαν άµεσα µε διαρροές διάψευσης και στη συνέχεια επιστράτευσαν τον Γραµµατέα του κόµµατος κ. Α. Λυκουρέντζο για να προβεί σε δηλώσεις έξω από τα γραφεία της Συγγρού και να καταστήσει σαφές ότι ο κ. Παπανδρέου δεν πρότεινε ποτέ τον κ. Παπαδήµο στον κ. Σαµαρά. Ο κ. Παπανδρέου επέστρεψε στο γραφείο του στη Βουλή, όπου έγινε µια ύστατη προσπάθεια να «καεί»(!) ο κ. Παπαδήµος µε τη διαρροή της πληροφορίας ότι «έθεσε όρους», µε πρώτο την υπογραφή των πολιτικών αρχηγών στη δανειακή σύµβαση (κάτι που αποτελούσε την τελευταία «κόκκινη γραµµή» του κ. Σαµαρά). Ο κ. Σαµαράς όµως δεν παγιδεύθηκε. Σε συνοµιλία του µε τον κ. Παπαδήµο έµαθε ότι δεν ετέθη κανένας τέτοιος όρος, αφού ούτως ή άλλως ο όρος έχει τεθεί από το… Eurogroup.
Η επιλογή του Ανδρέα
Πριν από δεκαεπτά χρόνια, το φθινόπωρο του 1994, ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονοµίας κ. Γιάννος Παπαντωνίου συζητεί στο τηλέφωνο µε τον Ανδρέα Παπανδρέου το θέµα της αντικατάστασης του τότε διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννη Μπούτου. Ο Μπούτος είχε διαφωνήσει λίγους µήνες νωρίτερα µε την πολιτική της σκληρής δραχµής (υποστήριζε την υποτίµηση) και ο Ανδρέας ήθελε να τον αντικαταστήσει. «Ποιον να βάλουµε;» ρώτησε τον κ. Παπαντωνίου. «Τον Λουκά Παπαδήµο» απάντησε ο Γιάννος, ο οποίος γνωρίζει τον σηµερινό πρωθυπουργό από το 1991. «Είναι πολύ καλός οικονοµολόγος, αλλά κάνει για διοικητής;» ρώτησε ο Ανδρέας, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι δεν είχε σχηµατίσει άποψη ο ίδιος εφόσον το προηγούµενο έτος τον είχε τοποθετήσει υποδιοικητή της ΤΤΕ και ασφαλώς γνώριζε την ακαδηµαϊκή σταδιοδροµία του κ. Παπαδήµου στο ΜΙΤ της Βοστώνης και στο Columbia της Νέας Υόρκης, καθώς και τη θητεία του (ως το 1985) ως οικονοµικού εµπειρογνώµονος στην Οµοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed).
Ηταν γνωστό ότι ο κ. Παπαδήµος εργάστηκε ως βοηθός ερευνών και ειδικός επιστήµονας στο ΜΙΤ υπό τον αµερικανό νοµπελίστα Φράνκο Μοντιλιάνι. «Ηταν ο καλύτερος φοιτητής µου» έγραψε ο Μοντιλιάνι στη συστατική επιστολή που έδωσε αργότερα στον κ. Παπαδήµο. Ο κ. Παπαδήµος τοποθετήθηκε διοικητής της ΤΤΕ το 1994 και µαζί µε τον κ. Παπαντωνίου έγιναν οι κυριότεροι συνεργάτες του κ. Κ. Σηµίτη στην πορεία προς την ένταξη στην ΟΝΕ. Ηδη από την αρχή η επιστηµονική ακτινοβολία και το κύρος του κ. Παπαδήµου υπερέβαιναν τα ελληνικά σύνορα, αφού διετέλεσε µέλος του Συµβουλίου του Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Ιδρύµατος (1993-1995) και πρόεδρος της Υποεπιτροπής Νοµισµατικής Πολιτικής της Επιτροπής των ∆ιοικητών των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1994-1998). Συνέβαλε τότε στη σύνταξη του Καταστατικού της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) αναπτύσσοντας σχέσεις εµπιστοσύνης µε κορυφαίους ευρωπαίους οµολόγους του, όπως ο νυν επικεφαλής της ΕΚΤ κ. Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ήταν ο πρώτος που τηλεφώνησε την Πέµπτη στον κ. Παπαδήµο για να τον συγχαρεί για την ανάληψη της πρωθυπουργίας.
Ο κ. Παπαδήµος έχει εν πολλοίς ταυτίσει τη διαδροµή του µε παρεµβάσεις για τον περιορισµό του κόστους των κρίσεων, αν σκεφθεί κανείς ότι ως διοικητής της ΤτΕ παρενέβη δηµοσίως και προειδοποίησε για τη «φούσκα του Χρηµατιστηρίου», ενώ ως αντιπρόεδρος της ΕΚΤ πρωτοστάτησε αφενός στην ενεργοποίηση µέτρων για την έκτακτη παροχή ρευστότητας στις ευρωπαϊκές τράπεζες (κάτι που διασώζει ως σήµερα το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα), αφετέρου στη διαµόρφωση του Προγράµµατος Αγοράς Τίτλων της ΕΚΤ που αποτελεί το κυριότερο ανάχωµα στην επέκταση της κρίσης χρέους. Εγκυροι αναλυτές αναµένουν η παρουσία του στην πρωθυπουργία να χαρακτηριστεί από ανάλογες παρεµβάσεις περιορισµού του κόστους της κρίσης για τη χώρα και τους πολίτες.
Στη διάλεξη της 10ης Νοεµβρίου 2010 στο Megaron Plus, η οποία έγινε έπειτα από πρόσκληση του προέδρου του Οργανισµού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ΟΜΜΑ) κ. Ι. Μάνου, ο κ. Παπαδήµος «αποκάλυψε» τις θέσεις και τις πεποιθήσεις του για την άσκηση της οικονοµικής πολιτικής. «Η ουσιαστική συνθήκη για την επιτυχία του προγράµµατος οικονοµικής προσαρµογής της Ελλάδας είναι η συνεχής, συνεπής και αποτελεσµατική εφαρµογή των προβλεπόµενων µέτρων δηµοσιονοµικής εξυγίανσης και των αναγκαίων διαρθρωτικών µεταρρυθµίσεων» είπε, ενώ τόνισε ότι «η δηµοσιονοµική εξυγίανση θα απαιτήσει δύσκολες αποφάσεις και ακόµη δυσκολότερες ενέργειες προκειµένου να υλοποιηθούν οι αποφάσεις αυτές αποτελεσµατικά και έγκαιρα». Ο σηµερινός πρωθυπουργός υπογράµµισε στη διάλεξή του ως προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήµατος «την κοινωνικά δίκαιη κατανοµή του κόστους της δηµοσιονοµικής και διαρθρωτικής προσαρµογής, η οποία είναι επιβεβληµένη πρωτίστως για λόγους κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και για να αποφευχθούν κοινωνικές εντάσεις που θα δυσχεράνουν την υλοποίηση του προγράµµατος».
Λίγες ηµέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής της 26ης Οκτωβρίου ο κ. Παπαδήµος βρισκόταν στην Αθήνα. Εργαζόταν ως αργά το απόγευµα στο γραφείο του στην Τράπεζα της Ελλάδος και έφθασε λίγο µετά τις 10 το βράδυ σε δείπνο µε τη συµµετοχή λίγων συνοµιλητών του σε κεντρικό ξενοδοχείο των Αθηνών, κρατώντας στο χέρι του µια µαύρη τσάντα φορητού υπολογιστή, η οποία φαινόταν να είναι γεµάτη και να ζυγίζει αρκετά κιλά. «Ξέρω ότι θα µε ρωτήσετε τι έχει η τσάντα και είναι τόσο βαριά» είπε χαµογελώντας. «Τα “µαλλιά” από το “κούρεµα” του χρέους ή τα νέα µέτρα;». Στην ερώτηση «τι από τα δύο», απάντησε «και τα δύο», για να διευκρινίσει αµέσως µετά σοβαρά ότι απλώς µεταφέρει µερικά βιβλία στο σπίτι του.
Ο κ. Παπαδήµος είχε ταχθεί ιδιωτικώς και δηµοσίως κατά της αναδιάρθρωσης του χρέους κατά 50% και µε άρθρο του στο «Βήµα της Κυριακής» και στους «Financial Times» εξήγησε τις αιτίες για το ότι τα οικονοµικά οφέλη της αναδιάρθρωσης (ιδίως αν αυτή δεν θεωρηθεί «εθελοντική») µπορεί να είναι λιγότερα από εκείνα που προβλέπονται.
«Δεν υπάρχουν δωρεάν γεύµατα για τους οφειλέτες, ούτε εύκολες λύσεις για τους πιστωτές» τόνισε. Ωστόσο η αναδιάρθρωση είχε δροµολογηθεί, αφού σύµφωνα µε ασφαλείς πηγές ήταν η ίδια η ελληνική κυβέρνηση που τη ζήτησε, κάτι που σε συνδυασµό µε την αποτυχία στην εφαρµογή του Προγράµµατος Σταθεροποίησης έσυρε την Ελλάδα στην 26η Οκτωβρίου. «Επρεπε να έχουµε αξιοποιήσει περισσότερο την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία υποστηρίζει τη µη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους ή την περιορισµένη περικοπή του µε βάση τη συµφωνία της 21ης Ιουλίου» είπε σε εκείνο το δείπνο ο κ. Παπαδήµος, ενώ εξέφρασε την άποψη ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να εργαστεί περισσότερο και να συµβάλει σε µια «Συµµαχία του Νότου» της Ευρώπης, έτσι ώστε να υποστηριχθούν πολιτικές για το ευρώ που να λαµβάνουν υπόψη τις ανάγκες των συγκεκριµένων χωρών.
Ο κ. Παπαδήµος «κληρονοµεί» σήµερα την 26η Οκτωβρίου και πρώτο µέληµά του είναι να δροµολογήσει την εφαρµογή της, για να αποτρέψει την έξωση της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Γνωρίζει ωστόσο ότι ιδίως κατά τη διάρκεια κρίσεων τίποτε δεν είναι θέσφατο. Θα εργαστεί για την υλοποίηση της συµφωνίας, αλλά ταυτόχρονα θα ενεργοποιήσει τις υψηλές επαφές του και µε επεξεργασµένες θέσεις και ολοκληρωµένο σχέδιο θα επιχειρήσει να επαναφέρει την Ελλάδα ως συµµέτοχο στη διαµόρφωση των νέων αποφάσεων που επιβάλλει η µεταβαλλόµενη φύση µιας επεκτεινόµενης κρίσης.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
