Η τέχνη της ζωής

Ενα μεγάλο ταξίδι αρχίζει από έναν μικρό πλου. Οι βάρκες πηγαινοέρχονται εγκάρσια στο στενό μεταξύ Πόρου και Γαλατά, διανύοντας κάτι λιγότερο από ένα μίλι. Ενα βήμα για τη βάρκα, ένα απέραντο άλμα για τον νου. Ο Χένρι Μίλερ γράφει: «Αφήστε με να αιωρούμαι σαν καλοσυνάτο πνεύμα πάνω από τις στέγες του Πόρου (…) Μπορώ να διακρίνω ολόκληρη την ανθρώπινη φυλή μέσα από τον λαιμό αυτού του μπουκαλιού, καθώς ψάχνω για είσοδο σ’ αυτόν τον κόσμο του φωτός και της ομορφιάς». Και ο Γιώργος Σεφέρης ολοκληρώνει τη σκέψη του αμερικανού φίλου: «Πόρος σημαίνει δίοδος, δίοδος όμως προς τα πού; (…) Ο Πόρος έχει κάτι από τη Βενετία: Κανάλι, επικοινωνία ανάμεσα στα σπίτια με βάρκες, χλιδή, νωχέλεια, αισθησιακός πειρασμός, τόπος για διακεκριμένους διεθνείς ερωμένους». Δίοδος προς το μικρό καλοκαιράκι που έρχεται γλυκό και λατρεμένο να αφήσει τα πράγματα στα ακροδάχτυλα του φθινοπώρου για να αρχίσει να αλλάζει σιγά και απαλά την ουσία τους. Αυτό το απαράλλαχτο αισθαντικό μεταίχμιο των εποχών που ο ίδιος ο ποιητής έζησε εδώ –μεταξύ πευκοδάσους και θάλασσας, μεταξύ ευωδιάς ρετσινιού και αρμύρας -, τον δικό του μεγάλο έρωτα στη βίλα «Γαλήνη» και τη δική του λύτρωση από τις οδύνες του πολέμου γράφοντας την «Κίχλη». Ο Πόρος είναι ιδανικός για την πρώτη φορά που θα διαρκέσει μια ζωή…

Εδώ, στο θαλασσινό μέτωπο του Πόρου, από τη βίλα «Γαλήνη» και την Πέρλια έως την Πούντα, την άκρη της προκυμαίας όπου δένουν οι βάρκες και κάθε λογής σκάφη που πηγαινοέρχονται αενάως στο Στενό, η τέχνη λειτουργούσε πάντα κατανυκτικά και οι συναντήσεις, και οι συνευρέσεις, και οι συνθέσεις. Ο ζωγράφος Κώστας Παπανικολάου ακτινογραφεί με το βλέμμα και την ευαισθησία του το Στενό και την προκυμαία του Πόρου και μετουσιώνει τις εικόνες σε ζωγραφική με πινέλα και βυζαντινές αβγοτέμπερες επάνω σε κοντραπλακέ θαλάσσης. Αυτό είναι το όνειρο του ζωγράφου, σε αυτό το πνεύμα είναι και το έργο του στην επετειακή έκθεση της γκαλερί Citronne, που εφέτος γιορτάζει δέκα καλοκαίρια λειτουργίας της τέχνης στον Πόρο. Και αυτή η γιορτή ολοκληρώνεται τώρα εντυπωσιακά με την έκθεση έως τις 18 Οκτωβρίου του ταμπλό 16 μέτρων του Κώστα Παπανικολάου «Φούγκα VI, Αστικό Τοπίο: Εντός και Εκτός». Στην προγενέστερη ατομική έκθεσή του στη Citronne ο ζωγράφος είχε αφηγηθεί τη διαδρομή του από την Καισαριανή στον Πόρο. Τώρα, με απίστευτη υπομονή και επιμονή, με ατέλειωτες ώρες ζωγραφικής άσκησης, ο Κώστας Παπανικολάου καταπιάνεται με την αφετηρία του και δημιουργεί μια ζωγραφική αφήγηση με σκηνές και τοπία της καθημερινότητάς του στην πόλη, ιδωμένα ανάμεσα από τους κορμούς των δέντρων. Και η πρώτη «Φούγκα» που έδειξε στην προηγούμενη ατομική του έκθεση έχει έντονο το στοιχείο της εντοπιότητας, καθώς ο λόφος που επάνω του τα λιόδεντρα σχηματίζουν το πεντάγραμμο είναι στην Αλυκή κοντά στον Γαλατά, τοπίο τόσο οικείο στον ζωγράφο, ώστε να έρχεται στον ύπνο του και να τον παρακινεί να το ζωγραφίσει, να του αλλάξει δηλαδή την καθημερινότητά του.

Κάποια άλλα από τα έργα εκείνης της έκθεσης μετουσίωναν σε ζωγραφική την πιο γοητευτική εικόνα του Πόρου, τις προσόψεις των νεοκλασικών σπιτιών να συνωστίζονται επάνω στη γραμμή της προκυμαίας. Η ακινησία των κτιρίων που κορυφώνονται στο Ρολόι και η ευκινησία των σκαφών που χάνονται πίσω από τους κατάφυτους με πεύκα κάβους συνθέτουν ένα ζωντανό σκηνικό της ζωής στον Πόρο, που, καθώς περιγράφει η δημιουργός της γκαλερί Citronne, Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη, μοιάζει ήρεμο, σχεδόν ασάλευτο, αλλά κατά βάθος πάλλεται από νέες ιδέες, συναπαντήματα καλλιτεχνών και μοιράσματα τέχνης με τους επισκέπτες. Ενα τέτοιο καλό συναπάντημα είναι και οι ολόσωμες, σε φυσικό μέγεθος, γυναίκες που ζωγράφισε ο Κώστας Παπανικολάου και συνυπάρχουν και συνομιλούν όλο το καλοκαίρι με τα αρχαία γλυπτά στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Πόρου. Αυτή η αίσθηση της συνύπαρξης του παρελθόντος με το παρόν μπορεί να συνεπάρει τον επισκέπτη που θα πάρει τον δρόμο μέσα στο πευκοδάσος, με αυτοκίνητο ή με τα πόδια, ως τον Ναό του Ποσειδώνα, στα έγκατα του σώματος του μεγάλου νησιού του Πόρου, της Καλαυρίας, όπως λεγόταν στην αρχαιότητα.

Πέρα από το Aρχαιολογικό Mουσείο, με την ωραία συλλογή των προϊστορικών κεραμικών, συνεχίζει να ξεδιπλώνεται
η προκυμαία ανάμεσα στο ωραίο μέτωπο της πολιτείας και των πρυμνοδετημένων σκαφών. Εδώ είναι η Πούντα η ασύδοτη, όπως μας πληροφορεί ο Τάσος στο εστιατόριό του, την Πρίμα Σέρα. Στην παλιά γειτονιά των ψαράδων οι ταβέρνες, το κρασί και οι μεζέδες που ευωδιάζουν θάλασσα είχαν πάντα την τιμητική τους. Και ο Τάσος αυτό κάνει, στρώνει τραπέζι με όλα τα καλά της θάλασσας, όσο πιο κοντά γίνεται στη φυσική κατάστασή τους: ζαργάνα σασίμι, σκουμπρί καπνιστό με φακές σαλάτα, καρπάτσιο τόνου, μαριναρισμένο και ελαφρώς ψημένο μπαρμπούνι, πατατοσαλάτα με καπνιστή ρέγγα, λακέρδα σπιτική με κάππαρη και κρεμμύδι, μαριναρισμένος γαύρος με ψητό σκόρδο, γαριδάκι της ανεμότρατας τηγανητό, σαρδέλα σχάρας με λαδολέμονο και φρέσκια ρίγανη, σκορπίνα ψητή, φρέσκα ψάρια.

Χορτασμένοι φεύγουμε για την παραλία στο Μοναστήρι, από τις πιο ωραίες του νησιού. Δύο νέα παιδιά έχουν δέσει το τρεχαντήρι τους στο μικρό μουράγιο και καθαρίζουν τα δίχτυα τους. Εχει μπλεχτεί και ένα μάτι της θάλασσας. Οταν τους δείχνουμε ότι ξέρουμε τι είναι, ενθουσιάζονται και μας το χαρίζουν. Για τους ανθρώπους των νησιών, το μάτι της θάλασσας είναι από τα πιο δυνατά φυλαχτά. Φυλαχτό δικό μας από το μεγάλο και το μικρό καλοκαίρι του Πόρου, από τα συναπαντήματα και τα μοιράσματά του, ολοχρονίς, για πάντα…

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 6 Σεπτεμβρίου 2015