Ο Πωλ Γκάβριλιουκ, Καθηγητής Θεολογίας και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Saint Thomas στη Μινεσότα, είναι Πρόεδρος της ΙΟΤΑ (International Orthodox Theological Association: Διεθνής Ορθόδοξος Θεολογικός Σύνδεσμος) και συγγραφέας του βιβλίου Ο Γεώργιος Φλωρόφσκυ και η ρωσική θρησκευτική αναγέννηση [Εκδοτική Δημητριάδος, 2022]. Μίλησε στο «Βήμα» για το συνέδριο της ΙΟΤΑ για τη Νίκαια και τη συζήτηση που είχαν οι σύνεδροι με τον Πάπα Λέοντα.
Ποιο ήταν το σκεπτικό του συνεδρίου της ΙΟΤΑ για τη Νίκαια;
«Το Συνέδριο συνδιοργανώθηκε από την ΙΟΤΑ και το Ποντιφικό Πανεπιστήμιο του Θωμά Ακινάτη- Angelicum, στις εγκαταστάσεις του οποίου και φιλοξενήθηκε στη Ρώμη (4-7 Ιουνίου). Με τον τίτλο Η Νίκαια και η Εκκλησία της Τρίτης Χιλιετίας: Προς την Ενότητα Καθολικών και Ορθοδόξων θελήσαμε να θέσουμε το ερώτημα ποια είναι η σημασία της Νίκαιας για την ενότητα των χριστιανών. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, είχαμε την τιμή να έχουμε ιδιωτική ακρόαση με τον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄, ο οποίος τόνισε αφενός ότι η προσωπική του διακονία ως Πάπα σφραγίστηκε από την επέτειο της Νικαίας και, αφετέρου, ότι η Νίκαια θα αποτελέσει το θεμέλιο και την πυξίδα της χριστιανικής ενότητας.
Σημείωσε ότι, στρεφόμενοι προς τη Νίκαια, συνειδητοποιούμε ότι αυτά που ενώνουν τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Ορθοδόξους Χριστιανούς είναι περισσότερα από αυτά που μας χωρίζουν. Ο Πάπας Λέων τόνισε τη σημασία του κοινού εορτασμού του Πάσχα, που θα ήταν ένα θαυμάσιο βήμα προς τα εμπρός, επιλύοντας πρόβλημα με ποιμαντικές και προσωπικές διαστάσεις. Η Σύνοδος της Νικαίας είχε προτείνει τον κοινό εορτασμό του Πάσχα σε όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και θα μπορούσαμε να τιμήσουμε την επέτειο, επιτυγχάνοντας ξανά έναν κοινό εορτασμό μεταξύ των Χριστιανών. Σημειωτέον ότι στη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική υπάρχουν πολλοί μεικτοί γάμοι και ο εορτασμός σε διαφορετικές μέρες αποτελεί σημαντικό πρακτικό πρόβλημα.
Το Συνέδριό μας είχε και Προτεστάντες ομιλητές. Κεντρικός ομιλητής ήταν ο Ρόουαν Oυίλιαμς, που έχει διακονήσει ως Αρχιεπίσκοπος του Κάντερμπερι και Προκαθήμενος της Αγγλικανικής Εκκλησίας και διαθέτει μια συγκλονιστική επισκόπηση της Ορθόδοξης θεολογίας και εκκλησιαστικής πράξης. Τόνισε ότι μια ορατή ενότητα θα ήταν αναγνώριση της ενότητας που ήδη υπάρχει στο βάπτισμα. Εργαζόμαστε τώρα για την έκδοση δύο τόμων με πρακτικά. Ο πρώτος θα περιέχει κυρίως θεολογικά-φιλοσοφικά άρθρα, συμπεριλαμβανομένων των κεντρικών ομιλιών του Ρόουαν Ουίλιαμς και του Ρίτσαρντ Σουίνμπερν. Ο δεύτερος τόμος θα αφορά στον εορτασμό του Πάσχα».
Πώς προχωρά ο διάλογος για το παπικό πρωτείο;
«Οι Ορθόδοξοι μπορούμε να βοηθήσουμε τους Ρωμαιοκαθολικούς αδελφούς να υπερβούν τον πειρασμό μιας μοναρχικής και εξουσιαστικής εκδοχής του παπικού πρωτείου και κάποιων ακραίων κατανοήσεων του παπικού αλαθήτου. Από την άλλη, το παπικό πρωτείο έχει συζητηθεί εκτενώς από Ορθόδοξους θεολόγους του 20ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένου του Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη (Ζηζιούλα).
Η διακονία της ενότητας από τον Πάπα Ρώμης, όπως συνέβαινε στην κοινή πρώτη χιλιετία, θα μπορούσε σήμερα να γιατρέψει εσωτερικές πληγές της Ορθοδοξίας. Υπάρχει λ.χ. μια μονομερής διακοπή κοινωνίας από το Πατριαρχείο Μόσχας προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Μπορούμε να θυμηθούμε ότι τον 5ο αιώνα στην αρχή της διαμάχης ανάμεσα στον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας και τον Νεστόριο, ο οποίος ήταν Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, πριν καταδικαστεί για την ομώνυμη αίρεση του «Νεστοριανισμού», αμφότεροι είχαν προσφύγει στον Πάπα Ρώμης Καιλεστίνο. Ο Πάπας μέσω τοπικής συνόδου στη Ρώμη είχε υποστηρίξει τον άγιο Κύριλλο Αλεξανδρείας. Δεν λύθηκε αμέσως η διένεξη, αλλά ο Πάπας συνέβαλε στη δυναμική που οδήγησε στην Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου (431) και στην εκκλησιαστική ενότητα εν τη ορθοδοξία.
Στη σημερινή εποχή, όπου η Ορθοδοξία παρουσιάζει κατακερματισμό και αποτυχία ομόνοιας, μπορούμε να σκεφτούμε μια επανάληψη του ενοποιού ρόλου που είχε ο ποντίφηκας («γεφυροποιός») στην αρχέγονη Εκκλησία. Δεν εννοώ σε καμία περίπτωση μονομερή παπικά διατάγματα, αλλά μια δημιουργία συνθηκών για τη συνάντηση εκπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Φέτος, εορτάζουμε, επίσης, την επέτειο 60 ετών από την άρση των αναθεμάτων του σχίσματος του 1054 μετά τη συνάντηση του Πατριάρχη Αθηναγόρα και του Πάπα Ρώμης Παύλου Στ΄.
Ξέρετε, η αναίρεση των αναθεμάτων είναι κανονικώς ένα σημαντικότατο γεγονός, για πολλούς θα μπορούσε και να επαρκεί για την αποκατάσταση της κοινωνίας. Ως προς αυτό, οι Ορθόδοξοι είμαστε πιο αυστηροί και δεν επιτρέπουμε την κοινωνία των Ρωμαιοκαθολικών, ενώ οι Ρωμαιοκαθολικοί εξάγουν περισσότερες εκκλησιολογικές συνέπειες από την άρση των αναθεμάτων. Με τον τρόπο αυτό, η ενότητα μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών και Ορθοδόξων, ακολουθώντας την εντολή του Χριστού η Εκκλησία να είναι μία, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα όχημα επίσης για τη θεραπεία των εσωτερικών τραυμάτων τόσο της Ορθόδοξης όσο και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας».
