Τον Ιούνιο του 2019 η βασίλισσα Ελισάβετ Β’, η γηραιότερη και μακροβιότερη τότε μονάρχης του κόσμου, φιλοξενούσε εντός έδρας τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών και τη σύζυγό του. Η υποδοχή του ζεύγους Τραμπ στο νησί δεν ήταν ακριβώς πανηγυρική. Το νέο πολιτικό στυλ που λάνσαρε ο πλανητάρχης και οι απόψεις του – αυτές που παρεμπιπτόντως έξι χρόνια μετά αντιμετωπίζονται σχεδόν ως θέσφατο και υιοθετούνται από την οικουμένη ως τυφλοσούρτης πολιτικής ηγεσίας – είχαν προκαλέσει αντιδράσεις.
Πολίτες διαδήλωναν στους δρόμους, περιφέροντας σε κάποιες από τις πορείες και μια υπερμεγέθη φουσκωτή καρικατούρα του Τραμπ, ενώ οι τότε επικεφαλής των Εργατικών και των Φιλελευθέρων είχαν αρνηθεί να παρακαθήσουν στο επίσημο δείπνο που παρέθεσε η βασίλισσα στην αμερικανική αντιπροσωπεία.
Η μονάρχης, όπως ορίζει το πρωτόκολλο και ο άγραφος αλλά απαράβατος κανόνας «never complain, never explain», δεν μπορούσε να προβεί στο παραμικρό σχόλιο για το ύφος, τον τρόπο και τις θέσεις του προσκεκλημένου της. Η σιωπή και η ουδετερότητα θεωρούνται άλλωστε συστατικό στοιχείο για την ενότητα του έθνους.
Μπορεί λοιπόν η Ελισάβετ να μη χρησιμοποίησε λέξεις για να αντιπαρατεθεί σε όσα διατυπώθηκαν από τον πλανητάρχη, υπενθύμισε όμως ότι δεν ήταν απλώς βουβή και αμέτοχη παρατηρήτρια όσων συνέβαιναν. Αυτό τουλάχιστον υποστήριξε ομόθυμα ο βρετανικός Τύπος, αναλύοντας μια μικρή αλλά τελικά καθόλου αμελητέα λεπτομέρεια στον ενδυματολογικό κώδικα της βασίλισσας.
Στις τρεις εμφανίσεις που έκανε μαζί με το ζεύγος Τραμπ, η Ελισάβετ επέλεξε να φορέσει τρεις διαφορετικές καρφίτσες από την ανεξάντλητη σε σχέδια, χρώματα και υλικά συλλογή της – η αγάπη της στο εν λόγω αξεσουάρ υπήρξε παροιμιώδης. Η πρώτη ήταν εκείνη που της είχε δωρίσει το ζεύγος Ομπάμα, δηλαδή η νέμεσις του ζεύγους Τραμπ, ως ένδειξη της φιλίας τους.
Η δεύτερη, εκείνη που της είχε δωρίσει o Καναδάς, χώρα με την οποία ο πρόεδρος των ΗΠΑ βρισκόταν ήδη σε «beef». Και η τρίτη ήταν η καρφίτσα που η μητέρα της, βασιλομήτωρ Ελισάβετ, είχε φορέσει στην κηδεία του συζύγου της, βασιλιά Γεωργίου ΣΤ’. Κάποιοι συνήγαγαν ότι η βασίλισσα θρηνούσε. Μπορεί να είχαν δίκιο. Μπορεί και όχι.
Ερμηνεύοντας το στυλ της Ελισάβετ Β’
Βέβαιον είναι πάντως ότι η γυναίκα που υπηρέτησε τον θρόνο του Ηνωμένου Βασιλείου για 70 χρόνια και 214 ημέρες αξιοποίησε αλλά και χρησιμοποίησε την εξωτερική της εμφάνιση ως μέσο και τρόπο επικοινωνίας με τον λαό, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αλλά και τους ηγέτες με τους οποίους συναλλασσόταν. Δημιούργησε μάλιστα μια εικόνα τόσο χαρακτηριστική, ή καλύτερα αρχετυπική, ώστε ακόμα και στην επέτειο των 100 ετών από τη γέννησή της μια έκθεση αφιερωμένη στο στυλ της να είναι όχι μόνο ενδιαφέρουσα αλλά και ικανή να φωτίσει σημεία του χαρακτήρα, των αποφάσεων και της δράσης της. Ισως και της ίδιας της Ιστορίας.
Η έκθεση «Queen Elizabeth II: Her Life in Style» εγκαινιάζεται στην King’s Gallery του Μπάκιγχαμ στις 10 Απριλίου, δύο δηλαδή εβδομάδες πριν από τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τη γέννηση της βασίλισσας, και οι πρώτες φωτογραφίες από τα συνολικά 200 εκθέματα μαρτυρούν πως πρόκειται πιθανότατα για την πιο ολοκληρωμένη και συστηματική προσπάθεια ανάδειξης και ερμηνείας της πολύχρωμης, πολυποίκιλης και διαφορετικής ανά δεκαετία αλλά και κατά περίσταση βασιλικής γκαρνταρόμπας. Μια ωδή στη βρετανική μόδα, την οποία η Ελισάβετ υιοθέτησε, προώθησε και φόρεσε στη διάρκεια του βίου και της θητείας της στον θρόνο.
Από μια τέτοια ρετροσπεκτίβα φυσικά δεν θα μπορούσε να λείπει ένα από τα πλέον εμβληματικά φορέματα της βασίλισσας, το νυφικό της, το οποίο έχει μάλιστα τη δική του μικρή ιστορία, μέσα από την οποία μπορεί να καταλάβει κανείς τη σκέψη και την αντίληψή της πριν ακόμα διαδεχθεί τον πατέρα της στον θρόνο. Μπορεί η σύλληψη του σχεδιαστή Νόρμαν Χάρτνελ – οι δημιουργίες του οποίου ταυτίστηκαν με την εικόνα της Ελισάβετ τις πρώτες δεκαετίες της βασιλείας της – για τη γαμήλια τελετή που έλαβε χώρα στις 20 Νοεμβρίου του 1947 να ήταν ταιριαστή σε μια βασίλισσα, με τα δέκα χιλιάδες μαργαριτάρια, την τούλινη ουρά των 4,5 μέτρων και τα περίτεχνα κεντήματα, όμως ήταν μια λεπτομέρεια που έκανε τη διαφορά.
Η μελλοντική τότε βασίλισσα αγόρασε το ύφασμα για το νυφικό της με τον τρόπο που το έκαναν όλες οι γυναίκες της εποχής της: πληρώνοντας με 200 κουπόνια τροφίμων. Ηταν μια κίνηση συμβολισμού που εκτιμήθηκε από τους σύγχρονούς της, αλλά τελικά και από τους επιγόνους της.
Μηνύματα δεν θα μπορούσε να μην εκπέμψει και με την ενδυματολογική επιλογή της για τη στέψη της. Στις 2 Ιουνίου του 1953, σε ηλικία 27 ετών, η Ελισάβετ αναλάμβανε τον ρόλο που θα υπηρετούσε έως το τέλος της ζωής της. Η προετοιμασία, η έρευνα και οι συζητήσεις για τη δημιουργία του ενδύματός της είχαν ξεκινήσει οκτώ μήνες νωρίτερα. Την ευθύνη είχε και πάλι ο Νόρμαν Χάρτνελ, ο οποίος αυτή τη φορά όφειλε να ξεπεράσει τον εαυτό του.
Παρουσίασε στην Ελισάβετ σχέδια και concepts για οκτώ διαφορετικές εκδοχές φορέματος. Η νεαρή γαλαζοαίματη επέλεξε εκείνο με τα κεντήματα των λουλουδιών του Ηνωμένου Βασιλείου – το ρόδο για την Αγγλία, το γαϊδουράγκαθο για τη Σκωτία και το πράσο για την Ουαλία. Υπό μία όμως προϋπόθεση.
Ο Χάρτνελ θα έπρεπε να ενσωματώσει στο φόρεμα και τα λουλούδια των χωρών της Κοινοπολιτείας (Ιρλανδία, Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Νότιος Αφρική κ.λπ.). Οπερ και εγένετο. Την ημέρα της στέψης της, η οποία μεταδόθηκε ζωντανά από το BBC, η Ελισάβετ εμφανίστηκε ως επικεφαλής ολόκληρης της Κοινοπολιτείας, επισημαίνοντας με αυτόν τον αθόρυβο αλλά εμφατικό τρόπο τη σημασία της.
Η εικόνα στην υπηρεσία του ρόλου
Μπορεί τα ράσα να μην κάνουν τον παπά, σύμφωνα με τη λαϊκή θυμοσοφία, όμως ένας παπάς πρέπει να φορά ράσο. Γι’ αυτό και η Ελισάβετ έθεσε την εικόνα της στην υπηρεσία του ρόλου και των υποχρεώσεών της. Μπορεί να ενσωμάτωσε τις τάσεις της μόδας κάθε δεκαετίας στο στυλ της, αλλά το έκανε με τρόπο οργανικό. Χωρίς να προκαλεί, να επαιτεί την προσοχή και πολύ περισσότερο να σκανδαλίζει. Και βέβαια πάντα αντιλαμβανόμενη τα σημεία των καιρών.
Μια περίοδος σεισμικής αλλαγής για την γκαρνταρόμπα της ήταν, για παράδειγμα, τα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν τα βρετανικά δίκτυα ξεκίνησαν να εκπέμπουν έγχρωμο σήμα. Η βασίλισσα έπρεπε τότε να προσαρμοστεί και να θέσει το χρώμα στην υπηρεσία της σημειολογίας.
Οι αγαπημένοι και έμπιστοί της σχεδιαστές, ο Χάρτνελ, ο Χάρντι Εϊμις και ο Ιαν Τόμας – δημιουργίες και των τριών θα φιλοξενηθούν στην επικείμενη έκθεση – φρόντιζαν να διατηρούν την γκαρνταρόμπα της βασίλισσας σε συνομιλία με την εποχή της, χωρίς ποτέ να χάνουν ή να παρεκκλίνουν από το μέτρο. Μαθαίνοντας μάλιστα από τα λάθη τους και αποφεύγοντας να τα επαναλάβουν. Στα 60s λόγου χάρη η Ελισάβετ εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε επίσημη εκδήλωση με παντελόνι.
Ηταν και η τελευταία, αφού η συγκεκριμένη επιλογή κρίθηκε ως faux pas. Δεν θα πρέπει να παραλείψει κανείς και την ύστερη περίοδο της γκαρνταρόμπας της, την ευθύνη για την οποία από το 1994 και έως το τέλος της ζωής της ανέλαβε η σχεδιάστρια και ενδύτρια Αντζελα Κέλι.
Η σύγχρονη ματιά
Η σχέση της Ελισάβετ με το αξίωμά της, με την έξωθεν μαρτυρία της αλλά και με τον λαό της καταγράφεται μέσα από την έκθεση που θα φιλοξενηθεί στο Μπάκιγχαμ με πρώτη ύλη τα επίσημα ενδύματά της, τα σχέδια που έφτιαχναν για εκείνη οι δημιουργοί και τις χειρόγραφες παρατηρήσεις της. Πλάι στα ιστορικής (και όχι μόνο) αξίας κομμάτια που ανήκουν στη βασιλική συλλογή θα προστεθούν και δημιουργίες τριών σύγχρονων σχεδιαστών μόδας, οι οποίοι εμπνεύστηκαν από το στυλ της βασίλισσας και επιχείρησαν να ερμηνεύουν το πνεύμα του ενδυματολογικού κώδικά της μέσα από το δικό τους φίλτρο. Φορέματα του Ερντέμ Μοραλίογλου, του Ρίτσαρντ Κουίν και του Κρίστοφερ Κέιν θα παρουσιαστούν πλάι σε αυθεντικά κομμάτια της βασιλικής συλλογής από τα οποία άντλησαν αναφορές.
Οπως σημειώνει η επιμελήτρια της φιλόδοξης έκθεσης, Καρολίν ντε Γκιτό: «Η γκαρνταρόμπα της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ υπήρξε απαράμιλλη στην τέχνη του συμβολισμού, της ραπτικής και της βρετανικής δεξιοτεχνίας. Στην εμβληματική αυτή έκθεση, εκτός από την παρουσίαση ενδυμάτων που καλύπτουν κάθε δεκαετία της ζωής της αείμνηστης βασίλισσας, είμαστε ευτυχείς να συμπεριλαμβάνουμε έργα τριών σύγχρονων σχεδιαστών, οι οποίοι έχουν ερμηνεύσει με επιτυχία το στυλ της για τη σύγχρονη εποχή, αποδεικνύοντας πως η κληρονομιά της Ελισάβετ συνεχίζει να ενσωματώνεται στη φιλοσοφία του βρετανικού σχεδίου μόδας».
INFO
«Queen Elizabeth II: Her Life in Style», The King’s Gallery, Ανάκτορα
του Μπάκιγχαµ, Λονδίνο, από τις 10 Απριλίου 2026.
