«Το ταξίδι μου ξεκίνησε μακριά από οποιοδήποτε εργαστήριο. Μεγάλωσα στο Αμμάν της Ιορδανίας, σε μια οικογένεια προσφύγων με δέκα παιδιά, σε ένα σπίτι χωρίς τρεχούμενο νερό και ηλεκτρικό ρεύμα. Mοιραζόμασταν τον χώρο μας με τα ζώα, από τα οποία η οικογένειά μου έβγαζε τα προς το ζην. Οι δυσκολίες ήταν παντού. Οι πιθανότητές μου για επιτυχία ήταν ελάχιστες».
Το παραπάνω είναι απόσπασμα από την ομιλία που έδωσε κατά την τελετή απονομής των φετινών Βραβείων Νομπέλ Χημείας ο Ομάρ Γιαγκί (Omar M. Yaghi). Ο Γιαγκί – ο οποίος γοητεύτηκε από τη Χημεία όταν σε ηλικία 10 ετών είδε για πρώτη φορά απεικονίσεις χημικών μορίων στη σχολική βιβλιοθήκη – συνέβαλε στη δημιουργία των μεταλλοοργανικών πλεγμάτων (MOF). Τα πλέγματα αυτά, μεταξύ άλλων, μπορούν να απορροφήσουν μόρια νερού από τον αέρα της ερήμου και να το μετατρέψουν σε καθαρό πόσιμο νερό.
Και αυτό δεν είναι καθόλου τυχαίο. Οπως εξήγησε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του ο Γιαγκί, ένα άλλο παιδικό βίωμα που τον διαμόρφωσε ήταν η έλλειψη νερού: «Στην έρημο, το νερό έφτανε από την κυβέρνηση κάθε μία ή δύο εβδομάδες. Θυμάμαι τον ψίθυρο στη γειτονιά μας – το νερό έρχεται! – και τη βιασύνη με την οποία έσπευδα να γεμίσω κάθε δοχείο που μπορούσα να βρω πριν σταματήσει η ροή».
Πολλά χρόνια αργότερα και ενώ ο Γιαγκί μελετούσε τον τρόπο με τον οποίο τα μεταλλοοργανικά πλέγματα απορροφούν και απελευθερώνουν νερό, αναγνώρισε πόσο επαναστατική ήταν η συμπεριφορά αυτών των χημικών μορίων.
«Είδα πώς ένα συγκεκριμένο MOF μπορούσε να απορροφήσει νερό από τον αέρα της ερήμου και να το μετατρέψει σε πόσιμο νερό. Εμοιαζε να αντηχεί τον ρυθμό της παιδικής μου ηλικίας – αλλά τώρα προσέφερε μια λύση στις δυσκολίες που είχαμε υπομείνει κάποτε. Συχνά αναρωτιέμαι αν θα είχα αναγνωρίσει αυτό το μοτίβο δεδομένων αν πρώτα δεν το είχα ζήσει» σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ο Γιαγκί δεν είναι ο μόνος νομπελίστας του οποίου η παιδική ηλικία δεν προδίκαζε τη μετέπειτα πορεία του. Αποτελεί όμως μια ελπιδοφόρο περίπτωση επιστήμονα ο οποίος όχι μόνο δεν αποθαρρύνθηκε αλλά άντλησε και έμπνευση από τις δυσκολίες της ζωής του.
Πόσες ελπίδες έχουν άραγε τα σημερινά προσφυγόπουλα να γίνουν οι επόμενοι νομπελίστες; Θα μπορέσει η ψηφιακή εποχή μας να εκδημοκρατίσει την εκπαίδευση και να δώσει ίσες ευκαιρίες σε όλους να εκφράσουν το πνευματικό δυναμικό τους;
Προς το παρόν, οι οιωνοί δεν δείχνουν ευχάριστοι. Πλήθος μελετών καταδεικνύουν ότι η γεωγραφία παραμένει καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία στη ζωή. Οταν όμως τεράστια τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού περιθωριοποιούνται, οι απώλειες είναι συλλογικές. Γιατί κανείς δεν ξέρει ποια φαβέλα ή ποιος προσφυγικός καταυλισμός φιλοξενεί τον επόμενο νομπελίστα.
Καλή Χρονιά σε όλους.
