Κατά 350.000 χρόνια νωρίτερα μεταθέτει το χρονολόγιο της φωτιάς στην καθημερινότητα του ανθρώπου, ανακάλυψη που έκαναν επιστήμονες στο Σάφολκ της Βρετανίας.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature, τα αρχαιότερα μέχρι σήμερα τεκμήρια ελεγχόμενης δημιουργίας φωτιάς εντοπίστηκαν στην ανατολική Αγγλία και συγκεκριμένα στο παλαιολιθικό πεδίο Barnham, γεγονός που ανατρέπει τα μέχρι σήμερα δεδομένα, τοποθετώντας την απαρχή της σκόπιμης πυροδότησης κατά περίπου 350.000 χρόνια πίσω από τα έως τώρα δεδομένα, τα οποία χρονολογούσαν τη χρήση φωτιάς με βάση νεαντερταλικά ευρήματα της βόρειας Γαλλίας, ηλικίας περίπου 50.000 ετών.
Ψημένος πηλός, καμένα εργαλεία και ο «σπινθήρας» της φλόγας
Η ερευνητική ομάδα του Βρετανικού Μουσείου εντόπισε στο Barnham ψημένο πηλό, λίθινα τσεκούρια που είχαν θρυμματιστεί από έντονη θερμότητα, καθώς και δύο θραύσματα σιδηροπυρίτη, ορυκτού που παράγει σπινθήρες όταν χτυπηθεί με πυρόλιθο.
Οι επιστήμονες αφιέρωσαν τέσσερα χρόνια αναλύσεων για να αποκλείσουν το ενδεχόμενο φυσικών πυρκαγιών. Γεωχημικές δοκιμές έδειξαν ότι οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 700 βαθμούς Κελσίου και ότι η καύση επαναλαμβανόταν στο ίδιο ακριβώς σημείο. Όπως επισημαίνουν, το μοτίβο αυτό παραπέμπει σε κατασκευασμένη εστία και όχι σε κεραυνό.
«Ο συνδυασμός υψηλών θερμοκρασιών, ελεγχόμενης καύσης και σιδηροπυρίτη δείχνει ξεκάθαρα πώς άναβαν τη φωτιά και ότι το έκαναν συνειδητά», δήλωσε ο Ρομπ Ντέιβις, παλαιολιθικός αρχαιολόγος του Βρετανικού Μουσείου.
Η φωτιά ως τεχνολογικό άλμα
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ο σιδηροπυρίτης δεν απαντάται φυσικά στην περιοχή. Η παρουσία του υποδηλώνει ότι οι κάτοικοι του Barnham τον συνέλεγαν σκόπιμα, γνωρίζοντας τις ιδιότητές του και τη χρήση του για την ανάφλεξη προσανάμματος.
Η σκόπιμη δημιουργία φωτιάς σπάνια διατηρείται στο αρχαιολογικό αρχείο, καθώς η στάχτη διασκορπίζεται, το κάρβουνο αποσυντίθεται και τα θερμικά ίχνη διαβρώνονται. Στο Barnham, ωστόσο, τα καμένα στρώματα σφραγίστηκαν μέσα σε αρχαία ιζήματα λίμνης, επιτρέποντας την ανασύνθεση της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Τι άλλαξε για τον άνθρωπο
Οι επιπτώσεις στην ανθρώπινη εξέλιξη θεωρούνται κομβικές. Η φωτιά επέτρεψε την επιβίωση σε ψυχρότερα κλίματα, την απομάκρυνση θηρευτών και το μαγείρεμα τροφής. Το μαγείρεμα εξουδετερώνει τοξίνες, καταστρέφει παθογόνους μικροοργανισμούς και απελευθερώνει περισσότερη ενέργεια – κρίσιμη για την ανάπτυξη μεγαλύτερου εγκεφάλου.
Ο Κρις Στρίνγκερ, ειδικός στην ανθρώπινη εξέλιξη στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, σημειώνει ότι απολιθώματα από τη Βρετανία και την Ισπανία δείχνουν πως οι κάτοικοι του Barnham ήταν πρώιμοι Νεάντερταλ, με κρανιακά χαρακτηριστικά και DNA που μαρτυρούν αυξανόμενη γνωστική και τεχνολογική πολυπλοκότητα.
Η φωτιά και η γέννηση της κοινωνίας
Πέρα από την επιβίωση, η φωτιά άλλαξε και την κοινωνική ζωή. Οι βραδινές συγκεντρώσεις γύρω από την εστία παρείχαν χρόνο για σχεδιασμό, αφήγηση και ενίσχυση των δεσμών της ομάδας, συμπεριφορές που συνδέονται με την ανάπτυξη της γλώσσας και πιο οργανωμένων κοινωνιών.
Οι αρχαιολόγοι επισημαίνουν ότι το Barnham εντάσσεται σε ένα ευρύτερο μοτίβο στη Βρετανία και την ηπειρωτική Ευρώπη, μεταξύ 500.000 και 400.000 ετών πριν, όταν το μέγεθος του ανθρώπινου εγκεφάλου πλησίαζε τα σύγχρονα επίπεδα και τα ίχνη σύνθετης συμπεριφοράς γίνονται πιο εμφανή.
«Η πιο συναρπαστική ανακάλυψη της καριέρας μου»
Ο Νικ Άστον, επιμελητής παλαιολιθικών συλλογών του Βρετανικού Μουσείου, χαρακτήρισε το εύρημα «την πιο συναρπαστική ανακάλυψη της 40χρονης καριέρας μου».
Για την αρχαιολογία, η ανακάλυψη δίνει επιτέλους μια πειστική απάντηση σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: πότε οι άνθρωποι σταμάτησαν να εξαρτώνται από κεραυνούς και φυσικές πυρκαγιές και έμαθαν να δημιουργούν φωτιά όποτε και όπου τη χρειάζονταν.
Με πληροφορίες από Associated Press
