«Η ατμόσφαιρα ήταν βαριά από τη μυρωδιά του καμένου καφέ και την αγωνία, τουλάχιστον για μένα. Οι υποψήφιοι, δεκατρείς στο σύνολο, κάθονταν ανέμελα με τους δασκάλους τους σε ένα μικρό καφέ στο Μοσχάτο». Ο 27χρονος Θανάσης μοιάζει εντυπωσιασμένος ακόμη και σήμερα, όσο περιγράφει μιλώντας στο «Βήμα» την εμπειρία που έζησε.
«Γέλια, αστεία, ηρεμία – όλοι φαίνονταν σαν να περιμένουν μια απλή διεκπεραιωτική διαδικασία, όχι μια εξέταση. Κι εγώ; Εγώ ένιωθα το στομάχι μου να γίνεται κόμπος. Τα χέρια μου παγωμένα γύρω από το ποτήρι με τον καφέ, ενώ το βλέμμα μου πήγαινε από τον έναν στον άλλο, προσπαθώντας να καταλάβω πώς μπορούσαν να είναι τόσο ήρεμοι και χαλαροί.
Ο δάσκαλός μου με τη φωνή του να είναι σχεδόν ψίθυρος: “Τους βλέπεις όλους αυτούς; Αυτούς που πίνουν τον καφέ τους και χαμογελούν; Βλέπεις εσένα; Πώς ξεφυσάς, πώς σφίγγεις τα χείλη σου, πώς κοιτάς γύρω σου σαν χαμένος; Είναι γιατί εσύ δεν έχεις δώσει ούτε ευρώ. Και όλοι οι άλλοι…”. Σταμάτησε, κοιτάζοντας με πικρία. “Ολοι οι άλλοι έχουν ήδη πάρει το δίπλωμα γιατί έχουν λαδώσει”. Ενιωθα την αδικία να με τρώει ζωντανό, το άγχος να με κυριεύει, αλλά και ένα συμπέρασμα να μου διαλύει κάθε αισιοδοξία: Αν είναι να κόψουν κάποιον, αυτός θα είμαι εγώ».
Αν και γλαφυρή, η παραπάνω μαρτυρία δεν εντυπωσιάζει κανέναν. Παρά τα εκατοντάδες τροχαία ατυχήματα για τα οποία μιλάμε καθημερινά, παρά τα στοιχεία που κατατάσσουν την Ελλάδα σε μια από τις χώρες με το πιο επικίνδυνο οδικό δίκτυο, το ρεπορτάζ αποδεικνύει ότι ακόμη και σήμερα οι παρατυπίες και οι συναλλαγές για ένα «πληρωμένο» δίπλωμα συνεχίζονται κανονικά.
Οι υπεύθυνοι αρμόδιων υπηρεσιών αλλά και οι πολίτες με τους οποίους μίλησε «Το Βήμα» απαντούν στα δημοσιογραφικά ερωτήματα ακαριαία: Σχεδόν όλοι όσοι έχουν δώσει εξετάσεις για δίπλωμα έχουν υποχρεωθεί ή έχουν έρθει αντιμέτωποι με το δίλημμα «να λαδώσω ή όχι;».
Οπως λέει ο 18χρονος Μάριος Κ. που μίλησε στο «Βήμα»: «Εν όψει της πρακτικής εξέτασης ακούω τους μισούς να μου λένε ότι δεν χρειάζεται να λαδώσεις αν οδηγείς καλά και τους άλλους μισούς να λένε ότι θα σε κόβουν για το παραμικρό, μέχρι να λαδώσεις. Δεν πήγα ακόμη να δώσω εξετάσεις, αλλά δεν ξεχνώ την απάντηση φίλου που μου είπε κυνικά “δες το σαν πρακτική για το πώς να συναλλάσσεσαι με το κράτος”…».
Η συμβουλή του δασκάλου
«Λίγο πριν πάω να δώσω ο δάσκαλος μου είπε ότι υπάρχει η επιλογή του λαδώματος, ωστόσο ήταν κατά αυτής της πρακτικής. Μου είπε ότι μπορώ να τα καταφέρω και χωρίς να δώσω χρήματα. Και έτσι είπα να το προσπαθήσω χωρίς να πληρώσω, και τα κατάφερα» λέει η 28χρονη Φωτεινή Πανταζή που πριν από ένα εξάμηνο κατάφερε να αποκτήσει την άδεια οδήγησης.
Η ίδια βέβαια είχε πολύ άγχος όταν έδινε, καθώς είχε καλλιεργήσει μέσα της την εντύπωση ότι μόνο έτσι μπορείς να το «πάρεις»: «Ολοι μου οι φίλοι τα κατάφεραν μόνο με λάδωμα, και αυτό είναι κάτι που θεωρώ πολύ επικίνδυνο. Βλέπουμε τόσα τροχαία, είναι δυνατόν να παίρνει κανείς δίπλωμα χωρίς να πληροί τις προϋποθέσεις; Εγώ πραγματικά πίστευα ότι θα με κόψουν».
Στο ίδιο πλαίσιο η 22χρονη Βίβιαν, ήρθε και αυτή αντιμέτωπη με το εν λόγω δίλημμα: «Δεν ξέρω κανέναν που να μην έχει λαδώσει στην Αθήνα. Είχε μιλήσει ο πατέρας μου με τον εκπαιδευτή μου και του είχε πει ότι είναι στην κρίση μας αν θα λαδώσουμε ή όχι, κάποιοι εξεταστές κόβουν, άλλοι όχι. Δεν έδωσα τίποτα και παρόλο που πήγε να με κόψει γιατί είχα αφήσει λίγο μεγαλύτερη απόσταση στην οπισθογωνία, τελικά με πέρασαν». Τι φταίει για όλα αυτά;
«Δεν είναι προϊόν…»
Οπως εξηγεί ο Αρης Ζωγράφος, πρόεδρος των εκπαιδευτών οδήγησης, υπάρχει μια ομάδα «εκπαιδευτών», μια κατηγορία που πολλές φορές ταυτίζεται με «διεκπεραιωτές», «που στην ουσία απλά “χαρίζει” διπλώματα. Ομως το δίπλωμα οδήγησης δεν είναι προϊόν, είναι δεξιότητα. Με το να αγοράζεις ένα δίπλωμα οδήγησης, στην ουσία αγοράζεις ένα άχρηστο χαρτί».
Ο ίδιος μάλιστα καταγγέλλει ότι η εμπλοκή των εκπαιδευτών στη διαδικασία εξέτασης είναι αυτή που διαιωνίζει την υπάρχουσα κατάσταση, με τη δημιουργία «γκρίζων ζωνών» που δεν εξασφαλίζουν το αδιάβλητο της διαδικασίας και πολλές φορές οδηγούν σε σύγκρουση ρόλων: «Ο εκπαιδευτής εκπαιδεύει. Ο εξεταστής εξετάζει. Τέλος. Πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει αξιολόγηση ενός μαθητή με παρόντα τον δάσκαλο».
Από την πλευρά του ο Αντώνης Μαστοράκης, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Εκπαιδευτών Οδήγησης και πρόεδρος του Σωματείου Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, επισημαίνει ότι φαινόμενα παραβατικότητας στις εξετάσεις έχουν παρατηρηθεί κατά κόρον στο θεωρητικό σκέλος, λέγοντας ότι η Ομοσπονδία καταδικάζει σθεναρά τέτοιες πρακτικές και «υποστηρίζει ενεργά την πλήρη εφαρμογή του Νόμου 4850/2021, ο οποίος προβλέπει μέτρα διαφάνειας, όπως η καταγραφή της πρακτικής εξέτασης με κάμερες. Δυστυχώς, παρότι η σχετική νομοθεσία έχει ψηφιστεί, εκκρεμούν υπουργικές αποφάσεις για την εφαρμογή της».
Η επικίνδυνη νοοτροπία των «φθηνών σχολών»
Η ιστορία του συστήματος των εξετάσεων οδήγησης στην Ελλάδα μοιάζει με μια κακογραμμένη παράσταση που παίζεται από το 1980 έως το 2025, χωρίς καμία αλλαγή. Οπως επισημαίνει ο Αρης Ζωγράφος, «δεν γίνεται να θεωρούμε ότι κάποιος που θα κάνει ένα παρκάρισμα, μία γωνία ή ένα ξεκίνημα στον ανήφορο είναι έτοιμος να βγει στην κυκλοφορία».
Ο ίδιος τονίζει τη σοβαρότητα του προβλήματος, παραθέτοντας την εμπειρία του: «Στη σχολή μου έχω 32 μαθητές που κάνουν μετεκπαίδευση. Είναι άνθρωποι που έχουν δίπλωμα, αλλά ποτέ δεν οδήγησαν και αναγνωρίζουν ότι δεν είναι έτοιμοι». Αυτή η έλλειψη ουσιαστικής εκπαίδευσης, εκτιμά ο ίδιος, έχει και κοινωνικές συνέπειες. Η διάχυτη λογική των «φθηνών σχολών» που προσφέρουν «δίπλωμα χωρίς εκπαίδευση» ενισχύει την επικίνδυνη νοοτροπία των γονιών που προσπαθούν να εξασφαλίσουν ένα φθηνό δίπλωμα για τα παιδιά τους, χωρίς να ενδιαφέρονται για την πραγματική τους εκπαίδευση.
Στην ίδια γραμμή, ο κ. Μαστοράκης υπερθεματίζει για την ανάγκη διεύρυνσης των γλωσσών στις οποίες είναι διαθέσιμες οι εξετάσεις: «Αυτή τη στιγμή, για τις επαγγελματικές άδειες οδήγησης, η εξέταση διεξάγεται μόνο στην ελληνική γλώσσα. Αντίθετα, για τις υπόλοιπες άδειες προσφέρονται επιλογές σε ελληνικά, αγγλικά, ρωσικά και αλβανικά. Ζητούμε την άμεση μετάφραση των εξεταστικών εγχειριδίων και για άλλες γλώσσες, όπως η αραβική.
Η επάρκεια και η κατανόηση της ύλης από τον υποψήφιο είναι κρίσιμη για την ποιότητα της εκπαίδευσης και κατ’ επέκταση για την οδική ασφάλεια. Μάλιστα, η παροχή της δυνατότητας αυτής θα βοηθήσει να μην αναζητούν οι υποψήφιοι παράνομους τρόπους για τη διεκπεραίωση των θεωρητικών εξετάσεων. Τα βιβλία, τα οποία είναι 30ετίας, παρωχημένα και αναφέρονται ακόμη στις δραχμές, χρήζουν επικαιροποίησης».
