Ας ξεκινήσουμε με μια φαινομενικά άσχετη εικόνα: θυμάστε τη χαρακτηριστική σκηνή του Blade Runner, με τον Ρόι Μπάτι να μιλά για στιγμές που «θα χαθούν στον χρόνο, σαν δάκρυα στη βροχή»; (Είναι η σκηνή που ακόμη κι αν δεν την έχεις δει, τη «θυμάσαι» γιατί την έχεις συναντήσει σε gifs, quotes ή στο YouTube.) Η φράση ακούγεται συχνά σε συμφραζόμενα νοσταλγίας, αλλά η αλήθεια της είναι λιγότερο ποιητική και περισσότερο κυνική: δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι αυτό που αξίζει θα μείνει.
Στην εποχή του αλγορίθμου, η μνήμη – όχι η βιολογική αλλά η συλλογική, η πολιτιστική – δεν είναι φυσική λειτουργία αλλά δεν είναι και δημοκρατικό δικαίωμα.
Πρόκειται για ένα πεδίο μάχης. Παράγουμε περισσότερες εικόνες, stories, βίντεο, αφηγήσεις μέσα σε μια μέρα απ’ όσες μπορούσαν να παραχθούν σε έναν χρόνο πριν δύο δεκαετίες. Και, για να λέμε την αλήθεια, οι περισσότερες είναι εφήμερες. Είναι όπως μια σκιά που περνά από έναν τοίχο: υπάρχει για λίγο και μετά χάνεται χωρίς ίχνος.
Το ερώτημα «Τι αξίζει να θυμόμαστε;» γίνεται κρίσιμο όταν καταλάβουμε ότι η επιλογή δεν είναι πάντα δική μας. Ο,τι πουλάει, ό,τι αναπαράγεται εύκολα, ό,τι παράγει γρήγορη αίσθηση, προωθείται στη θέση αυτού που μπορεί να μας δονήσει πραγματικά.
Μια συγκλονιστική παράσταση στην Επίδαυρο μπορεί να αφήσει έντονο αποτύπωμα στην ψυχή σου, αλλά το στιγμιότυπο από μια γκάφα πολιτικού, ένα meme θα εμφανιστεί στο feed σου εκατό φορές περισσότερο.
Η μνήμη δεν είναι απλώς αποθήκευση εμπειριών. Είναι ο τρόπος που ορίζουμε ποιοι είμαστε και πού ανήκουμε. Είναι δεσμός με αυτούς που έζησαν πριν και προσφορά σε αυτούς που θα έρθουν μετά.
Να θυμάσαι δεν σημαίνει μόνο να κρατάς μέσα σου εικόνες – σημαίνει να αναλαμβάνεις ευθύνη να μη χαθεί αυτό που έχει σημασία. Οχι με τη γραφική αλλά με την αιμάτινη έννοια.
Εξ ου και η λύση δεν βρίσκεται στην παθητική κατανάλωση. Βρίσκεται στην ενεργή διεκδίκηση. Στη δημιουργία και την υποστήριξη έργων που δεν χωρούν σε τριάντα δευτερόλεπτα, που απαιτούν χρόνο και ανταποδίδουν με διάρκεια. Στην επιλογή να κρατηθεί ζωντανό το μυστήριο, η πολυπλοκότητα, η αργή αποκάλυψη.
Αν δεν το κάνουμε, η φράση του Ρόι Μπάτι θα πάψει να είναι ποίηση επιστημονικής φαντασίας και θα γίνει μια εύστοχη περιγραφή της καθημερινής μας ζωής – μιας ζωής που, μέρα με τη μέρα, παραδίδει τα κλειδιά της μνήμης της σε άλλους, αφήνοντας τον κόσμο της φτωχότερο απ’ όσο τον βρήκε.
