Ενας ιππότης ή το περίγραμμά του, όπως το διαγράφει η πανοπλία και τα προστατευτικά μέρη που χρειάζεται συνήθως ένας πολεμιστής. Ενα προστατευτικό κέλυφος που έχει πλέον γίνει ένα άδειο πουκάμισο και κάνει ένα αποφασιστικό βήμα προς μια νέα κατεύθυνση.
Παραδίπλα, φολιδωτές επιφάνειες από χρυσά ανάγλυφα τρίγωνα, ψηφίδες ή πίξελ που θυμίζουν δέρμα ζώων – φιδιών, βατράχων ή μυθικών πλασμάτων όπως ο δράκος – είναι αναρτημένες στους τοίχους και λαμπυρίζουν στο φως θυμίζοντας τις επιφάνειες της βυζαντινής αγιογραφίας. Απέναντι, ένα δέρμα που στραφταλίζει – κάπως έτσι θα έμοιαζε το χρυσόμαλλο δέρας – και πιο πέρα ένα δίχτυ, ενδεχομένως ασφαλείας, αιωρείται λίγο πιο μπροστά από τον τοίχο και αναπαράγεται μέσα από τις σκιάσεις του δημιουργώντας μια ακόμα πιο ισχυρή υπόσχεση προστασίας.
Credits: Frank Holbein-Citronne Gallery
Στην γκαλερί Citronne στο Κολωνάκι, ο Νίκος Ποδιάς παρουσιάζει τη «Safe Area», μια εγκατάσταση με έργα των τελευταίων δύο ετών – με την εξαίρεση της πανοπλίας «Inside out» που είχε παρουσιαστεί πρώτη φορά στην έκθεση «Θεωρήματα» της AICA στο ΕΜΣΤ το 2018. Εργα σε δύο και τρεις διαστάσεις, που παραπέμπουν σε αντικείμενα με «ταλισμανικές» ιδιότητες, που προστατεύουν τον κάτοχό τους και φέρνουν τύχη. Ωστόσο, το υλικό τους είναι επισφαλές και φαινομενικά ευάλωτο: πρόκειται για χαρτί.
Ο Ποδιάς το μετατρέπει και το μεταλλάσσει με εμμονική προσήλωση, δημιουργώντας υφές, φόρμες και ρυθμικά μοτίβα που παραπέμπουν σε φυλαχτά και τελετουργικά αντικείμενα, ενώ παράλληλα αναδεικνύουν την αξία της μεταμόρφωσης.
«Υπάρχει αυτή η ανάγκη να προστατευτούμε, να χτίζουμε άμυνες γύρω μας… και συνειδητοποιείς ότι πολλές από αυτές είναι τόσο εύθραυστες, που αρκεί ένα μόνο λεπτό, μια μικρή αλλαγή στις ισορροπίες μας, για να καταρρεύσουν εντελώς», όπως θα πει στο BΗΜΑgazinο, για να προσθέσει: «Υπάρχει κάτι βαθύτερο σε αυτό, κάτι που δεν είχα ποτέ εξερευνήσει πραγματικά. Θυμάμαι την πρώτη φορά που είδα έξω το πουκάμισο ενός τζίτζικα: τρελάθηκα. Δεν ήξερα ότι συμβαίνει αυτό το φαινόμενο, νόμιζα ότι κάποιο ον τον σκότωσε, τον ρούφηξε και έμεινε μόνο το κέλυφός του. Κι όμως, αυτό το δέρμα που αφήνει πίσω του είναι ένα σύμβολο προστασίας και αναγέννησης. Αλλάζουμε, αφήνουμε πίσω τον παλιό μας εαυτό και “φοράμε” έναν νέο. Υπάρχει κάτι αληθινά γοητευτικό σε αυτή τη διαδικασία, κάτι που με αγγίζει βαθιά. Και ίσως γι’ αυτό οι θώρακες και η πανοπλία, σε ανθρώπους ή σε ιστορίες, να έχουν τον ίδιο συμβολισμό: είναι η προστασία μας, η αλλαγή μας, η μεταμόρφωσή μας σε κάτι νέο».
Η εικαστική αυτή προσέγγιση είναι η εξέλιξη των έργων του με τα «ταλισμανικά» πουκάμισα, ανατολίτικα φυλαχτά-ενδύματα κυρίως από την οθωμανική και περσική παράδοση, τα οποία ο βολιώτης εικαστικός πρωτοείδε στο Victoria and Albert Museum στις αρχές του 2000: «Ηταν φτιαγμένα από εξαιρετικά λεπτό ύφασμα και μου θύμισαν το χαρτί, το μέσο που μάζευα από παλιά, αρχικά δίχως στόχευση, και ταξινομούσα σε κουτάκια. Τα πουκάμισα ήταν μεταξωτά ή λινά, και πάνω τους ήταν γραμμένες προσευχές, στίχοι από το Κοράνι, αριθμοί, μαθηματικά – όλα τα σύμβολα μιας μαγείας που υπόσχονταν προστασία, τύχη ή αθανασία σε όποιον τα φορούσε».
Στα δικά του έργα δεν εμφανίζεται πλέον το πουκάμισο, αλλά επιφάνειες που μοιάζουν υφασμένες από τελετουργικά υλικά, και είναι φτιαγμένα από ανακυκλωμένα στοιχεία.
«Διαμάντια» στη λάσπη
Διότι ο Ποδιάς χρησιμοποιεί μεν και χειροποίητα χαρτιά που αγοράζει κατά καιρούς, αλλά κατά βάση δουλεύει με το χαρτί από χρησιμοποιημένα φακελάκια τσαγιού, μάλιστα οι διαφορετικές αποχρώσεις στα έργα του προέρχονται από το ίδιο το αφέψημα και τις διαφορετικές ποικιλίες του.
«Από όσο ξέρω, τα φακελάκια τσαγιού είναι φτιαγμένα από ίνες αβοκάντο, είναι ένα χαρτί που μοιάζει ευαίσθητο και διάφανο, αλλά έχει αντοχή. Είναι ένα υλικό που όντως αξίζει μια δεύτερη ζωή. Δεν θέλω να επέμβω παραπάνω σε αυτό με χρωστικές, γιατί νιώθω ότι θα ακυρώσω την ουσία του ίδιου του υλικού. Δεν είναι ότι όλοι καταλαβαίνουν τη διαδικασία, πολλές φορές με ρωτούν αν πρόκειται για δέρμα που έχει τεντωθεί».
Credits: Citronne Gallery
Το αποτέλεσμα έχει μια οργανική αίσθηση και λόγω του χρώματος και της κόλλας το υλικό αποκτά και μια διακριτική διαφάνεια. Είναι μια άμεση αναφορά στον ασιατικό μύθο του εξαγνισμού και στη βαθιά πολιτισμική σημασία που κατέχει το τσάι στις παραδόσεις της Ανατολής και υπενθυμίζει πως ακόμη και το πιο ταπεινό υλικό μπορεί να μεταμορφωθεί σε μέσο πνευματικής ανανέωσης και κάθαρσης.
Εκτός από τα φακελάκια τσαγιού, ο Ποδιάς χρησιμοποιεί και τα χρυσόχαρτα από τα κουτιά των τσιγάρων. Αλλο ένα ταπεινό υλικό που θυσιάζεται μόλις ανοίξεις ένα πακέτο, και το οποίο ενίοτε ο εικαστικός εμβαπτίζει σε τσάι, κόλλα. Μάλιστα, στην γκαλερί βρίσκονται σε μια προθήκη όλα τα εργαλεία της «κουζίνας» του καλλιτέχνη, εντείνοντας τη θεατρικότητα της παρουσίασης των έργων.
Οι μεταπτυχιακές σπουδές του ήταν άλλωστε πάνω στη σκηνογραφία στο Central Saint Martins του Λονδίνου αφότου αποφοίτησε από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και το εργαστήριο του Δημήτρη Μυταρά. Προκειμένου να έχει στη διάθεσή του μια σεβαστή ποσότητα πρώτης ύλης για να φιλοτεχνεί τα έργα του, υπάρχει ένα δίκτυο φίλων που τον προμηθεύει με τα απομεινάρια χρήσης των αφεψημάτων τους ή με τα χρυσά χαρτάκια των πακέτων. Για παράδειγμα, στο καφενείο του πατέρα μιας φίλης έξω από την Καλαμάτα υπάρχει ένα «κυτίο» συλλογής τέτοιων χαρτιών. Μια συλλογική συνεισφορά και μια χειρονομία που στηρίζει την πράξη της δημιουργίας και έχει πίστη στη δύναμη της αλλαγής. Αλλωστε, η «μαγεία» δεν βρίσκεται στο υλικό, αλλά στην προοπτική που του δίνουμε, στη μεταμόρφωση που επιτρέπει. Στο πώς κάτι φαινομενικά ασήμαντο μπορεί να γίνει τελετουργικό, υπερβατικό, αθάνατο.
INFO
«Safe Area»:
Γκαλερί Citronne (Πατριάρχου Ιωακείµ 19, Αθήνα), έως
τις 3 Ιανουαρίου 2026.
