Θα ήταν αστείο, αν δεν ήταν τοσο σοβαρό: Δύο Νεοναζί, μεταμφιεσμένοι σε γλυκομίλητους ανθρώπους, δύο λεπτοί, γυμνασμένοι τύποι ντυμένοι με στενά τζιν, όμορφα πλουμιστά Τ-shirt, μούσια, τατουάζ και μάσκες στο πρόσωπο, μαγειρεύουν μπροστά σε μια κάμερα. Μιλούν ήρεμα για τις ανάγκες τού να τρώμε οργανικά προϊόντα, μαγειρεύουν σαλάτες αξίας 15 ευρώ, είναι χορτοφάγοι, όπως και ο μυστακοφόρος ηγέτης τους και ανάμεσα σε συνταγές για smoothies και επιθέσεις στην αμαρτωλή γλουτένη πετάνε και νεοναζιστικά επιχειρήματα για το «Ολοκαύτωμα που δεν υπήρξε», για τον «ρατσισμό κατά των ντόπιων». Σε ένα άλλο σημείο της χώρας, ένας Νεοναζί με βαθιά γνώση της ποπ κουλτούρας, διάσημος και αυτός από μια εκπομπή γεμάτη παραδοξολογίες με hip αισθητική, δίνει συχνά σεμινάρια για το πώς οι ακροδεξιοί «πρέπει να ντύνονται λιγότερο απειλητικά, μπορούν να ακούνε ακόμη και χιπ-χόπ, να φορούν στενά τζιν, να έρχονται όπως θέλουν σε εμάς». Ξέρουν καλά μια παλιά αλήθεια: Δεν χρειάζεται να φαίνεσαι τρομακτικός, για να είσαι.
Οι δύο περιπτώσεις είναι πραγματικές και όχι μοναδικές. Δεν είναι μαζική κουλτούρα, είναι μια μικρή ένδειξη της γερμανικής κοινωνίας που φιλοξενεί 22.000 δηλωμένους ακροδεξιούς Νεοναζί, κάποιοι από τους οποίους έχουν συνεισφέρει στην ετήσια αύξηση κατά 20% των ρατσιστικών εγκλημάτων.
Δεν είναι παγκόσμια τάση, αλλά είναι ένα φαινόμενο άξιο παρατήρησης. Πώς μπορεί να κρυφτεί το κακό κάτω από ένα ωραίο περιτύλιγμα; Πώς η ασαφής και μαζική πια έννοια της «χιψτεροποίησης» του ντυσίματος μπορεί να κουβαλήσει και το πιο σκοτεινό περιεχόμενο; Πώς το να είσαι Νεοναζί μπορεί να γίνει μόδα για έναν πιτσιρικά;
Την προηγούμενη εβδομάδα, το περιοδικό «Rolling Stone» παρουσίασε μια έρευνα με τον σαφή τίτλο «Heil Hipster» προσπαθώντας να δείξει πως στη Γερμανία το να είσαι Ναζί δεν σημαίνει απαραίτητα πως έχεις ξυρισμένο κεφάλι και σβάστικα στο μπράτσο. Μπορεί απλώς να φαίνεσαι σαν ένας κανονικός νέος άνθρωπος. Ενας hipster της διπλανής πόρτας, ό,τι και να σημαίνει πια αυτό.
Αλήθεια, τι σημαίνει hipster πια; Το μακρινό –σε χρονολογία μόδας –2010, το βιβλίο «What Was the Hipster?», ένα πόνημα γεμάτο ιστορικά, ειρωνικά και κοινωνικά σχόλια γύρω από την κάπως φλου έννοια του hipster, εξηγούσε: «Ο hipster είναι ένας καταναλωτής που κατατάσσει τον εαυτό του τόσο στην υπόγεια υποκουλτούρα, αλλά και στη mainstream τάση. Και καταφέρνει με έναν ασαφή τρόπο να είναι ένας μπερδεμένος και δηλητηριώδης αγωγός των δύο πλευρών». Κάπως πιο απλά, είναι μια συλλογική μετάλλαξη, ένα χωνευτήρι στυλ, προτιμήσεων και συμπεριφοράς με κύριο χαρακτηριστικό την ειρωνεία απέναντι στα πάντα.
Ξεκίνησε (στη μοντέρνα εκδοχή του, όχι στους πρώτους τζαζ hipsters των 40s) σχετιζόμενος με την indie μουσική και εδώ και χρόνια εξελίχθηκε σε μια επιφανειακή ιστορία ντυσίματος επηρεασμένη από vintage αισθητική, οργανικές τροφές και εναλλακτικό τρόπο ζωής. Κάπως μποέμ, κάπως μικροαστικό, κάπως επιμελώς ατημέλητο, κάπως μαζικό.
Για την ακρίβεια, η έννοια hipster δεν υπάρχει. Αυτό που ξεκίνησε από μουσικό και όχι μόνο σνομπισμό, από μια αγωνιώδη ανάγκη ανακάλυψης της πρωτοπορίας, έγινε μαζική ομογενοποιημένη μόδα. Από τη στιγμή που άνθρωποι ντυμένοι ως αυτό που κάποτε ήταν hipster εμφανίζονται στην prime time της τηλεόρασης, πρέπει να παραδεχθούμε πως η πρωτοπορία πέθανε. Πλέον, είναι μόνο μια προσπάθεια κάποιων να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους να ανήκουν στην πλειονότητα νομίζοντας πως ξεχωρίζουν.
Στην Ελλάδα, όμως, δεν έχουμε τέτοιες ανάγκες για καμουφλάζ. Εδώ, η λαϊφστάιλ προσέγγιση της Χρυσής Αυγής είναι πιο ευθεία. Οι μεσημεριανές Τατιάνες και Ελεονώρες παρουσιάζουν συστηματικά –ακκιζόμενες με την ψεύτικη αθωότητα που τις έκανε διάσημες –κάποιες ξανθιές συνοδούς υπόδικων βουλευτών, δίνοντας λάμψη προβολέων στο βαθύ σκοτάδι, γελώντας χαρωπά και κάπως τρομακτικά.
Στην Ελλάδα, μάλλον θα αργήσουμε να δούμε μεταμφιεσμένους Νεοναζί. Από τη μία αυτό είναι θετικό: τον εχθρό σου πρέπει να τον ξεχωρίζεις, να τον εντοπίζεις. Από την άλλη είναι αρνητικό: δεν θα ήταν κακό να είναι ντροπή να λες πως είσαι φασίστας, κάτι που στην Ελλάδα του 2014 δεν θεωρείται ιδιαίτερο πρόβλημα. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία που δεν έχει να κάνει με τη μόδα.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 29 Ιουνίου 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
