Πολυγραφότατος, πολυδιαβασμένος, κριτικά αποδεκτός και πατέρας του ρεύματος εκείνου της σύγχρονης αστυνομικής λογοτεχνίας που δεν κατάγεται από τον Ρέιμοντ Τσάντλερ, ο Ζορζ Σιμενόν (1903-1989) θεωρείται απαισιόδοξος συγγραφέας, παρατηρούσε στις 16 Φεβρουαρίου στον «New Statesman» ο διακεκριμένος βρετανός φιλόσοφος και κριτικός Τζον Γκρέι. Δεν είναι μια αποτίμηση που ξενίζει: «Δεν προσφέρει καμία δυνατότητα λύτρωσης ούτε για τους χαρακτήρες του ούτε για το ανθρώπινο είδος». Ωστόσο ο Γκρέι υποστηρίζει ότι καθώς η επανέκδοση του έργου του στα αγγλικά από τις εκδόσεις Penguin προχωρεί σταθερά όλο και περισσότερο υλικό συνηγορεί προς μια λεπτή ανατοποθέτηση: ο Σιμενόν ανήκει στην παράδοση του νατουραλισμού, στην αναπαράσταση της καθημερινής ζωής με τους όρους του Μπαλζάκ.
Ως μάρτυρά του ο Γκρέι καλεί τον ίδιο τον Σιμενόν. Με αφορμή τα αυτοβιογραφικά του τετράδια, τα οποία άρχισε να γράφει στην ηλικία των 57 ετών και επανεκδόθηκαν μόλις υπό τον τίτλο «When I was Old» (εκδ. Penguin), εφιστά την προσοχή σε ένα απόσπασμα όπου ο συγγραφέας μιλά για τις προγραμματικές αρχές του: «Οπως οι μεγάλοι νατουραλιστές, ήθελα να εστιάσω σε συγκεκριμένους ανθρώπινους μηχανισμούς. Οχι στα μεγάλα πάθη. Οχι σε ερωτήματα ήθους ή ηθικής. Μόνο να μελετήσω τους ελάσσονες μηχανισμούς που μπορεί να μοιάζουν δευτερεύοντες». Το αποτέλεσμα αυτής της κεντρικής επιλογής, επισημαίνει ο Γκρέι, είναι η αποτύπωση «του γυμνού ανθρώπινου ζώου […] –στον Σιμενόν τα ανθρώπινα όντα αποτελούν το σύνολο των παρορμήσεων και των συμπεριφορών τους. […] Το αυτόνομο άτομο […] δεν υπάρχει πουθενά. Αντί να δημιουργούν τη ζωή τους σύμφωνα με τις προσωπικές τους επιλογές, τα ανθρώπινα όντα απλώς δρουν και στη συνέχεια αντιμετωπίζουν τις συνέπειες». Κύριο μέλημά του, γράφει κάπου αλλού στα σημειωματάριά του ο Σιμενόν, ήταν να εμποτίσει το έργο του με την έννοια της «ανευθυνότητας του ανθρώπου».
Ωστόσο αυτή η ανευθυνότητα, ο εαυτός ως σύνολο αντιδράσεων στην αιφνίδια μεταβολή των συνθηκών, η απόπειρα απόδρασης από τις αστικές συμβάσεις, δεν αρκούν για να καταστήσουν την απαισιοδοξία ειδοποιό χαρακτηριστικό της λογοτεχνίας του Σιμενόν, καταλήγει ο Τζον Γκρέι. Οι πρωταγωνιστές του εκείνοι, όπως ο ομώνυμος χαρακτήρας στη «Φυγή του κυρίου Μοντ» (εκδ. Αγρα), που δεν συντρίβονται επιχειρώντας να ξεφύγουν από την ως τότε ζωή τους, επανέρχονται καθαρμένοι, έχοντας επανεκτιμήσει την αξία των πραγμάτων. Γι’ αυτό η τελική αίσθηση του έργου του δεν είναι η κατάθλιψη αλλά η απελευθέρωση.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
