ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Με τις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σε όλη την Αίγυπτο στις 30 Ιουνίου – έναν χρόνο αφού οι Αιγύπτιοι ψήφισαν τον πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο πρόεδρό τους – ένα ποικιλόμορφο και αποκεντρωμένο κίνημα προκάλεσε την εξουσία του Μοχάμεντ Μόρσι όπως κανείς άλλος προηγουμένως. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους, ενώ πολλοί επιτέθηκαν κατά των κεντρικών γραφείων της Μουσουλμανικής Αδελφότητας στο Κάιρο.
Στο τέλος, ο πρόεδρος βρέθηκε αντιμέτωπος με ένα τελεσίγραφο. Η πρώτη «επαναστατική» δήλωση του κινήματος Tamarod (επανάσταση) απαίτησε από τον Μόρσι να εγκαταλείψει την εξουσία εντός δύο ημερών ή θα γινόταν έφοδος στο προεδρικό μέγαρο. «Στο όνομα 22 εκατομμυρίων πολιτών, διακηρύσσουμε ότι ο Μοχάμεντ Μόρσι δεν είναι πια ο νόμιμος πρόεδρος της Αιγύπτου». Έπειτα οι διαδηλωτές απηύθυναν έκκληση «στους θεσμούς του κράτους, στον στρατό, στην αστυνομία και στο δικαστικό σώμα να βρεθούν στο πλάι της λαϊκής θέλησης».
Ο στρατός μίλησε, γνωστοποιώντας το δικό του τελεσίγραφο στον Μόρσι: να ικανοποιήσει τα αιτήματα των διαδηλωτών ή να βρεθεί αντιμέτωπος με μία στρατιωτική λύση στην κρίση. Το γραφείο του Μόρσι ανακοίνωσε ότι δεν έλαβε γνώση του τελεσιγράφου του στρατού και δεκάδες χιλιάδες υποστηρικτές του προέδρου διαδήλωσαν σε αρκετές πόλεις της χώρας ταυτόχρονα τα μεσάνυχτα. Τί θα συμβεί λοιπόν στο εξής; Και πώς θα επηρεάσει το κίνημα Tamarod και η παρέμβαση του στρατού την επισφαλή διαδικασία εκδημοκρατισμού της Αιγύπτου;
Ο δρόμος προς τη σημερινή κρίση ήταν αναμενόμενος. Ο Μόρσι κέρδισε τις προεδρικές εκλογές με μόλις 51,7% ενώ το υπόλοιπο 48,3% περιελάμβανε πολύ ισχυρές δυνάμεις, μεταξύ των οποίων υποστηρικτές του καθεστώτος Μουμπάρακ. Η αντιπολίτευση σκλήρυνε τη στάση της μετά την συνταγματική διακήρυξη τον Νοέμβριο του 2012, με την οποία ο Μόρσι επέκτεινε τις εξουσίες του. Η έλλειψη χειροπιαστού υλικού κέρδους για τους Αιγυπτίους επίσης πυροδότησε τη λαϊκή οργή.
Αν ο Μόρσι καταφέρει να παραμείνει στην εξουσία θα πρέπει να βασιστεί στον στρατό για να εγγυηθεί την ασφάλεια της κυβέρνησής του. Θα χρειαστεί μία μαζική επίδειξη δύναμης από τους υποστηρικτές του. Αλλά αυτό σημαίνει ότι ο στρατός θα επιστρέψει στο επίκεντρο της πολιτικής. Και το τελεσίγραφο του στρατού δείχνει ότι κινείται προς την κατεύθυνση του πραξικοπήματος.
Αν ο Μόρσι δεν παραμείνει στην εξουσία, πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα απομακρυνθεί. Η λαϊκή κινητοποίηση και η παρέμβαση του στρατού για να απομακρυνθεί ένας εκλεγμένος ηγέτης δύσκολα θα οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα. Αντίθετα, όπως είδαμε στην Ισπανία το 1936, στο Ιράν το 1953, στη Χιλή το 1973, στη Τουρκία το 1980, στο Σουδάν το 1989, στην Αλγερία και στο Τατζικιστάν το 1992, συνήθως οδηγεί σε στρατιωτικές δικτατορίες, εμφύλιους πολέμους ή και τα δύο.
Ο Μόρσι είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα απομακρυνθεί χωρίς την επέμβαση του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας. Και οι νικητές θα κάνουν ό, τι μπορούν για να εμποδίσουν την επιστροφή των ισλαμιστικών δυνάμεων, γεγονός που σημαίνει ότι θα ξεκινήσει ακόμη ένας κύκλος πολιτικής – ίσως και φυσικής – μάχης στην οποία η δημοκρατία θα λειτουργεί σαν μάσκα νομιμοποίησης των αποκλεισμού και πιθανώς της καταστροφής των πολιτικών αντιπάλων.
*Ο Ομάρ Ασούρ είναι λέκτορας Αραβικής Πολιτικής στο Ινστιτούτο Αραβικών και Ισλαμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ και συνεργάτης του Brookings Doha Center.
