Παρά το μέγεθός του, τρυπώνει και γλιστρά στο σαλόνι από την καμινάδα. Η κόκκινη στολή του δεν λερώνεται ποτέ ενώ μαζί του έχει τα δώρα που θα κάνουν εκατομμύρια παιδιά σε διάφορα σημεία του πλανήτη να τσιρίξουν από τη χαρά τους μόλις ξυπνήσουν. Είναι ο Άγιος Βασίλης και η «δουλειά» του είναι να κάνει τους ανθρώπους χαρούμενους.
Η εικόνα του Άγιου Βασίλη όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, βέβαια, είναι σε μεγάλο βαθμό προϊόν του 20ού αιώνα, με την ιστορία του να έχει βαθιές ρίζες στην Ευρωπαϊκή παράδοση και τη χριστιανική θρησκεία. Ας ξεχάσουμε, για λίγο, τον τροφαντό κύριο με τη λευκή και πλούσια γενειάδα κι ας γυρίσουμε το χρόνο πίσω.
Ο ιστορικός προκάτοχος
Η ιστορία του Άγιου Βασίλη ξεκινά από τον 4ο αιώνα μ.Χ. με τον Άγιο Νικόλαο, έναν Έλληνα επίσκοπο της Μύρας στη Μικρά Ασία. Ο Άγιος Νικόλαος ήταν γνωστός για την καλοσύνη του, την αφοσίωσή του στον φτωχό κόσμο και την αγάπη που έδειχνε στα παιδιά.
Πολύ γρήγορα η φήμη του Νικολάου για γενναιοδωρία και καλοσύνη έδωσε αφορμή για θρύλους σχετικά με θαύματα που έκανε για τους φτωχούς και δυστυχισμένους. Σύμφωνα με με τον μύθο, ο Νικόλαος ανέστησε με προσευχές τρία παιδιά που τα είχε τεμαχίσει ένας χασάπης και τα είχε βάλει σε βαρέλια τουρσί.
Άλλη ιστορία περιγράφει πώς ο νεαρός Νικόλαος προσέφερε κρυφά προίκες σε τρία κορίτσια, ρίχνοντας χρυσάφι στις καμινάδες τους, έτσι ώστε η φτώχεια να μην τα αναγκάσει να καταφύγουν στην πορνεία, και το χρυσάφι να καταλήξει σε μια κάλτσα που είχαν αφήσει να στεγνώσει στο τζάκι.
Με την εξάπλωση της χριστιανοσύνης στην Ευρώπη, η μορφή του Άγιου Νικολάου απέκτησε διάφορες παραλλαγές, με την σημαντικότερη να πραγματοποιείται στην Ολλανδία. Ο Άγιος Νικόλαος, λοιπόν, έγινε ο «Sinterklaas», μια φιγούρα που συνήθιζε να φέρνει δώρα στα παιδιά την 6η Δεκεμβρίου, την ημέρα της γιορτής του.
Οι Ολλανδοί μετανάστευσαν στην Αμερική τον 18ο αιώνα και έφεραν μαζί τους αυτήν την παράδοση. Στην Αμερική, ο Sinterklaas εξελίχθηκε και διαμορφώθηκε ως ο Άγιος Βασίλης που γνωρίζουμε σήμερα, με τα δώρα την παραμονή των Χριστουγέννων.
Για τους Ορθόδοξους χριστιανούς το αντίστοιχο πρόσωπο είναι ο Μέγας Βασίλειος, ο οποίος έζησε στην Καππαδοκία που αφιέρωσε σχεδόν όλη του τη ζωή στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο και που θεωρείται στην παγκόσμια ιστορία ως ο εμπνευστής, αλλά και πρώτος δημιουργός, της οργανωμένης φιλανθρωπίας.
Η εξέλιξη του Άγιου Βασίλη
Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέπτυξαν την εμπορική και πολιτιστική τους επιρροή, ο Άγιος Βασίλης μεταμορφώθηκε σταδιακά σε μια πιο δημοφιλή και εμπορική φιγούρα. Οι πρώτες αναφορές στην εικόνα του ως παχουλού, χαμογελαστού άντρα με κόκκινη στολή εμφανίστηκαν σε διάφορα αμερικανικά περιοδικά τον 19ο αιώνα, και πιο συγκεκριμένα στη δημοσίευση του ποιήματος A Visit from St. Nicholas το 1823, που είναι πιο γνωστό ως The Night Before Christmas. Το ποίημα περιέγραφε τον Άγιο Βασίλη να ταξιδεύει με έλκηθρο που το έσερναν ελάφια, φέρνοντας δώρα στα παιδιά.
Το μεγάλο άλμα στη διαμόρφωση της σύγχρονης εικόνας του Άγιου Βασίλη ήρθε στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η Coca-Cola, σε συνεργασία με τον καλλιτέχνη Χάντον Σάντμπλομ, δημιούργησε τη χαρακτηριστική εικόνα του «Santa Claus» (συντόμευση του Santa Nicolaus).
Από το 1931, η Coca-Cola χρησιμοποίησε τον Άγιο Βασίλη στις χριστουγεννιάτικες διαφημίσεις της, απεικονίζοντάς τον ως έναν παχουλό, ευχάριστο και φιλικό άντρα με κόκκινη στολή και λευκή γενειάδα. Η εκστρατεία της Coca-Cola ήταν τόσο επιτυχημένη, που καθιέρωσε τη σημερινή εικόνα του ως τον γνωστό και αγαπημένο Santa Claus.
Η μορφή του Άγιου Βασίλη που δημιούργησε η Coca-Cola αποδείχθηκε κρίσιμη για την περαιτέρω εμπορική εξάπλωση του μύθου, ενώ ταυτόχρονα συνδύαζε τη διασκέδαση και τη γενναιοδωρία. Η Coca-Cola, με την επαναλαμβανόμενη παρουσία του Άγιου Βασίλη στις διαφημίσεις της, ενίσχυσε τη σύνδεση του Άγιου Βασίλη με τη γιορτή των Χριστουγέννων και, παράλληλα, με την εμπορική παράδοση των δώρων.
