Οι καριέρες πολιτικών και διπλωματών θα «παιχτούν» κυριολεκτικά τις επόμενες 20 ημέρες ως τη Σύνοδο Κορυφής της Κοπεγχάγης γύρω από ένα τραπέζι πόκερ για πολύ γερούς παίκτες. Στη δανέζικη πρωτεύουσα, όπως όλα δείχνουν, δεν διακυβεύονται απλώς η ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ, η λύση του Κυπριακού και το ευρωπαϊκό μέλλον της Τουρκίας. Οχι πως όλα αυτά είναι ασήμαντες υποθέσεις, ας μην ξεχνάμε πόσες καριέρες μεσολαβητών ναυάγησαν στα θολά νερά της Ανατολικής Μεσογείου τα τελευταία 30 και κάτι χρόνια. Στο παρασκήνιο όμως διεξάγεται και ένα μπρα ντε φερ, ανάμεσα στην Ουάσιγκτον από τη μια και στο Βερολίνο και στο Παρίσι από την άλλη, για το ποια πρέπει να είναι η συμμετοχή και η επιρροή των Αμερικανών στις αποφάσεις που επηρεάζουν το μέλλον της Ευρώπης.
Ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ξεκαθάρισε με τον ωμό τρόπο που χαρακτηρίζει τους πολιτικούς που κατάγονται από το Τέξας, και δεν αρέσει καθόλου στον ευρωπαϊστή Κώστα Σημίτη, πως βασική, στρατηγική προτεραιότητα της Ουάσιγκτον αυτή την περίοδο είναι η εξασφάλιση ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων για την Αγκυρα. Ο ίδιος ο Μπους έχει επιδοθεί σε μαραθώνιο παρεμβάσεων προς τους ευρωπαίους ηγέτες και αναμένεται να ξοδέψει πολλές ώρες στο τηλέφωνο πριν και κατά τη διάρκεια της Συνόδου της Κοπεγχάγης. Ο υπουργός Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ θα πράξει το ίδιο ενώ έχει δώσει εντολή σε όλους τους αμερικανούς πρεσβευτές σε πρωτεύουσες της ΕΕ να λειτουργήσουν ως λόμπι υπέρ της Τουρκίας. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, κυρίως Γάλλοι και Γερμανοί, επιμένουν πως η αμερικανική παρέμβαση είναι «άκομψη» και ενδέχεται να φέρει τα εντελώς αντίθετα αποτελέσματα. Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ προ ολίγων ημερών διαμαρτυρόταν σε ευρωπαίους δημοσιογράφους: «Δεν καταλαβαίνω τους Αμερικανούς. Μας πιέζουν να παντρευτούμε την Τουρκία επειδή είναι η δική τους καλύτερη φίλη. Πρέπει δηλαδή να παντρευτώ κάποια επειδή μου το λέει ο καλύτερος δικός μου φίλος;».
* Η στάση του Ερντογάν
Οι Αμερικανοί πιέζουν αφόρητα γιατί αισθάνονται ότι υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο οι αντιρρήσεις κάποιων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να τορπιλίσουν ακόμη και την περίφημη φόρμουλα του day for the date, τον ορισμό δηλαδή συγκεκριμένης ημερομηνίας στην οποία θα αποφασισθεί πότε ακριβώς θα αρχίσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Ο ίδιος ο κ. Ταγίπ Ερντογάν φαίνεται να έχει αντιληφθεί την πραγματικότητα, μετά τον γύρο επαφών του στην Ευρώπη, και να «χαμηλώνει τον πήχη» των προσδοκιών.
Σαν να μην έφθανε η περίπλοκη διαπραγμάτευση για την ενταξιακή πορεία της Αγκυρας, αυτό που φαίνεται τώρα σαφώς είναι ότι η Τουρκία και ο Ραούφ Ντενκτάς θα καθυστερήσουν τη διαπραγμάτευση του σχεδίου Αναν για την Κύπρο ώσπου το ρολόι στο συνεδριακό κέντρο της δανέζικης πρωτεύουσας να γράφει 12 παρά 30 δευτερόλεπτα. «Αν η Αγκυρα πάρει την ημερομηνία που θέλει, τότε μην ξαφνιαστείτε αν από ένα παρακείμενο δωμάτιο εμφανισθεί ο Ντενκτάς, εντελώς… υγιής, και δεχθεί να υπογράψει το σχέδιο» ανέφερε δυτικός διπλωμάτης που προβλέπει «ένα απίστευτο παζάρι με τους Τούρκους που ζουν και αναπνέουν για τέτοιες ιστορικές στιγμές».
Αυτό είναι το καλό σενάριο: το Κυπριακό λύνεται, η Τουρκία παίρνει μια υποσχετική που την ικανοποιεί στο εσωτερικό της μέτωπο και οι Αμερικανοί θεωρούν ότι οι Τούρκοι «τους χρωστάνε εν όψει της επέμβασης στο Ιράκ». Το κακό σενάριο; Η Τουρκία δεν εξασφαλίζει ούτε καν «την ημερομηνία για την ημερομηνία» και δεν δέχεται το σχέδιο Αναν. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται πλέον πως, όσο δαπανηρό και αν είναι, το ελληνικό βέτο στη συνολική διεύρυνση της ΕΕ είναι νομοτελειακό. «Από τον λυσσώδη τρόπο που αντέδρασε ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου στην προσπάθεια να συνδέσουν οι Βρετανοί λύση και ένταξη στο τελευταίο συμβούλιο γενικών υποθέσεων, καταλάβαμε ότι η Αθήνα δεν αστειεύεται» ανέφερε δυτικός διπλωμάτης που παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τη διαπραγμάτευση.
* Ο ρόλος του λόρδου Χάνεϊ
Αν οι ευρωπαίοι ηγέτες αποφασίσουν την ένταξη της Κύπρου, υπό αυτές τις συνθήκες, ο κ. Πάουελ και ο βρετανός υπουργός Εξωτερικών Τζακ Στρο θα ακολουθήσουν τον σχεδιασμό του λόρδου Ντέιβιντ Χάνεϊ, του ανθρώπου που θεωρείται ο «εγκέφαλος» της διαπραγμάτευσης. Ο λόρδος Χάνεϊ έχει ξοδέψει πολλά βράδια συζητώντας με διαμορφωτές της ελληνικής, τουρκικής και κυπριακής κοινής γνώμης τα τελευταία δύο χρόνια σε ένα αέναο brain storming για το τι ακριβώς θα γίνει αν επαληθευθεί αυτό το «καταστροφικό» για την Τουρκία σενάριο. Ενα σενάριο θέλει τη Λευκωσία και την Αθήνα να κάνουν εκείνη την ώρα χειρονομίες καλής θέλησης που θα λειτουργήσουν ως αμορτισέρ για τις τουρκικές αντιδράσεις. Στην καλύτερη περίπτωση για τα τουρκικά συμφέροντα , η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να ζητήσει άρση του εμπάργκο εναντίον του ψευδοκράτους και επέκταση της τελωνειακής σύνδεσης της ΕΕ με τον τουρκοκυπριακό τομέα. Το αναμενόμενο σενάριο όμως είναι η ρητή δέσμευση της ελληνοκυπριακής πλευράς πως το υπόλοιπο τμήμα της Κύπρου θα ενταχθεί στην ΕΕ μόλις επιτευχθεί λύση, όπως έγινε στην περίπτωση της Ανατολικής Γερμανίας μετά την κατάρρευση του τείχους του Βερολίνου.
ΕΝΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ Ελληνικό βέτο κατά αμερικανικού «time out»
Η Ουάσιγκτον ενδέχεται να ζητήσει από φιλικές της κυβερνήσεις να θέσουν ζήτημα παγώματος της ένταξης της Κύπρου, να ζητήσουν δηλαδή ένα «time out» για έξι μήνες ή περισσότερο με το πρόσχημα ότι η ασθένεια του κ. Ντενκτάς και το νεαρό της ηλικίας της κυβέρνησης Γκιουλ δεν επιτρέπουν την οριστική διαπραγμάτευση του σχεδίου Αναν. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο το ελληνικό βέτο στη διεύρυνση, οπότε το εναλλακτικό σενάριο θα μπορούσε να είναι μια φόρμουλα βάσει της οποίας η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καλείται να πιστοποιήσει αν και πότε έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια διαπραγμάτευσης για το Κυπριακό, αν δηλαδή η ελληνοκυπριακή ηγεσία κάνει όντως ό,τι μπορεί για να βρεθεί το σύνολο της Κύπρου στην ΕΕ.
Βρετανοί και άλλοι διπλωμάτες θέτουν άλλωστε σε συζητήσεις το πλέον καταστροφικό όλων των σεναρίων, τι δηλαδή θα συμβεί αν η Κύπρος ενταχθεί τον Δεκέμβριο στην ΕΕ και ο ελληνοκυπριακός λαός απορρίψει το σχέδιο Αναν στο δημοψήφισμα του Μαρτίου. Σε αυτή την περίπτωση θα έχουν επιβεβαιωθεί οι αγγλοσαξονικές υποψίες πως «οι Ελληνες θέλουν την ένταξη αλλά ουδόλως τους ενδιαφέρει η λύση». Πέρα από τη δυσφορία των Ευρωπαίων όμως, το ερώτημα είναι τι είδους τουρκικές αντιδράσεις θα προκαλέσει το σενάριο βάσει του οποίου η Τουρκία δεν παίρνει τίποτε απολύτως στο χέρι στην Κοπεγχάγη την ίδια ώρα που η Κύπρος μπαίνει στην ΕΕ. Θα υπάρξει κύμα εθνικιστικών αντιδράσεων; Θα τελειώσει έτσι απότομα ο «μήνας του μέλιτος» του κ. Ερντογάν και σε τι ενέργειες απελπισίας θα τον οδηγήσει αυτή η εξέλιξη; Τι θα προτείνουν οι «ιέρακες» του υπουργείου Εξωτερικών και οι στρατηγοί; Σε αυτή την περίπτωση οι αμερικανοί αναλυτές εκτιμούν είτε από καλοπροαίρετη ανάλυση είτε από υστερόβουλη τάση κινδυνολογίας πως όλα «παίζουν»: κύμα περαιτέρω εποικισμού α λα Ισραήλ της Βόρειας Κύπρου, πρόκληση στρατιωτικού επεισοδίου, προσάρτηση της Βόρειας Κύπρου στην Τουρκία κ.ά. Η μόνη διαφορά είναι πως αυτή τη φορά η Τουρκία θα έχει απέναντί της την Ευρώπη, όχι μόνη την Ελλάδα με την Ουάσιγκτον να κουνάει το κεφάλι της ψιθυρίζοντας: «Εμείς σας τα είπαμε πάντως!».
