Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ) διαμορφώνει ραγδαία την κοινωνία και την οικονομία, το ερώτημα δεν είναι αν θα πρέπει να εντάξουμε την ΑΙ στα σχολεία, αλλά το πώς θα την εντάξουμε με τρόπο που να ενισχύει τον κριτικό γραμματισμό των μαθητών και όχι την άκριτη αποδοχή μιας «απόλυτης αλήθειας» που παράγεται από τα αλγοριθμικά συστήματα.
Σύμφωνα με την πρόσφατη Γνώμη της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής & Τεχνοηθικής (Μάρτιος 2025), η εισαγωγή της ΑΙ στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα απαιτεί έναν ολιστικό σχεδιασμό, που θα διασφαλίζει την ανάπτυξη κριτικής σκέψης, θα προστατεύει την ιδιωτικότητα των μαθητών και θα επιτρέπει την ισότιμη πρόσβαση στα τεχνολογικά εργαλεία. Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η εκπαίδευση δεν πρέπει να περιοριστεί στην εκμάθηση των εργαλείων, αλλά να εστιάσει στην κατανόηση των κοινωνικών και ηθικών επιπτώσεων της ΑΙ.
Από την Εσθονία στα ΗΑΕ: Το Παγκόσμιο Παράδειγμα
Η Εσθονία υπήρξε πρωτοπόρος στην ένταξη της ΑΙ στο σχολικό πρόγραμμα, εφαρμόζοντας το AI Leap Programme, το οποίο στοχεύει στην εκπαίδευση μαθητών και εκπαιδευτικών στην τεχνητή νοημοσύνη από το νηπιαγωγείο έως τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το πρόγραμμα επικεντρώνεται στη διαθεματική ενσωμάτωση της ΑΙ, την εξατομικευμένη μάθηση και την ανάπτυξη ψηφιακών πλατφορμών.
Ακολουθώντας το παράδειγμα της Εσθονίας, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) εισάγουν την ΑΙ σε όλα τα σχολεία από το 2025-2026, ενσωματώνοντας τόσο τις τεχνικές γνώσεις όσο και τις ηθικές προεκτάσεις της. Το πρόγραμμα αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής επενδύσεων ύψους έως και 1,4 τρισ. δολαρίων και έχει ως στόχο να καταστήσει τα ΗΑΕ κέντρο ανάπτυξης AI στην περιοχή.
Η Ελληνική Πραγματικότητα: Έτοιμοι για την Επόμενη Μέρα;
Στην Ελλάδα, το εκπαιδευτικό σύστημα παραμένει διστακτικό στην ενσωμάτωση της ΑΙ, παρά τις διεθνείς πρωτοβουλίες. Οι μαθητές και οι φοιτητές ήδη χρησιμοποιούν εργαλεία ΑΙ, όπως το ChatGPT, όχι για να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη, αλλά για να παρακάμψουν την ουσιαστική επεξεργασία της γνώσης. Σε πρόσφατη εργασία συναδέλφου από το Πολυτεχνείο, που απαιτούσε κριτική σκέψη και κατανόηση, η πλειοψηφία των φοιτητών κατέφυγε σε εφαρμογές ΑΙ για να απαντήσει. Οι απαντήσεις τους, αν και δομημένες και άρτια συνταγμένες, ήταν στρογγυλεμένες, συμβιβαστικές χωρίς την παραμικρή ένδειξη προσωπικής άποψης ή κριτικής σκέψης.
Αυτό δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό ζήτημα. Δημιουργεί σημαντικά ερωτήματα με αντίστοιχες κοινωνικές επιπτώσεις καθώς οι νέοι άνθρωποι εκχωρούν την προσωπική τους άποψη σε μηχανές και μαθαίνουν να αποδέχονται μια έτοιμη απάντηση χωρίς να αναρωτιούνται για την προέλευσή της ή για τα δεδομένα στα οποία στηρίζεται.
Απέναντι σε αυτή την κατάσταση η Ελλάδα πρέπει να αποφύγει την άκριτη υιοθέτηση της ΑΙ στο εκπαιδευτικό σύστημα και να επικεντρωθεί στην προώθηση του γραμματισμού στην ΑΙ λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα:
1. Εκπαίδευση για την ΑΙ, όχι μόνο στην ΑΙ:
Η διδασκαλία δεν πρέπει να περιορίζεται στα τεχνικά χαρακτηριστικά των εφαρμογών ΑΙ. Οι μαθητές πρέπει να εκπαιδεύονται στο πώς να αμφισβητούν τα αποτελέσματα της ΑΙ και να αξιολογούν την αξιοπιστία τους.
2. Εξασφάλιση Ισότιμης Πρόσβασης:
Η εισαγωγή της ΑΙ δεν πρέπει να οξύνει τις εκπαιδευτικές ανισότητες. Όλα τα σχολεία, ανεξαρτήτως γεωγραφικής ή οικονομικής θέσης, πρέπει να έχουν πρόσβαση στα ίδια ψηφιακά εργαλεία.
3. Προστασία της Ιδιωτικότητας:
Οι εφαρμογές ΑΙ πρέπει να συνοδεύονται από σαφείς κανονισμούς για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των μαθητών και των εκπαιδευτικών.
4. Ανάπτυξη Κριτικής Σκέψης:
Η ΑΙ δεν πρέπει να υποκαθιστά την ανθρώπινη κρίση, αλλά να την ενισχύει. Το σχολικό πρόγραμμα πρέπει να περιλαμβάνει μαθήματα ψηφιακής ηθικής και κριτικής ανάλυσης των αλγοριθμικών συστημάτων.
5. Πιλοτική Εφαρμογή και Αξιολόγηση:
Οι εφαρμογές ΑΙ πρέπει πρώτα να εφαρμοστούν πιλοτικά και να αξιολογηθούν ως προς τον αντίκτυπό τους στη μάθηση, την κοινωνικοποίηση και την ψυχική υγεία των μαθητών.
Το Μέλλον της Εκπαίδευσης: Ανθρωποκεντρική ή Αλγοριθμική;
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι από μόνη της απειλή. Η απειλή προκύπτει όταν οι μαθητές διδάσκονται να εμπιστεύονται τυφλά τις απαντήσεις που παράγουν οι αλγόριθμοι, χωρίς να ασκούν κριτική σκέψη.
Η Εσθονία και τα ΗΑΕ αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα προώθησης του γραμματισμού στην ΑΙ από το νηπιαγωγείο, προκειμένου να δημιουργήσουν πολίτες που θα είναι όχι μόνο χρήστες, αλλά και κριτικοί αξιολογητές των αλγοριθμικών συστημάτων.
Η Ελλάδα θα πρέπει αντίστοιχα να επενδύσει σε εκπαιδευτικές παρεμβάσεις που θα ενισχύουν την κριτική σκέψη, θα προάγουν την ψηφιακή ηθική και θα δίνουν στους μαθητές τα εφόδια να αμφισβητούν την «έτοιμη αλήθεια» που τους προσφέρουν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης.
Η ερώτηση δεν είναι αν θα εντάξουμε την ΑΙ στην εκπαίδευση, αλλά πώς θα το κάνουμε με τρόπο που να ενδυναμώνει τον μαθητή αντί να τον εξαρτά από μια αλγοριθμική πραγματικότητα.
