Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει σχετικά με την ομορφιά της νεότητος; Και ποιος δεν θα ήθελε να ζει πολλά χρόνια και να παραμένει νέος και υγιής; Ολοι όμως είμαστε αναγκασμένοι να δεχθούμε ότι το πέρασμα του χρόνου αφήνει σημάδια, ορατά και αόρατα, στον ανθρώπινο οργανισμό και τελικά επέρχεται ο θάνατος. Παρά το γεγονός ότι η έλευση του θανάτου παραμένει η μόνη βεβαιότητα της ζωής μας, η ανθρώπινη φύση φαίνεται ανίκανη να συμφιλιωθεί με αυτή την αλήθεια. Ανέκαθεν, οι άνθρωποι αναζητούσαν το ελιξίριο της νεότητος, το αθάνατο νερό, τη νίκη εναντίον του γήρατος και του θανάτου. Και φυσικά, πλήρωναν όσο όσο για να τα αποκτήσουν. Το παρελθόν έχει δείξει ότι ποτέ τα χρήματα δεν μπόρεσαν να αγοράσουν τη νεότητα και την αιωνιότητα. Παρ’ όλα αυτά στις μέρες μας το «εμπόριο της νεότητος» ανθεί. Σκευάσματα που υπόσχονται να διώξουν μακριά το γήρας κατακλύζουν την αγορά και ο κύκλος εργασιών των εταιρειών που τα πωλούν μετριέται σε δισεκατομμύρια δολάρια. Συνειδητοποιώντας ότι πολλές φορές το κοινό εξαπατάται από τις υποσχέσεις σκευασμάτων των οποίων η ύπαρξη δεν δικαιολογείται επιστημονικά, 51 αμερικανοί ερευνητές οι οποίοι ασχολούνται με τη μελέτη της γήρανσης εξέδωσαν μια ανακοίνωση. Στην ανακοίνωση αυτή περιγράφονται οι θέσεις τους τόσο σχετικά με τις σημερινές γνώσεις μας γύρω από το φαινόμενο της γήρανσης όσο και σχετικά με τα αντιγηραντικά σκευάσματα. Οπως αναφέρεται στην ανακοίνωσή τους, στόχος των αμερικανών επιστημόνων είναι να «πάψει η σιωπή τους να εκλαμβάνεται ως συγκατάθεση, ειδικά στις περιπτώσεις όπου το εμπόριο δεν αντιπροσωπεύει καθόλου τα επιστημονικά δεδομένα». «Το Βήμα» δίνει σήμερα τα κύρια σημεία της ανακοίνωσης, όπως αυτά δημοσιεύτηκαν στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Scientific American».
* Η διάρκεια ζωής
Ο άνθρωπος που είχε τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής ως σήμερα ήταν η Γαλλίδα Jeanne Calmet, η οποία πέθανε σε ηλικία 122 ετών. Αν και η Jeanne Calmet αποτελεί σπάνια περίπτωση, η τάση στις ημέρες μας είναι η διάρκεια ζωής των ανθρώπων που ζουν σε ανεπτυγμένες χώρες να αυξάνεται. Η αύξηση αυτή αποδίδεται όμως σε αλλαγές στο περιβάλλον μας, στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και στη βελτίωση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν οι αμερικανοί ερευνητές, «όλοι οι πρόγονοί μας θα μπορούσαν να είχαν ζήσει περισσότερα χρόνια αν διέθεταν τις σημερινές τεχνολογίες. Δεν έχουν αλλάξει οι άνθρωποι, είναι τα προστατευμένα περιβάλλοντα στα οποία ζούμε και η πρόοδος των βιοϊατρικών επιστημών που έχουν επιτρέψει σε όλο και περισσότερα άτομα να αγγίξουν τα όρια της ανθρώπινης επιβίωσης».
* Το προσδόκιμο
Το προσδόκιμο επιβίωσης ορίζεται ως ο μέσος όρος ετών που αναμένεται να ζήσει κανείς με βάση τη σημερινή ηλικία του. Στις ανεπτυγμένες χώρες, το προσδόκιμο επιβίωσης για τα νεογέννητα ήταν περί τα 47 χρόνια στις αρχές του περασμένου αιώνα, ενώ σήμερα εκτινάχθηκε στα 77 χρόνια. Οπως εξηγούν οι αμερικανοί επιστήμονες, ο κυριότερος λόγος αυτής της αύξησης είναι η μείωση της παιδικής θνησιμότητας. Οσο για την πρόβλεψή τους σχετικά με το προσδόκιμο επιβίωσης στον 21ο αιώνα, αυτό «αποκλείεται να ξεπεράσει τα 90 χρόνια, εκτός αν προκύψει τέτοια επιστημονική πρόοδος η οποία θα επιτρέψει τροποποίηση των βασικών διεργασιών που οδηγούν στη γήρανση».
* Η γηριατρική
Η γηριατρική αποτελεί μια ειδικότητα της ιατρικής η οποία λαμβάνει όλο και μεγαλύτερη έκταση, καθώς ο ηλικιωμένος πληθυσμός πολλών χωρών αυξάνεται συνεχώς. Ο ρόλος της είναι σημαντικός, αλλά, όπως τονίζουν οι αμερικανοί ερευνητές, «οι παρεμβάσεις της σχετίζονται με τις εκφάνσεις του γήρατος και όχι με το γήρας αυτό καθαυτό. Η βιοϊατρική γνώση η οποία θα απαιτούνταν για να τροποποιήσει κανείς τις διεργασίες του γήρατος οι οποίες οδηγούν σε παθολογικές καταστάσεις δεν υπάρχει προς το παρόν. Ωσπου να κατανοηθούν καλύτερα οι διεργασίες της γήρανσης και να βρεθούν τρόποι αντιμετώπισής τους, αυτές οι εσωτερικές δυνάμεις που ανέκαθεν υφίσταντο θα συνεχίσουν να οδηγούν σε απώλεια των ικανοτήτων μας…».
* Τα φάρμακα
Ιδιαίτερα εμφατικοί φέρονται οι αμερικανοί επιστήμονες σχετικά με την ανυπαρξία φαρμάκων τα οποία αναστρέφουν την πορεία της γήρανσης; «Προς το παρόν δεν υπάρχει αντιγηραντική αγωγή! Ισχυρισμοί αυτού του είδους έχουν γίνει για χιλιάδες χρόνια και είναι και σήμερα όσο ψεύτικοι υπήρξαν και στο παρελθόν. Οι πλέον εντυπωσιακοί των ισχυρισμών προέρχονται από όσους πωλούν φάρμακα είτε ως βιταμινούχα κοκτέιλ είτε ως μείγμα ορμονών. Ωστόσο τίποτε από αυτά δεν υποστηρίζεται από τον επιστημονικό πειραματισμό και είναι δύσκολο να μην καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι οι ισχυρισμοί είναι υπερβολικοί και λανθασμένοι για εμπορικούς καθαρά σκοπούς. Οι παραπλανητικές πληροφορίες δεν οδηγούν μόνο σε άσκοπη δαπάνη χρημάτων αλλά καθιστούν δύσκολο και το έργο της πληροφόρησης του κοινού σχετικά με το τι είναι επιστημονικά ορθό. Οι ιατρικές παρεμβάσεις για τις ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία έχουν όντως επιμηκύνει τον χρόνο ζωής αλλά δεν έχουν τροποποιήσει τις διεργασίες της γήρανσης. Οσο για τη χρήση καλλυντικών, πλαστικής χειρουργικής, βαφής μαλλιών και άλλων μέσων κάλυψης των εκφάνσεων του γήρατος, αυτά δεν μειώνουν ούτε σταματούν ούτε αναστρέφουν το ίδιο το γήρας».
* Τα αντιοξειδωτικά
Η θεωρία η οποία δέχεται ότι οι ελεύθερες ρίζες (παραπροϊόντα του κυτταρικού μεταβολισμού) παίζουν σημαντικό ρόλο στη γήρανση των κυττάρων είναι επιστημονικά σεβαστή και έχει αποτελέσει τη βάση για να καταδειχθεί ο ρόλος των αντιοξειδωτικών μορίων (τα αντιοξειδωτικά «αφοπλίζουν» τις ελεύθερες ρίζες). Ωστόσο, σύμφωνα με τους αμερικανούς ειδικούς, «δεν υπάρχει τίποτε που να υποστηρίζει ότι η λήψη σκευασμάτων αντιοξειδωτικών μάς προστατεύει από το γήρας. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (τα οποία περιέχουν αντιοξειδωτικά) μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών οι οποίες σχετίζονται με το γήρας, όπως είναι ο καρκίνος και οι καρδιοπάθειες. Προς το παρόν ο ρόλος των αντιοξειδωτικών σκευασμάτων στους ανθρώπους μελετάται και στα επόμενα χρόνια θα υπάρξουν αποτελέσματα. Εν αναμονή των αποτελεσμάτων, παρενέργειες που έχουν σημειωθεί για σκευάσματα όπως το β-καροτένιο θα πρέπει να μας κάνουν προσεκτικούς στην αλόγιστη λήψη τους».
* Οι ορμόνες
Μια σειρά από ορμόνες όπως η αυξητική ορμόνη, η τεστοστερόνη, το οιστρογόνο και η προγεστερόνη έχουν βρεθεί σε κλινικές δοκιμασίες να βελτιώνουν μερικές από τις φυσιολογικές αλλαγές οι οποίες σχετίζονται με το γήρας. Κάτω από ιατρική παρακολούθηση, ορισμένες από αυτές τις ορμόνες χορηγούνται σε άτομα τα οποία τις έχουν ανάγκη. Σύμφωνα με την ανακοίνωση των αμερικανών ειδημόνων ωστόσο, «καμία ορμόνη δεν έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να επιβραδύνει, σταματήσει ή αντιστρέψει το γήρας. Επιπροσθέτως πειράματα σε ζώα έχουν δείξει ότι η αυξητική ορμόνη μπορεί και να μειώνει τον χρόνο ζωής. Τα ορμονικά σκευάσματα τα οποία πωλούνται ως αντιγηραντικά φάρμακα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται από κανέναν, εκτός αν χορηγηθούν με συνταγή γιατρού για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων καταστάσεων».
* Οι θερμίδες
Πειράματα σε ζώα έχουν δείξει ότι η μακροζωία μπορεί να συνδέεται με δραστική μείωση της λήψης θερμίδων. Παρά το γεγονός ότι αντίστοιχα πειράματα δεν έχουν πραγματοποιηθεί σε ανθρώπους, οι ειδικοί δεν αποκλείουν να ισχύει και για το ανθρώπινο είδος ό,τι ισχύει για τα υπόλοιπα. Οι αμερικανοί επιστήμονες στην ανακοίνωσή τους επισημαίνουν ότι «μερικοί άνθρωποι έχουν υποβάλει τον εαυτό τους σε δραστική μείωση θερμίδων η οποία, για να είναι αποτελεσματική, αγγίζει όρια τα οποία θα ήταν αδιανόητα για την πλειονότητα των ανθρώπων. Ωστόσο οι άγνωστοι μηχανισμοί οι οποίοι εμπλέκονται στη μείωση των ασθενειών μέσω της μείωσης των θερμίδων αξίζουν επιστημονική διερεύνηση, καθώς θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανακάλυψη μεθόδων επιβράδυνσης του γήρατος με τρόπο που μιμείται τον θερμιδικό περιορισμό».
* Τα γονίδια
Τα επιστημονικά δεδομένα που έχουν συγκεντρωθεί ως σήμερα υποστηρίζουν ότι το γήρας είναι αποτέλεσμα της εξελικτικής αδιαφορίας και όχι της εξελικτικής πρόθεσης.
Με άλλα λόγια, κατά τη διάρκεια της εξέλιξης δεν δημιουργήθηκαν γονίδια τα οποία έχουν στόχο να μας οδηγήσουν στο γήρας, αλλά η διαδικασία αυτή επέρχεται καθώς η φύση δεν ενδιαφέρεται να μας κρατήσει ζωντανούς μετά το πέρας της αναπαραγωγικής ηλικίας και ίσως και της ενηλικίωσης των απογόνων μας.
Σύμφωνα με τους αμερικανούς επιστήμονες, «μπορεί τα γονίδια να επηρεάσουν το πόσο θα ζήσει κανείς αλλά η διαδικασία του γήρατος δεν είναι γενετικά προγραμματισμένη. Από πειράματα σε ζώα έχει προκύψει ότι υπάρχουν γονίδια τα οποία σχετίζονται με το γήρας και υπό πειραματικές συνθήκες μπορεί να επιτευχθεί επιμήκυνση της ζωής των πειραματόζωων. Σε καμία περίπτωση όμως δεν παρατηρήθηκε μείωση της θνησιμότητας μέσα από την επίδραση αυτών των γονιδίων».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η διαδικασία της γήρανσης δεν ανακόπτεται
Αν και είναι γεγονός ότι μπορεί κανείς να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών οι οποίες σχετίζονται με την ηλικία υιοθετώντας τον κατάλληλο τρόπο ζωής (άσκηση, σωστή διατροφή, αποχή από το κάπνισμα), δεν είναι δυνατόν κάποιος μεγαλώνοντας να γίνεται νεότερος! Για τον λόγο αυτό οι αμερικανοί ειδήμονες είναι ιδιαίτερα καυστικοί και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: «Από τότε που καταγράφεται η ιστορία, οι άνθρωποι έχουν εξαπατηθεί και συνεχίζουν να εξαπατώνται από υποσχέσεις σχετικά με την επιμήκυνση της νεότητος και της ζωής, οι οποίες στηρίζονται σε μεθόδους που αντιστρέφουν την πορεία της γήρανσης. Η γλώσσα που χρησιμοποιούμε πάνω σε αυτό το θέμα είναι σαφής: δεν υπάρχει τίποτε διαθέσιμο σήμερα (χειρουργική επέμβαση, αλλαγή στον τρόπο διαβίωσης, ορμόνη, αντιοξειδωτικό) το οποίο αποδεδειγμένα να επιδρά στη διαδικασία της γήρανσης. Για τον λόγο αυτόν προτρέπουμε το κοινό να αποφεύγει να αγοράζει προϊόντα από οποιονδήποτε που υπόσχεται ότι μπορεί να επιβραδύνει, σταματήσει ή αντιστρέψει το γήρας».
