Πάντα μια αναβολή- πολλώ δε μάλλον μια ματαίωση- συνάντησης κορυφής, ειδικά των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας προκαλεί ευλόγως έντονες συζητήσεις τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο, πυροδοτώντας σειρά σεναρίων. Όταν εν πρώτοις έγινε γνωστό το διαφαινόμενο αδιέξοδο, διαρροές από την πλευρά της Αθήνας επιχείρησαν να δικαιολογήσουν την αναβολή, εξηγώντας ότι ο Ταγίπ Ερντογάν προσεκλήθη στη συνάντηση των ηγετών των αραβικών κρατών την οποία διοργάνωσε ο Ντόναλντ Τραμπ με αντικείμενο το Παλαιστινιακό, με αποτέλεσμα το ήδη γεμάτο πρόγραμμα των δύο ηγετών να καταστεί ακόμα πιο ανελαστικό.
Αυτή, όμως, που δεν θα δικαιολογείτο με ευχέρεια ήταν μια πιθανή ματαίωση, στην οποία φαίνεται ότι βαδίζουμε ολοταχώς- αν δεν είμαστε ήδη εκεί. Διπλωματικές πηγές με γνώση όσων συμβαίνουν στη Νέα Υόρκη, διευκρίνιζαν έως χθες το μεσημέρι ώρα Αμερικής ότι αναζητείτο ο κατάλληλος χρόνος (slot), ενώ με μια ματιά στο πρόγραμμα του Τούρκου προέδρου για την Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου- τουλάχιστον αυτό που έχει διαρρεύσει- αντιλαμβανόταν κανείς ότι περιθώρια για μία συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό υπήρχαν.
Άλλωστε, ο κ. Ερντογάν ουσιαστικά παρέτεινε τη διαμονή του στις Ηνωμένες Πολιτείες διότι προγραμματίστηκε η συνάντησή του με τον κ. Τραμπ, άρα εκ των πραγμάτων το διάστημα που μεσολαβεί έως να διαβεί το κατώφλι του Λευκού Οίκου έχει κάποια, έστω, κενά.
Η διπλωματική απρέπεια της Τουρκίας και το ραντεβού Ερντογάν – Τραμπ
Καθώς, όμως, φαίνεται να καταλήγουμε στην οριστική ματαίωση του τετ α τετ με τον κ. Μητσοτάκη, είναι απολύτως λογικό να ξεδιπλώνεται σταδιακά μια συζήτηση περί προσχηματικής κίνησης, με την πρώτη ανάγνωση να δείχνει ότι η Άγκυρα προβάλλει ισχύ έναντι της Αθήνας. Ανεξαρτήτως της πραγματικής αιτίας, το πρώτο δεδομένο είναι ότι πρόκειται για διπλωματική απρέπεια από την πλευρά της Τουρκίας, σε ανώτατο μάλιστα επίπεδο, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω ψύχρανση των διμερών σχέσεων.
Η διελκυστίνδα που είναι φανερό ότι παίχτηκε χθες στη Νέα Υόρκη ανάμεσα στις δύο αντιπροσωπείες πλαισιώθηκε τα ξημερώματα ώρα Ελλάδας από στοχευμένες διαρροές στον τουρκικό Τύπο (Milliyet) σύμφωνα με τις οποίες η Άγκυρα ενοχλήθηκε από την πρόωρη ανακοίνωση της Αθήνας για την ημέρα του ραντεβού κορυφής. Το τελευταίο, βεβαίως, συνέβη το βράδυ της Πέμπτης, άρα το επιτελείο του Τούρκου προέδρου είχε όλο το χρόνο να αναβάλει τη συνάντηση- το έκανε όμως κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή καταλαμβάνοντας την ελληνική αποστολή εξ απήνης.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι από την τουρκική προεδρία ουδέποτε ανακοινώθηκε επισήμως συνάντηση Μητσοτάκη- Ερντογάν, κάτι πάντως που συνηθίζεται στη γείτονα. Ανώτατη κυβερνητική πηγή τόνισε ότι η ελληνική πλευρά ήταν σαφής: «Το ραντεβού ήταν απολύτως κανονισμένο, ήταν συμφωνημένο και εμείς ανακοινώσαμε τη συνάντηση στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ». Σύμφωνα με την ίδια πηγή η συνάντηση είναι «πολύ δύσκολο» να γίνει.
Ο κ. Ερντογάν, βεβαίως, δεν θα μπορούσε να αγνοήσει την πρόσκληση του Ντόναλντ Τραμπ, ειδικά όταν πίσω από τις κλειστές πόρτες επρόκειτο να συζητηθεί η επόμενη μέρα στη Γάζα. Εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια ο Τούρκος πρόεδρος διεκδικεί ηγετική θέση στον μουσουλμανικό κόσμο, ως ο σφοδρότερος πολέμιος του Ισραήλ και δη του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, ενώ εκ φύσεως θα έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι του για να παραστεί δίπλα στους ηγέτες των πλουσιότερων κρατών του κόσμου υπό την αιγίδα του Αμερικανού Προέδρου.
Ειδικά αν γνώριζε ότι ο κ. Τραμπ θα του κρατούσε μία θέση στα δεξιά του, σαν ο ίδιος να συμπροέδρευε στη συνάντηση. Η Τουρκία μεταδίδει συστηματικά την εικόνα μιας περιφερειακής δύναμης που δεν ακολουθεί αλλά καθορίζει τις εξελίξεις ξεκινώντας από τον Καύκασο και φθάνοντας στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Η δέσμευση Μητσοτάκη και ο εκνευρισμός Ερντογάν
Προτού συμβούν όλα αυτά, το Βήμα είχε θέσει το ερώτημα αν η συνάντηση των δύο ηγετών είναι απλώς εθιμοτυπική και μια ακόμα ευκαιρία για τις δύο χώρες να επιβεβαιώσουν ότι συνομιλούν παρά τα προβλήματα ή τελικά θα ακολουθείτο η βαριά ατζέντα που έχει διαμορφωθεί τους τελευταίους μήνες καθώς οι δομικές διαφορές των δύο πλευρών έχουν έρθει ξανά στην επιφάνεια. Όλα συνέτειναν στο πρώτο, τόσο λόγω των φορτωμένων προγραμμάτων των κ. Μητσοτάκη- Ερντογάν και της εκ των πραγμάτων περιορισμένης διάρκειας του τετ α τετ, όσο κυρίως εξαιτίας της έντασης που επικρατεί στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τις εκατέρωθεν δημόσιες δηλώσεις.
Ο μεν Έλληνας πρωθυπουργός είχε δημοσίως δεσμευτεί ότι θα θέσει ζήτημα άρσης του casus belli συνδέοντας το μάλιστα με τη συμμετοχή της Τουρκίας στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας. Ο δε Τούρκος πρόεδρος είναι εντόνως ενοχλημένος με τη στάση Ελλάδας και Κύπρου στο εν λόγω ζήτημα, ενώ η Άγκυρα εμφανίζεται εκνευρισμένη μετά τις ελληνικές πρωτοβουλίες στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και δη την επίσημη έκφραση ενδιαφέροντος της αμερικανικής Chevron για έρευνες στα νότια της Κρήτης.
Δια της ομιλίας μάλιστα του κ. Ερντογάν από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, παρότι στα γνωστά μοτίβα, υπενθύμισε το έτερο ακανθώδες θέμα που χωρίζει τις δύο πλευρές του Αιγαίου: «Στο νησί της Κύπρου υπάρχουν δύο ξεχωριστά κράτη και δύο ξεχωριστοί λαοί (…) Καλώ τη διεθνή κοινότητα να αναγνωρίσει την “Τουρκική Δημοκρατία της Βορείας Κύπρου».
Το ερώτημα και η λεπτή ισορροπία
Στη βάση αυτών προέκυπτε το μείζον ερώτημα: Ποιος ήταν ο λόγος και κυρίως ποια θα μπορούσαν να είναι τα αποτελέσματα μιας ολιγόλεπτης συνάντησης Μητσοτάκη- Ερντογάν; Προφανώς οι δύο ηγέτες, σε συντονισμό με τους υπουργούς Εξωτερικών, ήθελαν να πιάσουν το νήμα από εκεί που αφέθηκε ακριβώς ένα χρόνο, όταν και πραγματοποιήθηκε το τελευταίο τετ α τετ σε επίπεδο κορυφής: ότι Αθήνα και Άγκυρα παραμένουν προσηλωμένες στο διάλογο.
«Να επιβεβαιώσουμε ότι οι δίαυλοι επικοινωνίας είναι λειτουργικοί για να προλαμβάνονται οι κρίσεις, αναγνωρίζοντας τις διαφορές μας», έλεγαν χαρακτηριστικά στο Βήμα πηγές με γνώση του σκεπτικού της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών πριν από το ταξίδι στη Νέα Υόρκη.
Η ατμόσφαιρα, όμως, που διαμορφώθηκε δημοσίως ανέβασε ψηλά τον πήχη και τις προσδοκίες, ειδικά στην ελληνική πλευρά: Στην Αθήνα θεώρησαν ότι παρά την επιβάρυνση του κλίματος θα μπορούσαν και να πάνε σε μια ανέφελη συνάντηση με τον Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και να θέσουν μείζονα ζητήματα όπως η άρση της απειλής πολέμου ή το ζήτημα της ηλεκτρικής διασύνδεσης.
Οι τελευταίες εξελίξεις υποδεικνύουν ότι η τήρηση της ισορροπίας ανάμεσα στα «ήρεμα νερά» και την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων επί του πεδίου είναι εξαιρετικά δύσκολη. Παρότι η Αθήνα επιχείρησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις υποστηρίζοντας ότι οι δύο ηγέτες θα έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν στο εγγύς μέλλον, αυτό που μένει τώρα να αποδειχθεί είναι αν πράγματι οι δίαυλοι λειτουργούν και δύνανται να αποτρέπουν κρίσεις.
