Μια φορά και έναν καιρό, o άσημος νησιώτης με το εξαιρετικά παράξενο όνομα που αναδύθηκε από μια επανάσταση για να γίνει στρατηλάτης, αυτοκράτορας και τελικά παρίας και εξόριστος, εκτός από το όνειρο κατάκτησης της Ευρώπης (υπό την ευρύτερη δυνατή έννοια), είχε και τη μάλλον λιγότερο γνωστή ιδέα να μεταμορφώσει το Παρίσι από μια μεσαιωνικού τύπου, άκρως ανθυγιεινή πρωτεύουσα σε μια σύγχρονη και όμορφη μητρόπολη – την ομορφότερη στον κόσμο, όπως έλεγε. Επειδή όμως, όπως γνωρίζουν όσοι έχουν ακόμα και μια αφηρημένη αίσθηση της Ιστορίας, στον σύντομο βίο του είχε πολλαπλές και πολύ λιγότερο ειρηνικές ενασχολήσεις, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το όραμά του ούτε σε σχέση με τη διοικητική μεταρρύθμιση της Γαλλίας ούτε και με τον πλήρη εκσυγχρονισμό της γαλλικής πρωτεύουσας.
Τα θεμέλια
ενός τοπόσημου
Ανάμεσα στα πολλά, μη πολεμοχαρή πράγματα που «πρόλαβε» πάντως, εκτός από το να παράσχει στο Παρίσι ένα πιο συνεκτικό δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης, ήταν να παραγγείλει την κατασκευή αυτού που γνωρίζουμε ως Αψίδα του Θριάμβου, σε ανάμνηση της νίκης του στο Αούστερλιτς αλλά και της επανάστασης. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι δεν πρόλαβε ποτέ να τη δει ολοκληρωμένη, καθώς το έργο περατώθηκε 15 χρόνια μετά τον θάνατό του· ή τουλάχιστον δεν πρόλαβε να τη δει στην τελική της μορφή, καθώς, κατά τον γνώριμο αυτοκρατορικό του τρόπο, παρήγγειλε και φυσικά έλαβε ένα ομοίωμα από ξύλο για τους (δεύτερους) γάμους του με τη Μαρία Λουίζα των Αψβούργων το 1810. Ακόμα και έτσι όμως το Παρίσι απέκτησε ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα τοπόσημά του. Την εικόνα της περιοχής και την ολοκλήρωση του οράματος του Ναπολέοντα για ένα σύγχρονο Παρίσι ανέλαβε τελικά να ολοκληρώσει ο ανιψιός του, Ναπολέων Γ’, υπό τη βασιλεία του Λουδοβίκου Φιλίππου Α’ και με την καίρια συνδρομή του περιβόητου βαρόνου Οσμάν – το έργο του οποίου «συναντά» κανείς σε κάθε κτίριο και μεγάλη λεωφόρο που φέρνει στο μυαλό του όταν σκέφτεται τη σύγχρονη μορφή της γαλλικής πρωτεύουσας, ασχέτως αν ο ίδιος αναγκάστηκε, το 1870, να παραιτηθεί κακήν κακώς λόγω της κατακραυγής που δημιούργησαν οι συνεχείς απαλλοτριώσεις του, αλλά όχι μόνο εξαιτίας αυτών.
Ο βαρόνος που
διαμόρφωσε το Παρίσι
Οπως και η Rue Rivoli που είχε προλάβει επίσης να χαράξει ο Ναπολέων ο Α’, η λεωφόρος των Ηλυσίων Πεδίων ή Avenue des Champs Élysées, αν και είχε σχεδιαστεί πολύ νωρίτερα ως «grande promenade» ή, επί το ελληνικότερον, ως… μεγάλος περίπατος, από τον αρχιτέκτονα των κήπων των Βερσαλλιών Αντρέ Λε Νοτρ, χρωστά εν πολλοίς τη σημερινή της μορφή στον Ζορζ Εζέν Οσμάν, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την κατασκευή των εξαώροφων κτιρίων με τα ανύπαρκτα σχεδόν μπαλκόνια και τις ακόμα πιο χαρακτηριστικές γκρι στέγες από ψευδάργυρο και σχιστόλιθο που συναντά κανείς παντού στο ιστορικό κέντρο του Παρισιού.
Για όσους αρέσκονται στα trivia της Ιστορίας, αξίζει να σημειωθεί ότι τα Ηλύσια Πεδία και οι άλλες λεωφόροι, εκτός από την εξυγίανση της γαλλικής πρωτεύουσας αισθητικώς, πρακτικώς αλλά και υγειονομικώς (η βουβωνική πανώλη είχε την «τιμητική» της τω καιρώ εκείνω αποδεκατίζοντας ραγδαία τις πιο πυκνοκατοικημένες γειτονιές του Παρισιού), οι τιμητές των ρυμοτομικών σχεδίων (των Ναπολεόντων και Οσμάν) εντοπίζουν ως ελατήριο για τη δημιουργία μεγάλων οδών την εύκολη κατάπνιξη των εξεγέρσεων και την αποτροπή δημιουργίας των οδοφραγμάτων, που επίσης είχαν επίσης την τιμητική τους στη γαλλική πρωτεύουσα από τον καιρό της επαναστάσεως – και ήταν όντως. Η αλήθεια είναι επίσης ότι το κίνημα της Κομμούνας το 1871 είχε ελάχιστη τύχη στις μεγάλες λεωφόρους με αντίπαλο τον τακτικό στρατό και με δεδομένη και την αναλογία επαναστατών/στρατού, που ήταν 1/5. Fast forward στο… τότε μέλλον, τον Μάη του 1968, οι διαδηλωτές πάντως δεν είχαν κανένα να πρόβλημα να δημιουργήσουν οδοφράγματα και στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων, αξιοποιώντας ως ιδανικό πολεμοφόδιο και άριστο υλικό για οδόφραγμα το χαρακτηριστικό λιθόστρωτο που ντύνει ακόμα και σήμερα τους δρόμους της Πόλης του Φωτός.
Η Μπελ Επόκ και
η πρώτη έκθεση αυτοκινήτου
Οφείλουμε να πούμε, πάντως, ότι ο πολεοδομικός σχεδιασμός του Οσμάν – ο οποίος σημειωτέον συνεχίστηκε να υλοποιείται έως περίπου το 1927 – εξασφάλισε στο Παρίσι μια μορφή που με τη σειρά της, λόγω φυσικά και πολλών άλλων ευνοϊκών παραγόντων, το κατέστησε ως το ιδεατό επίκεντρο του πολιτισμού, των τεχνών αλλά και των ανακαλύψεων στο γύρισμα του 20ού αιώνα. Απλώς φέρτε στο μυαλό σας ή, αν δεν το γνωρίζετε (ελλείψει δικού μας χώρου), μπείτε στον κόπο να γκουγκλάρετε τις διεθνείς εκθέσεις που φιλοξενούσε το Παρίσι τα τελευταία χρόνια του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα (ποιοι συμμετείχαν και τι προέκυψε από αυτές) ή αναλογιστείτε, απλώς και αυθορμήτως, ποια είναι η πόλη που σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε «Μπελ Επόκ». Με δεδομένο ότι ένα μεγάλο τμήμα του συγκεκριμένου τεύχους είναι αφιερωμένο στην Εκθεση Αυτοκινήτου του Μονάχου, κάπου εκεί, για την ακρίβεια το 1898 (έτος ίδρυσης και της Renault), διοργανώνεται και η πρώτη Εκθεση Αυτοκινήτου του Παρισιού, στον κήπο του Κεραμεικού, η οποία ως γνωστόν επιβιώνει μέχρι σήμερα και πραγματοποιείται εκ περιτροπής με την ανωτέρω γερμανική διοργάνωση.
Θέση… διαμάντι
Με αυτήν ακριβώς τη σκέψη o Louis Renault αναζητεί το 1910 έναν χώρο στη διάσημη λεωφόρο των Ηλυσίων προκειμένου να εγκαταστήσει σε περίοπτη θέση τη βιτρίνα του, αλλά και ένα «στρατηγείο» εν όψει της νέας γαλλικής έκθεσης αυτοκινήτου της παρισινής πρωτεύουσας. Τον εντοπίζει στον αριθμό 53, σε ένα διώροφο κτίριο, όχι τυπικό δείγμα της οσμανικής αρχιτεκτονικής της λεωφόρου, αλλά του είδους που θα αποκαλούσαμε νεοκλασικό.
Φυσικά αυτό έχει ελάχιστη σημασία. Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι το 2CV της εποχής σε περίοπτη θέση και το όνομα Renault αναρτημένο στην πρόσοψη, αν και προς το παρόν χωρίς το χαρακτηριστικό λογότυπο του διαμαντιού. Τότε η γαλλική φίρμα είχε ως λογότυπο ένα κυκλικό σήμα σαν γρανάζι που περιέκλειε ένα αυτοκίνητο. Tο διαμάντι θα έρθει στην ιστορία της πολύ αργότερα, το 1925, και αφού – λόγω της εμπλοκής της Renault ως βιομηχανίας στην προμήθεια οχημάτων για τον γαλλικό στρατό κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου – το αυτοκίνητο στο γρανάζι έχει αντικατασταθεί με ένα τανκ και στη συνέχεια με ένα απλό κυκλικό σήμα με το όνομα Renault. Ασχέτως εξέλιξης του σήματος, η Renault ήταν η πρώτη αυτοκινητοβιομηχανία που κατέλαβε μια θέση στη συγκεκριμένη λεωφόρο, δύο βήματα από το Grand Palais, το οποίο δημιουργήθηκε για την παγκόσμια έκθεση του 1900.
Πρόκειται για μια θέση που διατηρεί μέχρι σήμερα και την «εκθέτει» στο βλέμμα περίπου 100.000 πεζών και χιλιάδων οδηγών που διασχίζουν καθημερινά την Avenue des Champs Élysées, ασχέτως αν το 72% των πρώτων αποτελούν πλέον τουρίστες, προς μεγάλη απογοήτευση (;) των Παριζιάνων, και ασχέτως αν δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία για τους δεύτερους, μόνο προσπάθειες του Δήμου Παρισιού να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα της έντονης κυκλοφορίας, παραδίδοντας τη λεωφόρο κάθε πρώτη Κυριακή του μήνα στους πεζούς.
Η ορατότητα άλλωστε ήταν και ο κύριος στόχος του Renault, που το 1930 «κατέλαβε» και τον αριθμό 51 του διπλανού κτιρίου, επεκτείνοντας τη βιτρίνα του στα Ηλύσια Πεδία. Το 1935 θα γιορτάσει εκεί τη νίκη των Charles Lahaye και Rene Quatresous στο Ράλι του Μόντε Κάρλο, ενώ το 1946, αφού ο αριθμός 53 γίνει θεατής της πρώτης μεγάλης στρατιωτικής παρέλασης της νίκης μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, θα φιλοξενήσει το 4CV, που σηματοδοτεί τον εκδημοκρατισμό της έννοιας του αυτοκινήτου. Η πρώτη μεγάλη ανακαίνιση του χώρου ήρθε πάντως το 1962, οπότε και δημιουργείται με όρους πολυχώρου το Pub Renault, αντκαθιστώντας τον νεοκλασικό χαρακτήρα του κτιρίου με γυάλινες επιφάνειες, ενώ το 1965 τη βιτρίνα του – αλλά και σε διάφορες περιστάσεις και το πεζοδρόμιο μπροστά από την έκθεση – θα καταλάβει το θρυλικό Renault 4. Το ταραχώδες για τη λεωφόρο, αλλά και για όλη τη Γαλλία, 1968 το Renault Pub θα μετασχηματιστεί σε μουσείο αυτοκινήτου φιλοξενώντας πλήθος εκδηλώσεων κάθε είδους, από «δεξιώσεις» και πάρτι έως προβολές ταινιών.
Το 2004 θα υποστεί μια νέα ανακαίνιση και θα μετονομαστεί σε Atelier Renault, αφού οι περαστικοί της δεκαετίας του ’80 έχουν δει για πρώτη φορά από κοντά εκεί το R5, το πρώτο γαλλικής μαζικής παραγωγής αυτοκίνητο με turbo κινητήρα βενζίνης και αφού ο ίδιος χώρος έχει φροντίσει το 1989 να δώσει μια γεύση στους Γάλλους και σε όλον τον κόσμο από την υπό κατασκευή Disneyland. To 2010, με αφορμή τα 100 χρόνια παραμονής της Renault, ο αριθμός 53 θα επαναφέρει στην προσoψή του με θεατρικό στυλ και για λίγο την αρχική μορφή του κτιρίου και στη συνέχεια, σε παράθεση, το ρομβοειδές μοτίβο που έχουμε συνυφάνει με τη γαλλική φίρμα.
Το Lingotto και η ποπ κουλτούρα
Φέτος η Renault εγκαινιάζει μια νέα ανακατασκευή του χώρου, ο οποίος απέκτησε μια σπειροειδή κατασκευή στο εσωτερικό του, όπου για αρχή οι περαστικοί θα συναντούν το R4 σε διάφορες μορφές του αλλά και το νέο R5. Σε όσους θυμίζει κάτι η συγκεκριμένη εντυπωσιακή κατασκευή, οφείλουμε να σημειώσουμε ότι δικαίως το κάνει, καθώς ανάμεσα στις εικόνες για το making-off του χώρου εμφανίζεται και μια εικόνα του ιταλικού Lingotto της διάσημης πίστας που κοσμεί από το 1923 – και συνεχίζει μέχρι σήμερα να κοσμεί – την οροφή του πάλαι ποτέ (με τη συγκεκριμένη χρήση) εργοστασίου της Fiat στο Τορίνο. Αυτό επικαλείται ως έμπνευση ο γάλλος αρχιτέκτονας Franklin Azzi, ο οποίος επιμελήθηκε την ανακαίνιση, υλοποιώντας την προσδοκία της Renault να παραδώσει ένα ακόμα σημείο αναφοράς για την ίδια όσο και για τη λεωφόρο και τη γαλλική πρωτεύουσα, έναν πολυχώρο ο οποίος θα είναι προσβάσιμος σε όλους – η σπειροειδής κατασκευή έχει κλίση 4% επιτρέποντας όντως την εύκολη πρόσβαση και περιήγηση σε όλους.
Ενα νέο ορόσημο
Εξαιτίας της κυρίαρχης κατασκευής της κυκλικής ράμπας, η Renault επέλεξε για τον χώρο των 2.260 τ.μ. την ονομασία Défilé Renault, φροντίζοντας να τον συνδέσει με τις άλλες, εξίσου διάσημες δραστηριότητες υψηλής ραπτικής της πόλης του Παρισιού. Αλλά αυτός δεν είναι ο μοναδικός τρόπος σύνδεσης με τη γαλλική πρωτεύουσα και το κοινό, καθώς το Défilé Renault έχει δημιουργηθεί με όρους πολυχώρου ο οποίος θα φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις, προβολές και εκδηλώσεις σχετικές με τον πολιτισμό και την τέχνη, όπως άλλωστε προδίδουν και τα διάσπαρτα βιβλία και τα αντικείμενα στον χώρο όπως τα ποδοσφαιράκια και τα πικάπ. Το σκεπτικό είναι είτε κάποιος θέλει να αποκτήσει ένα αντίτυπο της «Salammbô» – η Renault έχει συνεργασία με τις διάσημες εκδόσεις Gallimard για την προμήθεια των βιβλίων – είτε να περιηγηθεί ανάμεσα σε αυτοκίνητα και memorabilia της γαλλικής φίρμας, τα οποία μπορεί και να αγοράσει μέσω του store, είτε απλώς να πιει ένα καφέ διασκεδάζοντας σε ένα όμορφο περιβάλλον να μπορεί να το κάνει. Οι συστάσεις της Renault για τη νέα ανακαίνιση του εμβληματικού της χώρου, εξάλλου, τον χαρακτηρίζουν ως «ένα εξωστρεφές σημείο συνάντησης, έναν πόλο έλξης αφιερωμένο στην ποπ πλευρά της κουλτούρας του αυτοκινήτου σχεδιασμένο να δημιουργεί εμπειρίες στην ομορφότερη λεωφόρο του κόσμου», ακριβώς όπως ίσως είχαν φανταστεί και κάποιοι άλλοι – πολλοί προγενέστεροι όλων αυτών – ότι ταιριάζει στην Avenue des Champs Élysées. Ή σαν το ομώνυμο γαλλικό τραγουδάκι «…με ήλιο ή βροχή, βράδυ ή πρωί, υπάρχει ό,τι τραβάει η ψυχή σου στα Champs-Élysées».
