Η αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους από 10 χώρες, χθες και σήμερα, σηματοδοτεί ιστορικό βήμα, ενισχύοντας τη διεθνή νομιμοποίηση της λύσης των δύο κρατών. Ωστόσο και παρά τον ισχυρό συμβολισμό, η πραγματικότητα στο έδαφος —με την επέκταση των ισραηλινών εποικισμών, την ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα και την πολιτική αδυναμία της Παλαιστινιακής Αρχής— καθιστά τη δημιουργία ενός βιώσιμου, ανεξάρτητου κράτους πιο δύσκολη από ποτέ.
Η πραγματικότητα του εδάφους: εποικισμοί, τοπική γεωγραφία και E1
Αναλυτές επισημαίνουν ότι δεκαετίες ισραηλινής πολιτικής –με την επέκταση εποικισμών στη Δυτική Όχθη και την αποδυνάμωση της Παλαιστινιακής Αρχής– έχουν ουσιαστικά ακυρώσει την προοπτική ειρηνικής συνύπαρξης.
Η κυβέρνηση Νετανιάχου, η πιο ακροδεξιά στην ιστορία του Ισραήλ, απορρίπτει κατηγορηματικά την ιδέα παλαιστινιακού κράτους. Υπουργοί της μιλούν ανοιχτά για προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, ενώ ενθαρρύνεται η κατασκευή νέων οικισμών.
Η Δυτική Όχθη σήμερα δεν είναι ένας ενιαίος, συνεκτικός γεωγραφικός χώρος: πολίτες και κοινότητες έχουν κατακερματιστεί από δρόμους, ελέγχους, στρατιωτικές ζώνες και ισραηλινές, παράνομες εγκαταστάσεις. Πάνω από 700.000 Ισραηλινοί πολίτες ζουν σε εποικισμούς στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, αριθμός που έχει αυξητικές τάσεις, ενώ αν υλοποιηθούν μεγάλα σχέδια – όπως το πολυσυζητημένο E1 (που θα ένωνε τη «Μεγάλη Ιερουσαλήμ» με νέες κατοικίες) – θα αποκόψουν λειτουργικά τη δυνατότητα ενός βιώσιμου, αδιάσπαστου παλαιστινιακού κράτους.
Αυτός ο χωρικός κατακερματισμός είναι το κύριο πρακτικό εμπόδιο στη λειτουργική εφαρμογή της λύσης των δύο κρατών — ακόμη και αν υπάρξει διεθνής αναγνώριση.
Η ραγδαία αύξηση των εποικισμών
Το πρώτο ζήτημα αφορά τους ισραηλινούς εποικισμούς στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τους οποίους το Διεθνές Δικαστήριο έχει χαρακτηρίσει παράνομους.
Από το 1967, το Ισραήλ έχει δημιουργήσει αυτούς τους οικισμούς, με δύο βασικούς στόχους: να αποτρέψει τη μελλοντική διαίρεση της Ιερουσαλήμ και να καταλάβει αρκετό έδαφος, ώστε να καταστήσει αδύνατη τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Σήμερα, περισσότεροι από 500.000 Ισραηλινοί ζουν στη Δυτική Όχθη και περίπου 233.000 στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Για τους Παλαιστινίους, η Ανατολική Ιερουσαλήμ θεωρείται αδιαπραγμάτευτο κομμάτι κάθε μελλοντικού κράτους, με την πόλη να αποτελεί την επιδιωκόμενη πρωτεύουσά τους.
Τον Μάιο, η ισραηλινή κυβέρνηση ανακοίνωσε την κατασκευή 22 νέων εποικισμών στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ — τη μεγαλύτερη επέκταση εδώ και δεκαετίες. Ο υπουργός Άμυνας Ισραέλ Κατζ τη χαρακτήρισε «στρατηγική κίνηση που αποτρέπει τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους, το οποίο θα έθετε σε κίνδυνο το Ισραήλ». Παράλληλα, η κυβέρνηση έχει πλησιάσει περισσότερο από ποτέ σε πλήρη προσάρτηση της Δυτικής Όχθης.
Τα σύνορα που δεν αναγνωρίζονται
Το δεύτερο ζήτημα αφορά τα μελλοντικά σύνορα ανάμεσα σε ένα παλαιστινιακό κράτος και το Ισραήλ. Τα όρια της Γάζας, της Δυτικής Όχθης και της Ανατολικής Ιερουσαλήμ δεν αποτελούν διεθνώς αναγνωρισμένα σύνορα, αλλά γραμμές ανακωχής του 1948, γνωστές ως «Πράσινη Γραμμή».
Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το 1967, το Ισραήλ κατέλαβε τη Δυτική Όχθη, τη Γάζα, την Ανατολική Ιερουσαλήμ, το Σινά (που αργότερα επέστρεψε στην Αίγυπτο) και τα Υψίπεδα του Γκολάν. Έκτοτε, η συστηματική κατασκευή εποικισμών και υποδομών δημιούργησε «νέα δεδομένα επί του εδάφους».
Η ισραηλινή κυβέρνηση χαρακτηρίζει μεγάλες εκτάσεις ως «κρατική γη», αφαιρώντας την παλαιστινιακή ιδιοκτησία και περιορίζοντας ακόμη περισσότερο τις προοπτικές ενός μελλοντικού κράτους.
Το παράδειγμα της Ιερουσαλήμ
Πριν το 1967, τα δημοτικά όρια της Ιερουσαλήμ κάλυπταν περίπου 7 τετρ. χλμ. Σήμερα, μετά την επέκταση των εποικισμών, εκτείνονται σε περίπου 70 τετρ. χλμ. Παράλληλα, το «Τείχος Διαχωρισμού», μήκους περίπου 700 χλμ., διασχίζει τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, αποκόπτοντας πάνω από 150 παλαιστινιακές κοινότητες από τη γη τους.
Το τείχος συνοδεύεται από σημεία ελέγχου, οδοφράγματα, τάφρους και άλλες υποδομές, που περιορίζουν δραστικά την ελευθερία μετακίνησης.
Η διάσπαση της Δυτικής Όχθης
Με βάση τις Συμφωνίες του Όσλο, τη δεκαετία του 1990, η Δυτική Όχθη χωρίστηκε σε τρεις ζώνες:
- Περιοχή Α (18%): υπό τον έλεγχο της Παλαιστινιακής Αρχής.
- Περιοχή Β: υπό μικτό ισραηλινο-παλαιστινιακό έλεγχο.
- Περιοχή Γ (60%): υπό πλήρη ισραηλινό έλεγχο.
Η σταδιακή μεταφορά ελέγχου προς τους Παλαιστινίους, όπως προβλεπόταν, δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Σήμερα, οι Περιοχές Α και Β είναι κατακερματισμένες και απομονωμένες μεταξύ τους, λόγω του ισραηλινού ελέγχου στη Ζώνη Γ. Αυτό το καθεστώς οδηγεί σε μια μορφή γεωγραφικής «γκετοποίησης», με σκοπό να εμποδιστεί η ελεύθερη μετακίνηση των Παλαιστινίων και να αποδυναμωθεί η προοπτική ενός συνεκτικού, ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.
