ΔΕΝ αποκάλυψε, βέβαια, τίποτα καινούργιο η Ετήσια Εκθεση του ΟΗΕ για την ανάπτυξη, που δημοσιοποιήθηκε τις προάλλες (9.9), καταγράφοντας και αναλύοντας το τερατώδες χάσμα ανάμεσα στις αναπτυγμένες, πλούσιες χώρες και τις φτωχές, τις κατ’ ευφημισμό «υπό ανάπτυξη». Πάντα ήταν έτσι αλλά ο τραγικός «νεωτερισμός» είναι πως το χάσμα μεγαλώνει και μεγαλώνει ανατριχιαστικά. Οσο πληθαίνει η αφθονία και η κατανάλωση στις πρώτες χώρες, τόσο βαθαίνει η στέρηση και η ανέχεια στις έσχατες.
Φτάσαμε τα 6 δισεκατομμύρια, οι κάτοικοι του προνομιούχου πλανήτη μας κι απ’ αυτά, το 1,5 δισεκατομμύριο ζει στις αναπτυγμένες χώρες και 4,5 στις «άλλες». Οι δαπάνες για την ιδιωτική και δημόσια κατανάλωση, από 4 τρισεκατομμύρια δολάρια το 1950, και 12 το 1975, έφτασαν τα 24 τρισεκατομμύρια! Ποιος τη χάρη μας αλλά απ’ το λουκούλλειο συμπόσιο, το συντριπτικό ποσοστό «τρώνε» οι πάμπολλα έχουσες χώρες, και μονάχα κάποια αποφάγια οι σχεδόν μηδέν έχουσες…
ΟΙ παραπέρα αριθμοί είναι ακόμα πιο «συναρπαστικοί».
Η Γη μας έχει την τιμή να φιλοξενεί 225 ανθρώπους, που η συνολική περιουσία τους φτάνει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια (από εδώ και πέρα, όλα τα ποσά τι να κάνουμε; σε δολάρια). Περιττό να προσθέσω πως τους περισσότεορυς Κροίσους 147, με περιουσία 64 δισεκατομμύρια διαθέτουν οι βιομηχανικές χώρες. Κι απ’ αυτούς πάλι, τους πιο πολλούς οι ΗΠΑ: 60 με περιουσία 311 δισεκατομμύρια, ενώ η Γερμανία έχει «μόνο» 21 με 11 δισ. δολάρια, και η Ιαπωνία 11, αλλά με 41 δισεκατομμύρια.
Το πιο χαρακτηριστικό είναι πως η συνολική περιουσία των πλουσιότερων του κόσμου (1 τρισ., είπαμε) είναι ίση με το ετήσιο εισόδημα 2,5 δισεκατομμυρίων φτωχών συνανθρώπων τους αν εκείνοι θεωρούν «συν» ετούτους. Και λέω «αν», αφού ο καθένας απ’ τους ζάπλουτους «αξίζει», πάνω κάτω, όσο 10 εκατομμύρια πένητες…
Απ’ αυτά, μάλιστα, τα 2,5 δισεκατομμύρια ενδεείς, πάνω από ένα δισεκατομμύριο έχουν ημερήσιο εισόδημα ένα (1) δολάριο και, φυσικά, δεν μπορούν ούτε να ονειρευτούν τις πιο πρωταρχικές δαπάνες τροφή, περίθαλψη, εκπαίδευση κλπ. Και συνακόλουθα, αυτοί είναι τα θύματα της μόλυνσης αέρα, γης, νερού, θάλασσας, της υποβάθμισης του εδάφους, των δασών, των ποταμών, των ωκεανών και όλων των άλλων πληγών του Φαραώ που μας επιδαψιλεύουν οι άνθρωποι και η υπερθέρμανση της Γης.
ΜΙΑ άλλη «παραβολή» της Εκθεσης είναι εξαιρετικά «διδακτική»: Για να καλυφθούν οι πρωτοβάθμιες ανάγκες των φτωχών χωρών, χρειάζονται περίπου 40 δισεκατομμύρια τον χρόνο. Και με τι ισοδυναμεί αυτό το ποσό; Με το 4% (τέσσερα) της συνολικής περιουσίας των ανωτέρω 225 ζάπλουτων του κόσμου. Δηλαδή, αν ο καθένας απ’ αυτούς έβγαζε απ’ την τσέπη του 175 ψωρο-εκατομμύρια τον χρόνο, θα λύνονταν τα στοιχειώδη προβλήματα των φτωχών χωρών.
Γιατί, όμως, να χαρίσουν αυτά τα όβολα οι μυριόπλουτοι και να μην τα τοποθετήσουν αλλού, όπου θα πιάσουν πιο πολύν τόπο και θα τους φέρουν υπέρπολυν τόκο;
Κατά την Εκθεση του ΟΗΕ λ.χ. οι παγκόσμιες καταναλωτικές προτεραιότητες έχουν φτάσει τα 1.500 δισεκατομμύρια περίπου. Το χαριτωμένο είναι πώς μοιράζονται αυτές οι δαπάνες: Για την παιδεία, 6 δισεκατομμύρια… για εγκαταστάσεις υγιεινής, και ύδρευσης, 8 δισ… για διατροφή και περίθαλψη, 13 δισ. Αλλά παρηγορηθείτε! για ναρκωτικά 400 δισεκατομμύρια και για στρατιωτικές δαπάνες 780 δισεκατομμύρια! Και αυτό το τελευταίο είναι το μόνο κονδύλι όπου δεν θα υστερούν και πολύ οι φτωχές περιοχές, μια και, εκεί, κράτη μάχονται με κράτη και άτομα εξοντώνουν άτομα, σε «εθνικούς», θρησκευτικούς και εμφύλιους πολέμους. Προς μεγίστη αγαλλίαση των «χλιδάτων» χωρών που προσπορίζουν στις «άχλιες» άφθονα τα μέσα για να αλληλοαφανίζονται και να φτουράνε τον δικό τους παχυλότατο κορβανά…
ΑΝ μεγαλώνει η απόσταση ανάμεσα στις αναπτυγμένες και υπό ανάπτυξη χώρες, άλλο τόσο ανοίγει ολοένα και η ψαλίδα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς των βιομηχανικών χωρών. Οσο, μάλιστα, πιο εύπορη είναι μια χώρα, τόσο πιο πολλούς άπορους, πενόμενους, αναλφάβητους, άνεργους διαθέτει.
Τρανή απόδειξη, οι ΗΠΑ: πρώτη σε κατά κεφαλήν εισόδημα (22.500 δραχμές), αλλά και πρώτη σε ενδεείς αφού το 16,5 του πληθυσμού τους (κάπου 40 εκατομμύρια) ζει στο ή κάτω από το όριο της φτώχειας και δεν γεύεται παρά ψίχουλα της μεγάλης πίτας.
«Και έτσι πρέπει να είναι» λένε όσοι κρατάνε το μαχαίρι. Και εξηγούν το θέσφατό τους με περιπεπλεγμένες οικονομολογικές θεωρίες, κατασκευές και σοφιστείες. Που το (διαφανέστατο) συμπέρασμά τους είναι το πολύ απλό, κοινό και παλιό: «όσο λιγότεροι ψωμίζονται, τόσα περισσότερα κομμάτια μένουν για τους μαχαιροκράτες λίγους»…
ΠΟΣΟ απασχολούν όλα αυτά τους πολιτικο-οικονομικά αρμόδιους, αλλά και τους αναρμόδιους, απλούς πολίτες; Ελάχιστα ή και διόλου. Περιοριζόμαστε σε στατιστικές, σε διαπιστώσεις, σε κάποιες ιερεμιάδες, ίσως και έπειτα, εξακολουθούμε να κλείνουμε μάτια, αυτιά (και τσέπες) σ’ αυτό το τρομερό «φαινόμενο». Τρομερό, όχι μόνο από ηθική άποψη (ποιος τη λογαριάζει αυτήν;) αλλά και από πολιτική πρακτική. Παραδινόμαστε στην αδιαφορία, τη μακαριότητα, τον ναρκισσισμό και τη νάρκη και δεν νιώθουμε πως καθόμαστε πάνω σε ναρκοπέδιο.
Πριν από δύο αιώνες, ο Thomas Paine έγραφε πως «Η αντίθεση αφθονίας και στέρησης μοιάζει σαν να είναι αλυσοδεμένα μαζί ένα ζωντανό σώμα και ένα πτώμα».
Ισως να μην είναι ακριβώς έτσι, ωστόσο. Το χειρότερο, για το «ζωντανό σώμα», είναι να ζει ακόμα το φτωχό «πτώμα» και να θέλει να ζήσει. Οπότε, τι γίνεται αν το «πτώμα» σπάσει τις αλυσίδες (άλλη παμπάλαιη έκφραση!) και ορμήσει να καταφάει το «ζωντανό»;
«Μα, αυτό, δεν γίνεται και δεν μπορεί να γίνει!», απαντούν οι «ζωντανοί». Και ξαναεξηγούν: «Αλλοτε, οι απελπισμένοι και “κολασμένοι της Γης” (τρίτη πεπαλαιωμένη φόρμουλα!) επαναστατούσαν και, πότε πότε, πετύχαιναν κάτι. Σήμερα, αυτό αποκλείεται. Τον παλιό καιρό, κάθε αντίπαλος είχε τα ίδια περίπου όπλα σπαθιά, τουφέκια, κανόνια έστω. Τώρα, οι πλούσιες χώρες και τα πλούσια άτομα έχουν τόσο συντριπτική υπεροπλία απέναντι στους απόκληρους, ξένους και δικούς, που κάθε απόπειρα εξέγερσης είναι εξ ορισμού καταδικασμένη να καταλήξει σε εκατόμβες και ολοκαυτώματα» (των εξεγερμένων, βέβαια).
ΑΝ, όμως, δεν αποκλείεται ολότελα αυτό που «αποκλείεται»; Αν τα δισεκατομμύρια των απόκληρων, μέσα κι έξω απ’ τις πλούσιες χώρες, ξεσηκώνονταν όχι για να πολεμήσουν σώμα με σώμα, όπλο με όπλο τους πατρίκους της διεθνούς οικονομίας (πράγμα αδύνατο, τόντι), αλλά για να καταστρέψουν τις μηχανές, τα μέσα, τις τεχνολογίες, τις παραγωγικές πηγές, τις πρώτες ύλες, που «βρέχουν» πλούτη στους κατέχοντες… για ν’ αφανίσουν την αφθονία που ποτέ δεν γνώρισαν και την κατανάλωση που δεν μπορούν ούτε να την αγναντέψουν;
«Ο,τι πιο απίθανο!», θα πουν οι λογικοί. Ναι, αλλά «απίθανα» και «παράλογα» καταγράφονται πάμπολλα στην Ιστορία του κόσμου. Ακόμα και στις μέρες μας όπως ο Κόλπος των Χοίρων στην Κούβα και το Βιετνάμ. Οι ανθρώπινες πράξεις δεν είναι θέμα μαθηματικών υπολογισμών, ορισμών και στατιστικής. Είναι, συχνά, θέμα «αστάθμητων παραγόντων»… Και τότε; Ποιος Στήβεν Χόκινγκ θα «μετρήσει» το «Big Bang» μιας τέτοιας εξέγερσης; Ποιος θα μετρήσει, όχι τα «χίλια κομμάτια κάθε ανθρώπου» (που έλεγε, μεταφορικά, ο Σεφέρης) αλλά τα δισεκατομμύρια κομμάτια έμψυχων και άψυχων, που θα έχει προκαλέσει η παχυδερμία, η αναλγησία και η νάρκη όσων έχουν μάτια για να μη βλέπουν και αυτιά για να μην ακούνε τα βήματα των Ερινύων;
