«Ο ιστορικός του μέλλοντος ως ανωμαλία ή παρεκτροπή δεν θα χαρακτηρίσει τα χρόνια της κρίσης αλλά τα 15 χρόνια που προηγήθηκαν αυτής». Σοβαρό το απόφθεγμα, υποδηλώνει αντίληψη της σχέσης αιτίου – αιτιατού αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Και γίνεται ακόμη σοβαρότερο αν σκεφθεί κανείς ότι το εκστόμισε ένας πρώην κεντρικός τραπεζίτης της Ελβετίας. Ο Φίλιπ Χίλντεμπραντ, ο οποίος το 2012 έπεσε θύμα ενός φθηνού παιχνιδιού στις αγορές συναλλάγματος που έκανε η φινλανδή σύζυγός του (μόλις 60.000 ελβετικά φράγκα κατηγορήθηκε ότι αποκόμισε ως έχουσα πρόσβαση σε εσωτερική πληροφόρηση), είναι σήμερα υψηλόβαθμο στέλεχος της διάσημης εταιρείας διαχείρισης κεφαλαίων BlackRock.
Καταιγίδες
Ο ελβετός τραπεζίτης θεωρεί ότι «επτά χρόνια μετά την κατάρρευση του συστήματος το τραπεζικό μοντέλο που τείνει να διαμορφωθεί μοιάζει σαν να γυρίζει το ρολόι πίσω, στις αρχές της δεκαετίας του 1990». Οντως, αν κρίνει κανείς από τις εξελίξεις στον διεθνή τραπεζικό κλάδο τις τελευταίες εβδομάδες, αντιλαμβάνεται ότι οι άλλοτε χρηματοπιστωτικές υπερδυνάμεις πασχίζουν να επιπλεύσουν σε μια θάλασσα στην οποία οι καταιγίδες διαδέχονται η μία την άλλη. Πότε τις δημιουργούν η ασταθής ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας και οι συνεπαγόμενες αβεβαιότητες στις κεφαλαιαγορές, πότε οι προσπάθειες των ρυθμιστικών αρχών για την επιβολή μιας επαχθούς εποπτείας, πότε ο ανηλεής ανταγωνισμός από μικρότερες και λειτουργικά φθηνότερες εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων.
Οι «απλοϊκές σχολές»
Το αποτέλεσμα του αγώνα που δίνουν οι μεγάλοι τραπεζικοί όμιλοι της Wall Street, του Citi και της Σιγκαπούρης για να επιστρέψουν σε ήρεμα νερά θυμίζει τα πρώτα χρόνια της κρίσης: προειδοποιήσεις για μειώσεις κερδών, ομαδικές απολύσεις, σφυροκόπημα των τραπεζικών μετοχών στα χρηματιστήρια, αγωνιώδεις αυξήσεις κεφαλαίων για «έρμα» στη φουρτουνιασμένη θάλασσα. «Σήμερα ακόμη και η JP Morgan Chase, η πλέον κερδοφόρα τράπεζα της Wall Street των τελευταίων ετών, ανακοινώνει απόδοση ανά μετοχή μόλις 12%. Πρόκειται για ελάχιστο ποσοστό αν αναλογιστεί κανείς ότι προτού ξεσπάσει η κρίση η μέση απόδοση ανά μετοχή στον τραπεζικό κλάδο έφθανε στο 25%-30% ετησίως» γράφουν στους «Financial Times» της περασμένης Τετάρτης οι Πάτρικ Τζένκινς και Μάρτιν Αρνολντ.
Θα αντέτεινε κανείς ότι, αν ο ιστορικός του μέλλοντος κρίνει εν τέλει ως «ανωμαλία» ό,τι συνέβη πριν από την κρίση, τότε είναι μάλλον άτοπο να συγκρίνει κανείς τη σημερινή κατάσταση ή και την αυριανή με εκείνη που χαρακτήριζε τη 15ετία που προηγήθηκε της κρίσης, όπως σημειώνει ο ελβετός πρώην κεντρικός τραπεζίτης και νυν μεγαλοστέλεχος της BlackRock Χίλντερμπραντ. Εν πάση περιπτώσει, οι συντάκτες της βρετανικής οικονομικής εφημερίδας επισημαίνουν τρεις «απλουστευτικές ερμηνείες» του σημερινού τραπεζικού φαινομένου που διατυπώνουν αντίστοιχες «απλοϊκές σχολές σκέψης».
Η πρώτη σχολή σκέψης αποδίδει την αδυναμία πειστικής σταθεροποίησης του συστήματος στην επιμονή των εποπτικών αρχών να επιβάλουν μια υπερβολική ρύθμισή του. Η δεύτερη συνιστά υπομονή διότι θεωρεί ότι, ακόμη κι αν έκλεισε ήδη μια επταετία από την κατάρρευση της Lehman Brothers, το παγκόσμιο σύστημα βαδίζει, έστω αργά, στον δρόμο της επιστροφής στην κανονικότητα. Η τρίτη σχολή σκέψης συγκεντρώνει τους καταστροφολόγους που πιστεύουν ότι γινόμαστε μάρτυρες του αργού θανάτου του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Πολλοί τραπεζίτες εκτιμούν ότι η πρώτη ερμηνεία των τραπεζικών δεινών ταιριάζει περισσότερο στην Ευρώπη, όπου πολιτικοί και εποπτικές αρχές έχουν βαλθεί να «καταστρέψουν τον κλάδο», κυρίως απαιτώντας τον διαχωρισμό των τραπεζικών λειτουργιών σε ό,τι αφορά τη λιανική και την επενδυτική τραπεζική, να απαγορεύσουν δηλαδή στις τράπεζες να είναι και εμπορικές και επενδυτικές. Εχει σημασία το γεγονός ότι οι «FT» αναφέρουν παρενθετικά πως στη Βρετανία χαλαρώνει η πίεση προς την κατεύθυνση αυτή.
Ηλεκτρονική απειλή
Αλλοι τραπεζίτες είναι καθησυχαστικοί και συμφωνούν με τη δεύτερη άποψη, ότι δηλαδή πρέπει να δοθεί χρόνος στο σύστημα να ισορροπήσει έπειτα από την ανείπωτη κρίση που το έπληξε –ο Σέρτζιο Ερμότι, διευθύνων σύμβουλος της ελβετικής UBS, είναι ένας εξ αυτών. Οι μηδενιστές «βλέπουν» το τέλος των μεγάλων τραπεζικών ομίλων ως απότοκο όχι μιας «ισοπεδωτικής» ρύθμισης του κλάδου αλλά της εμφάνισης άλλων, παράλληλων τραπεζικών αγορών, όπως είναι οι διαδικτυακές πλατφόρμες που φέρνουν σε απευθείας επαφή δανειστές και δανειζομένους.
«Είναι σαφές ότι οι τράπεζες βάλλονται πανταχόθεν. Στην τραπεζική πίστη υπάρχουν οι πάμφθηνες πλατφόρμες του Ιnternet, στις πληρωμές κυριαρχεί το PayPal, ενώ η διαχείριση περιουσιακών στοιχείων βρίθει από ρομποτικούς συμβουλάτορες. Η ανταγωνιστική απειλή που συνιστά για τον κλάδο η υψηλή τεχνολογία είναι καταλυτική» δήλωσε ο Ρενό Λαπλάνς, διευθύνων σύμβουλος της παγκοσμίως μεγαλύτερης δανειστικής πλατφόρμας Ρ2Ρ (δίχως εξυπηρετητή) που ανήκει στο εδρεύον στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ Lending Club.
Δεν θέλουν να γίνουν τραπεζίτες
«Στεγνώνουν» από ταλέντα και καινοτόμες ιδέες
Στην ιστορία της κρίσης του παγκόσμιου τραπεζικού τομέα οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Και κυρίως όταν αφορούν την Ευρώπη. Από το 2008 ως τα τέλη της περασμένης χρονιάς στις ΗΠΑ έκλεισε το 5% του συνόλου των τραπεζικών ομίλων ενώ στην Ευρώπη το 14%. Στις ΗΠΑ τα έσοδα των επενδυτικών τραπεζών από τις συναλλαγές μειώθηκαν κατά 25% από το 2009 ως και το 2014. Και παγκοσμίως τα έσοδα της επενδυτικής τραπεζικής μειώθηκαν κατά 14%.
Αν κάτι φαίνεται πως ανακάμπτει αυτό είναι οι αμοιβές των τραπεζικών στελεχών, που αυξήθηκαν κατά 4% κατά μέσον όρο την προηγούμενη εξαετία. Αν διακρίνει όμως κανείς τον κλάδο της επενδυτικής τραπεζικής, εκεί οι κατά κεφαλήν αμοιβές στα τέλη της περυσινής χρονιάς βρίσκονται ακόμη σε επίπεδο 16% χαμηλότερο από το επίπεδο του 2009, από εκεί που βρίσκονταν δηλαδή μεσούσης της κρίσης.
Εύλογο το παράπονο κάποιου επικεφαλής μιας επενδυτικής τράπεζας που μιλάει στους «FT» υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα αποκαλυφθεί η ταυτότητά του: «Νέοι άνθρωποι με ταλέντο δεν θέλουν πλέον να γίνουν τραπεζίτες. Η ποιότητα των ανθρώπων στον κλάδο φθίνει. Οι καλύτεροι πηγαίνουν στις “μπουτίκ”, στις μικρές ιδιωτικές εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων. Προτιμούν τις μη τραπεζικές χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, όπως επίσης και τον τεχνολογικό τομέα. Παρατηρείται μια έλλειψη ταλέντων στον τραπεζικό κλάδο και ένα έλλειμμα καινοτομίας».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
