Προσπερνώντας το 2016, για το οποίο πολλά και σημαντικά θα διαβάσετε σχετικά με την ευρωπαϊκή εξέλιξη, ας μου επιτραπεί να το προσπεράσω, μια και τα μεγάλα ζητήματα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση παίρνουν αναβολή για το 2017. Ποια είναι αυτά και γιατί το 2017 είναι κρίσιμο;
Τα πιο σημαντικά θέματα για τα οποία έχουν αρχίσει οι διαδικασίες αλλά δεν λένε να ολοκληρωθούν και τα οποία θα αλλάξουν τη μορφή της Ενωσης είναι:
1. Η ενδυνάμωση της ΟΝΕ. Είναι κοινή διαπίστωση φίλων και αντιπάλων του ευρώ ότι χρειάζεται η ανάπλαση του πυλώνα της οικονομικής ένωσης. Το ευρώ τα δέκα χρόνια ζωής του έγινε αποθετικό νόμισμα, το δεύτερο σε ισχύ μετά το δολάριο, με σημαντικά οφέλη για τα κράτη στην αγορά ομολόγων, όσο και στην επενδυτική και εμπορική κοινότητα. Ομως δεν έχει ισορροπητικούς μηχανισμούς σε περιόδους κρίσης. Το «χτίσιμο» της νέας ΟΝΕ απαιτεί εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας στο κοινοτικό επίπεδο, ώστε να γίνει δυνατή η φορολογική ενοποίηση (fiscal union), ο έλεγχος των εθνικών προϋπολογισμών, ο δημοκρατικός κοινοβουλευτικός έλεγχος κ.ά. και τέλος η έκδοση ευρωομολόγων, που θα είναι η κορύφωση της νομισματικής και οικονομικής ένωσης.
2. Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ενωσης. Ο τρίτος πυλώνας της εκκρεμεί. Η Γερμανία την τελευταία στιγμή αρνήθηκε την ανάληψη της ευθύνης για τις καταθέσεις κάτω των 100.000 ευρώ από την Ενωση. Η πιο δημοφιλής κοινοτική δράση από την εποχή της συνθήκης Σένγκεν κόλλησε στο παρά πέντε. Παρ’ όλα αυτά η Επιτροπή θα δοκιμάσει να την περάσει το 2016. Χωρίς την κοινοτική εγγύηση, οι καταθέτες θα καταλάβουν ότι αφήνονται έκθετοι στα κουρέματα μια και τα εθνικά ταμεία εγγυήσεων δεν επαρκούν για την κάλυψή τους σε περίπτωση εκκαθάρισης. Το παράδειγμα της Ελλάδας που διαθέτει από 1,5-3 δισ. για 120 δισ. καταθέσεις τα λέει όλα.
3. Η φορολόγηση των χρηματοοικονομικών συναλλαγών με έναν φόρο «Τόμπιν» κι αυτή κόλλησε. Ακόμη και οι έντεκα μόνο χώρες που συνεχίζουν την προώθηση της ταλαιπωρημένης οδηγίας δεν συμφώνησαν.
4. Η μεγάλη εσωτερική αγορά της ψηφιακής οικονομίας (Digital Single Market-DSM) εστιάζει στην καλύτερη πρόσβαση των ευρωπαίων καταναλωτών στα αγαθά και στις υπηρεσίες που διατίθενται διαδικτυακά. Με την απλοποίηση των εμπορικών συμβολαίων, τη μείωση του κόστους πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, την υιοθέτηση ενιαίων κανόνων copyright για τα πολιτιστικά αγαθά και άλλους κοινούς κανόνες, υπολογίζεται η εξοικονόμηση 12 δισ. ετησίως για την ευρωπαϊκή οικονομία.
5. Η Διατλαντική Εμπορική Συμφωνία (TTIP) δεν προχωράει επίσης. Και όσο οι αντιδράσεις από πολλές και ποικίλες πλευρές μεγαλώνουν, τόσο η συμφωνία μετατίθεται για το 2017. Το όφελος από την απλοποίηση των διαδικασιών στις εμπορικές ανταλλαγές των ΗΠΑ και της ΕΕ είναι σημαντικές για την αύξηση του ΑΕΠ και των θέσεων εργασίας. Στο μεταξύ οι αντίστοιχες συμφωνίες των χωρών του Ειρηνικού και των ΗΠΑ καθώς και της Κίνας και των γειτόνων της έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί.
6. Η εσωτερική αγορά ενέργειας είναι μια κρίσιμη δράση τόσο για τη διασπορά της εξάρτησης της Ευρώπης από μονοπωλιακές πρακτικές και κινδύνους όσο και για τη διεύρυνση των εναλλακτικών πηγών ενέργειες στις ευρωπαϊκές χώρες.
7. Η προώθηση των οδηγιών για την ευστάθεια των οικονομιών είναι μια πονεμένη ιστορία. Καμία οδηγία που πρότεινε η Επιτροπή για τον έλεγχο της σκιώδους τραπεζικής δεν έχει ψηφιστεί. Το City, και όχι μόνο, αντιδρά σθεναρά σε κάθε προσπάθεια για αποφυγή μελλοντικών κρίσεων σαν αυτές του 2007-8.
8. Η ενιαία αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης είναι ο μοναδικός τρόπος για τον έλεγχο της πλημμυρίδας που άρχισε με αφορμή τον πόλεμο της Συρίας και έχει μέλλον με αναμενόμενες μεταναστευτικές ροές λόγω της κλιματικής αλλαγής. Οχι μόνο δεν μπόρεσαν οι χώρες της ΕΕ να καταλήξουν σε συμφωνία, αλλά κινδυνεύει και η δημοφιλής συνθήκη Σένγκεν με κατάργηση ή συρρίκνωση.
Αυτές και άλλες εκκρεμότητες σκιάζουν το μέλλον της Ενωσης. Είναι φανερό ότι «περισσότερη Ευρώπη» είναι το μοναδικό φάρμακο στην τρίτη κρίση της παγκοσμιοποίησης της βιομηχανικής εποχής που βιώνει η παγκόσμια οικονομία. Τα χαρακτηριστικά της οποίας είναι ίδια με αυτά που προκάλεσαν τις δύο προηγούμενες, που καθεμία έληξε με παγκόσμιο πόλεμο: οι ανισορροπίες του συστήματος που αναπτύσσονται κάθε φορά, οδηγούν σε αναπόφευκτες πολλαπλές εντάσεις, κοινωνικές αναταραχές και πολιτικές μεταβολές με άνοδο των εθνικιστικών δυνάμεων και των αυταρχικών κομμάτων. Η συγκέντρωση πλούτου σε όλο και λιγότερους και η ανακατανομή πλούτου στο παγκόσμιο σύστημα είναι τα φιτίλια. Και απάντηση στις κρίσεις της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας είναι η παγκόσμια διακυβέρνηση. Και μια και κάτι τέτοιο δεν φαίνεται στον ορίζοντα, η Ευρώπη του 3% του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί είτε να αντιμετωπίσει ενιαία τις θύελλες είτε να διαλυθεί είτε να προχωρήσει συρρικνωμένη. Με αυτούς που μπορούν και θέλουν.
Οι ευχές μου λοιπόν για ευτυχισμένο το 2017 στον καθένα μας και στη φωλιά μας την Ευρώπη έχουν να κάνουν με δύο σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις και ένα δημοψήφισμα.
Η Γαλλία με τη σαρωτική άνοδο των δεξιών δυνάμεων του απομονωτισμού, από πυλώνας της ευρωπαϊκής ιδέας μετατρέπεται σταδιακά αλλά σταθερά σε διχασμένη, ξενοφοβική, αντιευρωπαϊκή και αντι-ευρώ χώρα. Τα ποσοστά της Μαρίν Λεπέν θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην περαιτέρω πορεία της Ευρώπης.
Στη Γερμανία, όπως προκύπτει από πρόσφατη ερευνητική δημοσιογραφική έρευνα του «Spiegel», η ραγδαία δημοσκοπική άνοδος του αντιευρωπαϊκού Afd οφείλεται στην ενεργοποίηση στρωμάτων που τα τελευταία χρόνια απείχαν από τις εκλογές. Η δύναμη αυτών των στρωμάτων αποδεικνύεται αστείρευτη και προέρχεται από μια συμμαχία ακροδεξιών και ακροαριστερών ιδεολόγων. Η ελληνική κρίση και κυρίως η μεταναστευτική ξύπνησαν τους σκελετούς και απειλούν τα κόμματα της κοινωνικής Δημοκρατίας (social democracy). Τέλος, το δημοψήφισμα για την έξοδο της Αγγλίας, θα διεξαχθεί κι αυτό το 2017. Τα «προαπαιτούμενα» τα οποία παρουσίασε ο Κάμερον στην τελευταία σύνοδο κορυφής ώστε να υποστηρίξει την παραμονή της Αγγλίας στην Ενωση είναι ΟΛΑ αδιανόητα και δεν υπάρχει περίπτωση να γίνουν αποδεκτά. Ετσι η έξοδος μοιάζει αναπόφευκτη και το πλήγμα για την Ευρώπη και την ίδια τη Μ. Βρετανία ανυπολόγιστο.
Με άλλα λόγια, όσοι πιστεύουμε στο πολιτιστικό, πολιτικό και ειρηνικό πείραμα που λέγεται Ευρώπη, δεν έχουμε παρά να κρατάμε την αναπνοή μας και να ευχόμαστε ευτυχισμένο το 2017 με περισσότερη Ευρώπη.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα οι ευχές πρέπει να περιοριστούν στο 2016 μια και το δικό μας μέλλον θα κριθεί τη χρονιά που έρχεται. Ας ευχηθούμε λοιπόν… Τι να πρωτοευχηθούμε… Μάλλον ένα ευχέλαιο θα είναι πιο αποτελεσματικό έτσι όπως τα κάναμε.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
