ΤΟ Καλειδοσκόπιο της επιστήμης

Απαισιόδοξος φιλόσοφος κέρδισε στοίχημα για τη συνείδηση Ινφο: 22 θεωρίες για τη συνείδηση περιλαμβάνονταν στην τελευταία καταμέτρηση το 2022. Σε μια ασυνήθιστη εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με υπόκρουση μουσικής ραπ στις 23 Ιουνίου στη Νέα Υόρκη, ο γνωστός φιλόσοφος Ντέιβιντ Τσάλμερς (εικόνα, κέντρο) ανακηρύχθηκε νικητής ενός στοιχήματος που είχε βάλει το 1998 κόντρα στον νευροεπιστήμονα Κρίστοφ Κοχ (δεξιά), ο οποίος δήλωνε τότε σίγουρος ότι η επιστήμη θα είχε βρει την πηγή της συνείδησης στον εγκέφαλο εντός 25 ετών, δηλαδή μέχρι εφέτος. Ο Τσάλμερς δικαιώθηκε σε μια σειρά πειραμάτων που έκριναν ανεπαρκείς τις δύο επικρατέστερες θεωρίες για το φαινόμενο της συνείδησης. Ο Κοχ παραδέχθηκε την ήττα του και προσέφερε στον νικητή έξι φιάλες κρασί Μαδέρας του 1978. Συνείδηση είναι η επίγνωση της ύπαρξης, της δικής μας και του κόσμου – είναι ό,τι βλέπουμε, αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε και νιώθουμε κάθε στιγμή. Ομως, παρόλο που όλοι αντιλαμβανόμαστε τι είναι, γενικά αποδεκτός ορισμός της συνείδησης ακόμα δεν υπάρχει. Οι φιλόσοφοι προσπαθούν εδώ και χιλιετίες να την ορίσουν και να την εξηγήσουν, πιο πρόσφατα όμως προστέθηκαν και οι επιστήμονες στην αναζήτηση. Ο Κρίστοφ Κοχ, σήμερα ερευνητής του Ινστιτούτου Επιστήμης Εγκεφάλου «Αλεν» στο Σιάτλ, ερευνά τη νευροεπιστήμη της συνείδησης από τη δεκαετία του 1980. Την εποχή που έβαλε το στοίχημα, η τεχνολογική πρόοδος του ενέπνεε την αισιοδοξία ότι η απάντηση στο μεγάλο μυστήριο δεν θα αργούσε. Ηταν η εποχή που διαδιδόταν η τεχνική του λειτουργικού μαγνητικού συντονισμού (fMRI), μια παραλλαγή της μαγνητικής τομογραφίας που παρακολουθεί την εγκεφαλική δραστηριότητα μετρώντας τη ροή του οξυγόνου. «Ημουν πολύ εντυπωσιασμένος από αυτές τις τεχνικές» είπε ο Κοχ στο περιοδικό «Nature». «Σκεφτόμουν “25 χρόνια από σήμερα; Κανένα πρόβλημα”». Δυόμισι δεκαετίες αργότερα, η αισιοδοξία του καταρρίπτεται σε μια σειρά δοκιμών που πραγματοποιήθηκαν με χρηματοδότηση του Templeton World Charity Foundation, ιδρύματος με έδρα στις Μπαχάμες που στοχεύει στην επιτάχυνση της έρευνας για τη συνείδηση. Η πρώτη από τις δύο θεωρίες που εξετάστηκαν ήταν η «θεωρία ολοκληρωμένης πληροφορίας» (Integrated Information Theory), η οποία συνδέει τη συνείδηση με τη δραστηριότητα του οπίσθιου φλοιού του εγκεφάλου, όπου κωδικοποιούνται οι πληροφορίες των αισθήσεων. Από την άλλη πλευρά, η «θεωρία του καθολικού χώρου εργασίας» (Global Workspace Theory) θέλει τη συνείδηση να προκύπτει όταν ο πρόσθιος φλοιός, περισσότερο αρμόδιος για τον προγραμματισμό και τη δράση, μεταδίδει πληροφορίες σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου στην αρχή και στο τέλος κάθε εμπειρίας. Τα πειράματα ανατέθηκαν σε έξι ανεξάρτητα εργαστήρια και πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με προσυμφωνημένα πρωτόκολλα. Οι εθελοντές υποβλήθηκαν σε μια γκάμα εξετάσεων στις οποίες η εγκεφαλική τους δραστηριότητα παρακολουθούνταν με διάφορες τεχνικές στη διάρκεια μιας σειράς τεστ με εικόνες που εμφανίζονταν στην οθόνη. Οπως αναγνώρισαν οι δύο πλευρές, τα αποτελέσματα δεν δικαιώνουν καμία από τις δύο θεωρίες ως έχουν, αν και δίνουν το προβάδισμα στη θεωρία της ολοκληρωμένης πληροφορίας, η οποία συνδέει τη συνείδηση με το πίσω μέρος του εγκεφάλου. Το μυστήριο παραμένει άλυτο, όμως η προσπάθεια συνεχίζεται. Ο Τσάλμερς, σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, συμμετέχει σε πρόγραμμα που εξετάζει… δύο άλλες υποψήφιες θεωρίες για τη συνείδηση. Ο δε Κοχ μελετά αυτή την εποχή τη θεωρία της ολοκληρωμένης πληροφορίας σε ζώα. Παραμένει αισιόδοξος και δηλώνει μάλιστα πως θα ξαναέβαζε σήμερα το ίδιο στοίχημα: «Θα ήταν ρεαλιστικό να πούμε 25 χρόνια από σήμερα επειδή οι τεχνικές βελτιώνονται και, ξέρεις, δεν μπορώ να περιμένω πάνω από 25 χρόνια, δεδομένης της ηλικίας μου» είπε. Κοτόπουλο εργαστηρίου έλαβε άδεια για το αμερικανικό τραπέζι Ινφο: 150 εργαστήρια και εταιρείες περίπου αναπτύσσουν προϊόντα καλλιεργημένου κρέατος. Δύο εταιρείες που παράγουν κρέας κοτόπουλου χωρίς κοτόπουλα είναι οι πρώτες που λαμβάνουν άδεια από το αμερικανικό υπουργείο Γεωργίας για την πώληση καλλιεργημένου κρέατος, αποτελούμενoυ δηλαδή από ζωικά κύτταρα που καλλιεργούνται στο εργαστήριο. Οι ΗΠΑ γίνονται έτσι η δεύτερη χώρα μετά τη Σιγκαπούρη που καλωσορίζει το νέο πιάτο, το οποίο υπόσχεται να βάλει τέλος στην κακοποίηση ζώων και να περιορίσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της παραγωγής τροφίμων. Αδειες παραχωρήθηκαν στις εταιρείες Upside Foods και Good Meat, των οποίων τα προϊόντα είχαν προηγουμένως κριθεί ασφαλή από την ομοσπονδιακή υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Και στις δύο περιπτώσεις, το «κρέας» είναι μάζες κυττάρων μυϊκού και συνδετικού ιστού που πλάθονται σε κοτολέτες, λουκάνικα, φιλέτα και άλλα σχήματα. Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιούνται λίγα ζωικά κύτταρα, τα οποία πολλαπλασιάζονται σε δεξαμενές μέσα σε μια σούπα θρεπτικών συστατικών. To τελικό προϊόν φέρεται να μοιάζει πολύ με το πραγματικό: ρεπόρτερ του Associated Press δοκίμασε στήθος κοτόπουλου της Upside Foods και το βρήκε «ελαφρύ και ντελικάτο με τρυφερή υφή», ενώ το μπούτι κοτόπουλου της Good Meat ήταν «τρυφερό και ταυτόχρονα σκληρό, όπως πρέπει να είναι ένα καλομαγειρεμένο μπούτι». Οι πρώτες κριτικές δείχνουν ενθαρρυντικές, όμως το νέο προϊόν δεν θα φτάσει σύντομα στα καταστήματα, καθώς παραμένει πολύ ακριβό και σε πρώτη φάση θα διατίθεται αποκλειστικά σε λίγα εστιατόρια. Η Good Meat δεν αποκαλύπτει το μέγεθος της παραγωγής, ενώ η Upside Foods ανέφερε ότι η μονάδα της δίνει σήμερα λιγότερο από 23 τόνους τον χρόνο. Συγκριτικά, η ετήσια παραγωγή κοτόπουλου στις ΗΠΑ πλησιάζει τους 23 εκατομμύρια τόνους. «Χαμένος κόσμος» της Αρκτικής άφησε το DNA του στον πάγο Ινφο: 400.000 ετών, το αρχαιότερο ανθρώπινο DNA που έχει ανακτηθεί έως σήμερα. Γενετικό υλικό από ζώα και φυτά που έζησαν πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια βρέθηκε στο παγωμένο υπέδαφος της Γροιλανδίας, μια ανακάλυψη που ανοίγει νέες προοπτικές στη μελέτη προϊστορικών οικοσυστημάτων. Τα μικρά θραύσματα μορίων DNA έχουν ηλικία τουλάχιστον δύο εκατομμυρίων ετών, σχεδόν διπλάσια σε σχέση με το DNA από μαμούθ της Σιβηρίας που κατείχε το ρεκόρ μέχρι σήμερα, αναφέρει διεθνής ομάδα ερευνητών στο περιοδικό «Nature». Γιγάντια μαστόδοντα (εικόνα), λαγοί και καριμπού είναι μερικά από τα 135 είδη που αναγνωρίστηκαν από το γενετικό υλικό τους, μαζί με λεύκες και σημύδες που σχημάτιζαν μεγάλα δάση. Μάλιστα οι σημύδες έφεραν μεταλλάξεις που δεν ανιχνεύονται σήμερα στο είδος, απόδειξη ότι δεν υπήρξε επιμόλυνση των δειγμάτων από σύγχρονο DNA – ένας σοβαρός κίνδυνος στις μελέτες αυτού του είδους. Συνεπικεφαλής της νέας μελέτης ήταν ο Εσκε Βίλερσλεβ του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης, ο οποίος καταρρίπτει για δεύτερη φορά το ρεκόρ. Το 2003 επινόησε μια μέθοδο με την οποία βρήκε στη Σιβηρία DNA από φυτά ηλικίας 400.000 ετών, το αρχαιότερο μέχρι εκείνη την εποχή. Επόμενος στόχος; Αναλύσεις σε ιζήματα 4 εκατ. ετών στον Καναδά. Ηφαιστειακή έκρηξη έφερε την τέλεια ηλεκτρική καταιγίδα Ινφο: 5 εκατομμύρια τόνοι το δευτερόλεπτο η εκροή ηφαιστειακού υλικού στην έκρηξη της Τόνγκα. Η υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη της Τόνγκα το 2022, η ισχυρότερη εδώ και πάνω από έναν αιώνα, προκάλεσε τη μεγαλύτερη ηλεκτρική καταιγίδα που έχει καταγραφεί ποτέ, αναφέρουν αμερικανοί ερευνητές στο «Geophysical Research Letters». Στην κορύφωση του φαινομένου καταγράφονταν από δορυφόρο 2.600 αστραπές ανά λεπτό, νούμερο που καταρρίπτει κάθε ρεκόρ, ενώ ορισμένες αστραπές έφταναν σε ύψος 20 έως 30 χιλιομέτρων, ψηλότερα από οποιονδήποτε άλλον κεραυνό έχει καταγραφεί ως τώρα. Το ηφαίστειο Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χα’απάι, περίπου 150 μέτρα κάτω από την επιφάνεια του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού, εξερράγη στις 15 Ιανουαρίου 2022 και εκτόξευσε μια στήλη τέφρας στο πρωτοφανές ύψος των 58 χιλιομέτρων. Ο λόγος που η ηλεκτρική καταιγίδα πήρε αυτές τις διαστάσεις είναι ότι η έκρηξη ήταν υποθαλάσσια και εκτίναξε στον αέρα γιγάντιες ποσότητες ατμού, ο οποίος πάγωσε ψηλά στην ατμόσφαιρα και σχημάτισε ηλεκτρικά φορτισμένους παγοκρυστάλλους. Μέσα στην τεράστια στήλη τέφρας, οι παγοκρύσταλλοι συγκρούστηκαν με σωματίδια κονιορτοποιημένων πετρωμάτων και αύξησαν περαιτέρω τον στατικό ηλεκτρισμό. Το αποτέλεσμα ήταν μια πρωτόγνωρη επίδειξη της οργής του Ηφαίστου. Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Διαστήματος ρίχνει το ανοσοποιητικό Ινφο: 878 ημέρες είναι το ρεκόρ συνολικής παραμονής στο Διάστημα. Σαν να μαραζώνει από νοσταλγία για τη γνώριμη έλξη της βαρύτητας, το σώμα των αστροναυτών υποφέρει στο Διάστημα: το αίμα ανεβαίνει στο κεφάλι, η καρδιά μεγαλώνει, τα οστά και οι μύες ατροφούν, τα μάτια εμφανίζουν βλάβες και ο κίνδυνος καρκινογόνων μεταλλάξεων ανεβαίνει. Σε αυτή τη μακρά λίστα των δεινών πρέπει να προσθέσουμε ακόμα ένα, υποδεικνύει μελέτη που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Frontiers in Immunology»: οι αστροναύτες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων λόγω δυσλειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Αιματολογικές εξετάσεις σε 14 αστροναύτες που πέρασαν τουλάχιστον 4,5 μήνες στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό έδειξαν ότι η έκφραση 247 γονιδίων στα λευκά αιμοσφαίρια μειώθηκε σημαντικά κατά την παραμονή σε τροχιά αλλά επανήλθε μετά την επιστροφή στη Γη. Το φαινόμενο, λένε οι ερευνητές, πιθανότατα οφείλεται στη μετατόπιση υγρών στο σώμα και δείχνει να εξηγεί την αυξημένη συχνότητα ιώσεων που είχε παρατηρηθεί σε προηγούμενες μελέτες. Σε κάθε περίπτωση, οι παρενέργειες των διαστημικών ταξιδιών είναι ένα σοβαρό εμπόδιο στα σχέδια για εδραίωση μόνιμης ανθρώπινης παρουσίας στη Σελήνη και τελικά στον Αρη.

ΤΟ Καλειδοσκόπιο της επιστήμης

Περιεχόμενο για συνδρομητές

Τελευταίες Ειδήσεις

Το Ανώτατο Δικαστήριο εξετάζει το διάταγμα Τραμπ για την ιθαγένεια

Γάζα: Φόβοι για μαζική «έξοδο» προς Αίγυπτο αν το Ισραήλ ανοίξει τη Ράφα μονομερώς

Υπερχείλισε ο Πηνειός - Πλημμύρισαν χωράφια σε Βαλομάνδρι και Ρόγγια

Φρανκ Γκέρι: Πέθανε ο σπουδαίος, διεθνούς φήμης αρχιτέκτονας

Η μεταλλουργία των αρχαίων στον αξονικό τομογράφο

Πώς αποτιμάται το ιατρικό ακαδημαϊκό έργο;

Χρόνια πολλά, Mathesis!

Το μυστήριο του εγκεφάλου λύθηκε - Ο νέος άτλας που ανατρέπει τα πάντα

Η Γη της ελιάς: Τι θα δούμε στα επόμενα επεισόδια - Κυριακή 7 με Πέμπτη 11/12

Καλώδιο Ελλάδας - Κύπρου: Ανατροπή από τις Βρυξέλλες

ΕΦΕΤ: Ανακαλεί σοκολάτες kinder - Ο λόγος

Goodreads: Τα καλύτερα βιβλία του 2025, σύμφωνα με τα μέλη της πλατφόρμας - Η λίστα με τους νικητές

Google Lens: Το νέο εργαλείο που ξετρυπώνει τις απάτες

Καρδίτσα - 3 στάσεις για φαγητό που θα σας μείνουν αξέχαστες

Ηταν κάποτε ο Προαστιακός

Σακελλαρίδης για Τσίπρα: Η κατάληξη θα είναι το νησί της Καλυψώς με την ψευδαίσθηση της Ιθάκης

Βασίλισσα Maxima: Εντυπωσίασε με τα ιστορικά κοσμήματα και το σάρι που επέλεξε για την επίσκεψή της στην Καραϊβι

Ακίνητα: Η Ελλάδα ανεβαίνει στην κορυφή του παγκόσμιου ενδιαφέροντος για τους ultra-rich

Οι μπίζνες του Ντε Νίρο στην Καραϊβική - Το πολυτελές resort και ο σεφ Νοbu

Τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας;

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: «Αληθινός πλούτος δεν είναι να προσθέτεις, αλλά να μάθεις να αφαιρείς»

Νίκη Παπαθεοχάρη: «Η τέχνη δεν είναι πολυτέλεια»

Ειδήσεις

Γνώμες

Νέες Εποχές

ΒΗΜΑgazino

Έντυπη Έκδοση

English Version