Σε απάντηση του δημοσιεύματός μας με τίτλο «Η περιπέτεια του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης και η Συλλογή Γουλανδρή» (Κυριακή 30 Μαρτίου) «Το Βήμα» έλαβε την παρακάτω επιστολή από την πρόεδρο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή:
Αξιότιμε κύριε Διευθυντά,
Προ ολίγων ημερών το Ιδρυμά μας εόρτασε την επέτειο είκοσι πέντε (25) ετών ανιδιοτελούς προσφοράς στο ελληνικό κοινό σε θέματα τέχνης και πολιτιστικά γενικότερα, χορηγήσεως δεκάδων υποτροφιών κτλ.
Είναι γνωστό ότι, πλην άλλων έργων, οι αείμνηστοι ιδρυτές του Ιδρύματός μας Βασίλης και Ελίζα Γουλανδρή ανήγειραν το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ανδρου, το εκεί Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και τη Νέα Πτέρυγα αυτού, αλλά και την Εστία Αθηνών στο ενταύθα Γηροκομείο της Ελεήμονος Εταιρείας. Τα τελευταία αυτά έργα συντηρεί το Ιδρυμά μας, το οποίο επίσης διοργανώνει και επιμελείται ετησίως όλα αυτά τα χρόνια εκθέσεις διαφόρων σημαντικών καλλιτεχνών (Ελλήνων και ξένων).
Θα ανέμενε κανείς μετά από όλα αυτά ότι μια έγκριτη εφημερίδα όπως «Το Βήμα της Κυριακής» θα αφιέρωνε μια στήλη της για να αναφέρει την παραπάνω επέτειο του Ιδρύματός μας και να θυμίσει τις προσφορές του στα χρόνια που πέρασαν, όπως έπραξαν άλλωστε πολλές άλλες εφημερίδες.
Αντ’ αυτού, όμως, με έκπληξη (δυσάρεστη, βέβαια), περισσή απορία και δικαιολογημένη αγανάκτηση διαβάσαμε στο «Βήμα της Κυριακής» της 30ής Μαρτίου το ανυπόγραφο δημοσίευμά σας που αναφέρεται απαξιωτικά στο Ιδρυμά μας και στο ζεύγος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή.
Ο αείμνηστος Βασίλης Γουλανδρής ήταν ένας γενναιόδωρος ευπατρίδης. Εδινε αφειδώς χωρίς ποτέ να ζητεί. Οποιοι τον γνώρισαν (ο συντάκτης του άρθρου σας δεν θα πρέπει να είχε αυτή την τύχη) μπορούν να το βεβαιώσουν. Με τον αείμνηστο Κωνσταντίνο Καραμανλή συναντιόταν τακτικά, ποτέ όμως δεν του ζήτησε κάτι. Εξάλλου δεν αγόραζε έργα τέχνης για να «επενδύσει», όπως αναφέρεται στο κείμενό σας, αλλά από αγάπη και μόνο για την τέχνη. Τα βήματά του αυτά τα ακολουθούσε συνειδητά και η σύντροφος της ζωής του Ελίζα, η οποία θέλησε να συνεχίσει το όραμά του για την ανέγερση Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης αντάξιου των καλυτέρων παγκοσμίως τέτοιων μουσείων και στην Αθήνα. Απόδειξη αυτού, η σύσταση από αυτήν κοινωφελούς ιδρύματος το οποίο όρισε γενικό κληρονόμο της.
Η ελληνική πολιτεία και μάλιστα διαφορετικές κυβερνήσεις της έδωσαν πίστη στο εν λόγω όραμα του ζεύγους και ανταποκρίθηκαν με την παραχώρηση δύο χώρων σε κατάλληλα κεντρικά σημεία των Αθηνών ώστε να γειτνιάζει ένα τέτοιο μουσείο με πολιτισμικά κέντρα όπως η Εθνική Πινακοθήκη, το Βυζαντινό Μουσείο κτλ. Το Ιδρυμά μας ανέθεσε και παρέλαβε ολοκληρωμένη τη μελέτη του εν λόγω μουσείου από τον παγκοσμίου φήμης αρχιτέκτονα Ι. Μ. Πέι. Σε αντίθεση προς άλλα κράτη, που ανέλαβαν τη δαπάνη για να αποκτήσουν αρχιτεκτονήματα της εν λόγω προσωπικότητας (όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία κ.ά.), η Ελλάδα δεν χρειάστηκε να το πράξει αφού η σχετική δαπάνη καλύφθηκε από το ζεύγος Γουλανδρή. Μάλιστα δε ο εν λόγω αρχιτέκτονας σχεδίασε όχι μόνο μία αλλά δύο φορές το μουσείο, αφού η μετάθεση από τον αρχικά παραχωρηθέντα χώρο όπισθεν της Λέσχης Αξιωματικών επέβαλλε κάτι τέτοιο. Η αντίδραση διαφόρων προσώπων με δικαστικές προσφυγές δεν επέτρεψε την ανέγερση του μουσείου αυτού ούτε στον δεύτερο από τους παραχωρηθέντες χώρους. Αν δεν είχαν συμβεί τα ανωτέρω, το μουσείο θα λειτουργούσε ήδη από καιρό και θα υπήρχε ένα κοινής ωφελείας έργο που θα συνέβαλλε στην ανάδειξη και στον εμπλουτισμό της νεότερης πολιτιστικής ζωής του τόπου μας.
Υπερβαίνει λοιπόν κάθε όριο ο ισχυρισμός του ανώνυμου συντάκτη του εν λόγω άρθρου ότι το ζεύγος Γουλανδρή (αλλά και η ελληνική πολιτεία) ήθελε ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης για να εκθέσει τάχα η αείμνηστη Ελίζα Γουλανδρή τα φορέματά της. Παρόμοια ευφάνταστα λεκτικά σχήματα αποτελούν προσβολή όχι μόνο στη μνήμη μιας γυναίκας που πολλά για τον τόπο μας έπραξε, ακόμη δε και προσβολή στο πρόσωπο του κορυφαίου αρχιτέκτονα που εκπόνησε τη μελέτη, αλλά και τελικά πιστεύουμε σε κάθε σκεπτόμενο αναγνώστη του κειμένου. Ο παραλληλισμός που επιχειρείται, προφανώς για λόγους σκοπιμότητας, με τα άλλα δύο, εξαιρετικά όντως, ιδρύματα που μνημονεύονται στο άρθρο σας είναι ατυχής, μάλιστα δε, ελπίζουμε ακουσίως, είναι και ανακριβής.
Τα περί ελβετών συμβούλων, θησαυροφυλακίων, κληρονόμων… αποτελούν και αυτά αποκυήματα της φαντασίας. Επαναλαμβάνεται ότι μοναδικό κληρονόμο της η Ελίζα Γουλανδρή όρισε το ομώνυμο ίδρυμά της.
Ετσι λοιπόν η πρόταση του Βασίλη και της Ελίζας Γουλανδρή δεν είχε (ή έχει) τίποτε το ιδιοτελές ή υστερόβουλο. Εγγράφεται με τον πλέον διαφανή τρόπο στη μακρά λίστα αυτών που θέλησαν με γενναιοφροσύνη να προσφέρουν μέρος από την περιουσία τους για σκοπούς κοινής ωφελείας.
Ευελπιστώντας ότι η απάντησή μας θα τύχει δημοσίευσης στην ίδια στήλη του «Βήματος της Κυριακής», σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων.
Με κάθε τιμή,
Fleurette Καραδόντη
Πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου
Η απάντηση του «Βήματος»
Ουδείς αμφισβήτησε την προσφορά του ζεύγους Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή όσον αφορά το Μουσείο της Ανδρου και την κοινωνική προσφορά του Ιδρύματος Γουλανδρή. Οπως επίσης δεν ετέθη εν αμφιβολία το μεγάλο ενδιαφέρον που θα παρουσίαζε ένα κτίριο του γνωστού αρχιτέκτονα Ι. Μ. Πέι.
Το μόνο θέμα που έθετε το σημείωμα του «Βήματος» είναι αν δόθηκε ποτέ εγγύηση στο ελληνικό κράτος πως, έναντι παραχωρήσεως κεντρικού οικοπέδου στην πρωτεύουσα, θα προικοδοτείτο το μουσείο με τα έργα (ή τμήμα έστω των έργων) της Συλλογής Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, που βρίσκεται σε τράπεζες του εξωτερικού.
Το σημείωμα άλλωστε αυτό δεν είχε πρόθεση να μειώσει τους δύο συλλέκτες αλλά απλώς να εξηγήσει το γιατί δεν υλοποιήθηκε ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που θα βασιζόταν στη Συλλογή Γουλανδρή. Οσο για την προσφορά των ενδυμάτων της Ελίζας Γουλανδρή (με μνεία το αντίστοιχο Μουσείο Μόδας Γκαλιερά του Παρισιού), ίσως η επιστολογράφος να μη γνωρίζει την πρόταση αυτή που είχε γίνει από την ίδια την Ελίζα Γουλανδρή.
Μακάρι τώρα οι έχοντες την ευθύνη αξιοποιήσεως της περιουσίας που άφησε το ζεύγος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή να βρουν λύση ώστε το έργο να γίνει και η συλλογή των θαυμαστών έργων ζωγραφικής μεγάλων καλλιτεχνών (όπως σημείωνε «Το Βήμα») να βρει την πρέπουσα στέγη στην Αθήνα.
