Αφενός, τα ρωσικά drones που, σύμφωνα με τις ηγεσίες μιας σειράς ευρωπαϊκών χωρών, παραβιάζουν τον εναέριο χώρο τους σε μια προσπάθεια να «τεστάρουν» τις αμυντικές και διπλωματικές αντοχές των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ.
Αφετέρου, η διακηρυγμένη προειδοποίηση των ιδίων πως δεν θα ενδώσουν σε αυτό που θεωρούν πρόκληση, αλλά θα απαντήσουν τόσο άμεσα, στο πεδίο, καταρρίπτοντας ρωσικά αεροσκάφη, όσο και έμμεσα, επενδύοντας στη δημιουργία ενός συστήματος άμυνας ικανού να ανιχνεύει και να καταρρίπτει drones.
Και στη «μέση» οι δηλώσεις του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ που αφήνουν την απορία αν όντως σηματοδοτούν μια μετατόπιση επί του ουκρανικού ζητήματος ή, όπως εκτιμά το Κρεμλίνο, αποτελούν έναν πολιτικό ελιγμό ώστε να διευκολυνθούν μακροπρόθεσμα οι συνομιλίες.
Ημερολόγιο παραβιάσεων
Η χρονική σειρά όσων πυροδότησαν τη νέα κρίση μεταξύ Μόσχας και ΝΑΤΟ έχει κι αυτή τη σημασία της να αναφερθεί. Η αρχή έγινε με την Πολωνία, η οποία τη νύχτα 9-10 Σεπτεμβρίου είδε δεκάδες ρωσικά drones να παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της. Δεύτερη που κατέγραψε παρουσία ρωσικού drone ήταν η Ρουμανία στις 13/9.
Στις 19/9 τρία μαχητικά MiG-31 μπήκαν στον εναέριο χώρο της Εσθονίας χωρίς σχετική άδεια και παρέμειναν εκεί για 12 λεπτά. Ακολούθησε εμπλοκή της γερμανικής αεροπορίας, η οποία έστειλε δύο Eurofighters να παρακολουθήσουν ένα ρωσικό αναγνωριστικό αεροσκάφος IL-20m που είχε εισέλθει στον ουδέτερο εναέριο χώρο πάνω από τη Βαλτική Θάλασσα, προτού το παραδώσει στους σουηδούς εταίρους της.
Κατόπιν, το πεδίο αντιπαράθεσης μετατοπίστηκε στη Σκανδιναβία, με τη Νορβηγία να ανακοινώνει ότι κατέσχεσε ένα μη επανδρωμένο αεροσκάφος το οποίο χειριζόταν ένας αλλοδαπός κοντά στο διεθνές αεροδρόμιο του Oσλο και τη Δανία να συνδέει τις διαταραχές που προκλήθηκαν σε αεροδρόμια της χώρας με ανάλογα περιστατικά.
Σημειώνεται ότι, ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, το τελευταίο περιστατικό παραβίασης εναέριου χώρου συνέβη τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής και αφορούσε πτήσεις πάνω από το αεροδρόμιο του Ααλμποργκ στη Δανία, που έκλεισε προσωρινά.
H τηλεδιάσκεψη
Ακολούθησε τηλεδιάσκεψη που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή μεταξύ οκτώ υπουργών Αμυνας (επτά μέλη της ΕΕ και η εμπόλεμη Ουκρανία) και του επιτρόπου Αμυνας της Κομισιόν Αντρέας Κουμπίλιους, το αντικείμενο της οποίας ήταν γνωστό. Αφορούσε την ανάγκη να δρομολογηθεί, με τον πλέον άμεσο τρόπο, η δημιουργία συστήματος άμυνας ικανού να ανιχνεύει και να καταρρίπτει drones με τρόπο αποτελεσματικό και αξιόπιστο. Και σε αυτή συμμετείχαν τόσο χώρες οι οποίες είχαν εκτεθεί στη στρατιωτική δράση της Μόσχας (Δανία, Ρουμανία, Εσθονία, Λετονία, Ουκρανία, Πολωνία) αλλά και άμεσα «ενδιαφερόμενοι» όπως η Λιθουανία και η Βουλγαρία.
Ολα δείχνουν ότι η συνάντηση επικύρωσε την ανάπτυξη ενός προγράμματος κατά των drones, το οποίο θα χρηματοδοτηθεί από τη δεξαμενή πόρων του προγράμματος SAFE, το οποίο συνολικά διαθέτει 150 δισεκατομμύρια ευρώ. Η πιο σημαντική διάσταση του «θρίλερ των drones» ωστόσο αποτυπώνεται εν είδει δηλώσεων από τα χείλη κορυφαίων αξιωματούχων. «Η Ρωσία διεξάγει υβριδικό πόλεμο σε όλη την υφήλιο» δήλωσε η φινλανδή υπουργός Εξωτερικών Ελίνα Βάλτονεν, τονίζοντας πως το Ελσίνκι «δεν τρέφει ψευδαισθήσεις» και κάνοντας λόγο για αποσταθεροποίηση ολόκληρων κοινωνιών βάσει σχεδίου της Μόσχας. Η ίδια μάλιστα δήλωσε συμπληρωματικά στο γερμανικό δίκτυο Deutsche Welle, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, πως «ο Πούτιν καταλαβαίνει μόνο από δύναμη». Πρόκειται για δήλωση που έρχεται σε αντίθεση με τις δηλώσεις τής συνήθως ιδιαίτερα επικριτικής προς τη Ρωσία δανής πρωθυπουργού Μέτε Φρέντερικσεν, που είπε πως «δεν μπορεί να αποκλείσει» τη ρωσική εμπλοκή, δίχως να δώσει συνέχεια.
Οι επιμέρους διαφορές αναδεικνύουν και τη διχογνωμία ως προς τον χειρισμό της κρίσης. Οπως αναφέρει ρεπορτάζ του CNN, παραπέμποντας σε δύο αξιωματούχους του ΝΑΤΟ, το ζήτημα έφθασε σε κρίσιμο σημείο κατά τη διάρκεια έκτακτης συνεδρίασης του Συμβουλίου του Βόρειου Ατλαντικού την περασμένη Τρίτη. Εκεί, χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής δηλώνουν ότι μελλοντικές παραβιάσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με τη χρήση βίας, ενώ άλλες, όπως η Γερμανία, προτρέπουν σε μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση.
Η «στροφή» Τραμπ
Ακολούθησε η αποκαλούμενη «στροφή» του προέδρου Τραμπ στο κρίσιμο – και «αδελφικό» προς το ζήτημα των παραβιάσεων – μέτωπο της Ουκρανίας. Με ανάρτησή του υποστήριξε ότι η Ουκρανία θα μπορούσε να ανακτήσει όλα τα εδάφη της και ενθάρρυνε τους συμμάχους να καταρρίψουν ρωσικά αεροσκάφη εάν αυτά εισέλθουν στον εναέριο χώρο του ΝΑΤΟ, σε μια τοποθέτηση που χαρακτηρίστηκε «αξιοσημείωτη και απρόσμενη αλλαγή».
Ομως η δήλωσή του – που έγινε στο αγαπημένο του μέσο κοινωνικής δικτύωσης Τruth Social και εξέπληξε θετικά, όπως αναμενόταν, τον ουκρανό ομόλογό του Βολοντίμιρ Ζελένσκι – δεν είχε ακριβώς τη διάσταση που της έδωσαν αρκετοί. Για παράδειγμα, όταν ο Τραμπ ρωτήθηκε αν οι ΗΠΑ θα υποστήριζαν ενδεχόμενη απόφαση του ΝΑΤΟ να καταρρίψει ρωσικά αεροσκάφη που παραβιάζουν τον εναέριο χώρο συμμάχων, απάντησε «ναι». Σε ερώτηση αν θα στήριζε στρατιωτικά τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ, απάντησε ότι αυτό θα «εξαρτηθεί» από τις περιστάσεις. Με άλλα λόγια, ο αμερικανός πρόεδρος δεν μετατοπίστηκε παρά ελάχιστα από την πρόθεσή να παρέχει μεν στήριξη στις συμμαχικές χώρες του ΝΑΤΟ, δίχως όμως να αναλαμβάνει το ρίσκο του εγγυητή επί του εδάφους.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η στάση της Μόσχας, η οποία διά στόματος του εκπροσώπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ χαρακτήρισε «ανεύθυνες τις κατηγορίες κατά της Ρωσίας ότι αεροσκάφη της παραβίασαν τον εναέριο χώρο ευρωπαϊκού κράτους».
Αναμένοντας πάντως την έκβαση των γεγονότων, αξίζει να σταθεί κανείς σε δύο δηλώσεις. Ο αμερικανός στρατηγός και επικεφαλής όλων των νατοϊκών επιχειρήσεων στην Ευρώπη Αλέξους Γκρινκέβιτς έκανε λόγο για «υψηλό κίνδυνο κλιμάκωσης», ενώ η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα, σε συνέντευξή της στο TASS και αναφερόμενη στις δηλώσεις Τραμπ, μίλησε για «τακτική και πολιτικό ελιγμό». Πρόκειται για δύο διαφορετικές ερμηνείες της νέας κρίσης.
