Η Αραβική Ανοιξη ανοίγει το παράθυρο της Ευρώπης προς τη Μεσόγειο

Ενα χρόνο μετά την πτώση του Χόσνι Μουμπάρακ, και ενώ συνεχίζονται οι λαϊκές εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο, γίνεται όλο και πιο σαφές ότι η Ευρώπη δεν μπορεί πλέον να μένει με σταυρωμένα χέρια. Οι συνεχιζόμενες διαμαρτυρίες έχουν αποκαλύψει μια επείγουσα ανάγκη για ανανεωμένη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την περιοχή γενικώς – και με τις χώρες τις νότιας και της ανατολικής Μεσογείου ειδικώς, οι οποίες είναι οι γείτονες της Ενωσης.

Στη νότια ακτή της Μεσογείου, ένα πλήθος αδικιών, από την διαφθορά μέχρι την επιθυμία για ελευθερία, πυροδότησαν τις εξεγέρσεις. Αλλά μία από τις βασικές αιτίες ήταν η απουσία βιώσιμων οικονομικών ευκαιριών για τον αυξανόμενο πληθυσμό των ανέργων και των υποαπασχολούμενων νέων της περιοχής.

Ενα χρόνο μετά την έκρηξη της Αραβικής Ανοιξης, οι οικονομικές ευκαιρίες είναι ακόμη λιγότερες. Οι οικονομίες της Αιγύπτου, της Λιβύης και την Τυνησίας έχουν συρρικνωθεί κατά μεγάλο βαθμό. Οι εθνικοί προϋπολογισμοί περικόπτονται, και τα αποθέματα σε συνάλλαγμα μειώνονται. Αντί να έρχονται ξένοι επενδυτές, φεύγουν κεφάλαια προς τα έξω.

Με δεδομένη την κλίμακα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι νότιοι γείτονες της Ευρώπης, η ΕΕ πρέπει να δημιουργήσει μια πολύ πιο αποτελεσματική ευρω-μεσογειακή συνεργασία από ό,τι έχει επιχειρήσει μέχρι τώρα.

Η πρώτη πρόκληση είναι η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, κάτι που απαιτεί από τους Ευρωπαίους να αναθεωρήσουν την στάση τους απέναντι στο «πολιτικό ισλάμ» γενικώς, και στους Ισλαμιστές στην κυβέρνηση ειδικώς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Μαρόκο. Παρ’ όλο που έχει ακολουθήσει τον επαναστατικό δρόμο της περιοχής, οι αντιλήψεις και οι φιλοδοξίες των Μαροκινών απηχούν αυτές των γειτονικών χωρών. Η ΕΕ χαιρέτισε τις πρόσφατες συνταγματικές μεταρρυθμίσεις στη χώρα, και το αποτέλεσμα των εκλογών. Αλλά η ΕΕ απηύθυνε επίσης έκκληση για μια ισχυρή δέσμευση προς τον πλουραλισμό, την κυριαρχία του νόμου, και τα ίσα δικαιώματα για τις μειονότητες και τις γυναίκες.

Η επιτυχία μιας ανανεωμένης συνεργασίας με την Ευρώπη απαιτεί επίσης να προχωρήσει η περιοχή σε κεφαλαιώδεις δομικές μεταρρυθμίσεις. Πρώτα, οι χώρες της περιοχής πρέπει να εδραιώσουν ένα γερό ρυθμιστικό και θεσμικό πλαίσιο που θα ενθαρρύνει την αποτελεσματικότητα και την νομική ασφάλεια για τους επενδυτές, τόσο τους εγχώριους όσο και τους ξένους.

Ενα τέτοιο πλαίσιο είναι απαραίτητο για την προσέλκυση όχι μόνο μεγάλων επιχειρήσεων, αλλά και για την ευημερία μικρών και μεσαίων, οι οποίες στην Ευρώπη, για παράδειγμα, δημιούργησαν το 85% των νέων θέσεων εργασίας το διάστημα 2002-2010.

Οι υποδομές είναι μια άλλη κρίσιμη παράμετρος, όχι μόνο για την σύνδεση της ΕΕ και της νότιας Μεσογείου, αλλά και για την ενίσχυση της ενοποίησης, που τόσο την έχει ανάγκη η περιοχή. Σήμερα, οι περισσότερες οικονομίες του Μαγκρέμπ είναι στην πραγματικότητα θύλακες, αποκομμένη η κάθε μία από τις άλλες, συχνά για λόγους πολιτικής φύσεως.

Εδώ, επίσης, το Μαρόκο είναι ένα καλό παράδειγμα: η σύγκρουση στη Δυτική Σαχάρα είναι ο κύριος λόγος για τον οποίον είναι κλειστά τα σύνορα με την Αλγερία, με ετήσιο κόστος για τις δύο πλευρές που σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις ανέρχεται σε 1-2% του ΑΕΠ.

Οι αραβικές επαναστάσεις έδωσαν σε όλους την ευκαιρία να δουν με άλλα μάτια τον κόσμο της Μεσογείου. Αντί της παλαιάς σχέσης χρηματοδότη/πελάτη, χρειάζεται μια συνεργασία ανάμεσα στην ΕΕ και το Μαγκρέμπ που θα βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Μόνο μια τέτοια συνεργασία μπορεί να ενισχύσει τις οικονομικές ευκαιρίες και να αυξήσει την ευημερία – αιτήματα που πυροδότησαν τις αραβικές εξεγέρσεις.