Εχει τελικώς καμιά σημασία, ιδίως για εμάς τους εκτός ΗΠΑ, η νίκη του Μπαράκ Ομπάμα ή θα αποδειχθεί νομιμοποιητικός ελιγμός του αμερικανικού συστήματος, που απλώς θα επιβεβαιώσει ότι τα πράγματα δεν αλλάζουν; Η απάντηση είναι εύκολη μόνο αν η ερώτηση κινείται στο επίπεδο της αφέλειας. Σε όποιον διερωτάται αν η Ουάσιγκτον θα οδηγείται πλέον από το δίκαιο και όχι από το συμφέρον, τα δε όπλα, τα κανόνια, τα σπαθιά θα γίνουν αίφνης εργαλεία, η απόκριση είναι προφανώς αρνητική. Οι ΗΠΑ παραμένουν υπερδύναμη και ο Ομπάμα θα κινηθεί με γνώμονα τα συμφέροντά τους.
Αντιθέτως, δικαιούται κανείς να διατηρεί αισιοδοξία, αν αποβλέπει όχι στο τι θα κάνει ο Ομπάμα για την Ευρώπη, αλλά στο κατά πόσον μπορεί να κάνει κάτι για τις ΗΠΑ, το οποίο θα έχει ευεργετικές δευτερογενείς συνέπειες σε εμάς. Η άθλια πολιτική Μπους είναι εύλογο να έχει εκθρέψει εχθρικά αισθήματα στους «υποτελείς», οι εξ αυτών Δυτικοευρωπαίοι δεν πρέπει όμως να λησμονούμε ότι η υπερδύναμη παραμένει το μόνο συγγενές προς την Ευρώπη σύστημα κοινωνικών αξιών. Μια μεταβολή στο εσωτερικό των ΗΠΑ μπορεί, υπό αυτό το πρίσμα, να είναι σημαντική για την Ευρώπη, ακόμη και αν δεν την αφορά άμεσα. Σε όποιον συμμερίζεται αυτή την άποψη, προτιμώντας π.χ. ως δεσπότη μια αναγεννημένη Αμερική παρά το άγνωστο, το επόμενο ερώτημα είναι αν η εκλογή Ομπάμα σηματοδοτεί κρίσιμη αλλαγή εντός των ΗΠΑ.
Νομίζω ότι όσο επιπόλαιο θα ήταν να προεξοφλήσει κανείς κάτι τέτοιο, άλλο τόσο θα ήταν να το αποκλείσει.
Για δυτική δημοκρατία οι Ηνωμένες Πολιτείες διέπονται από μία σειρά αρνητικά χαρακτηριστικά. Πρώτο από αυτά είναι ο φυλετικός ρατσισμός. Δεύτερο, ο ατομισμός του κοινωνικού συστήματος, πάντοτε εντονότερος από τον ευρωπαϊκό, ο οποίος έφτασε σε ακραία σημεία επί Μπους. Τρίτο, η άνοδος ενός «χριστιανιστικού» συντηρητισμού, αρνητικού ακόμη και προς την επιστήμη, αλλ΄ ουδόλως ενοχλούμενου από την ανισότητα. Τέταρτο, η ατελής λειτουργία της δημοκρατίας, καθώς εταιρείες και λόμπι έφτασαν σε σημεία υπαγόρευσης της κυβερνητικής πολιτικής, η πολιτική δραστηριοποίηση έγινε υπόθεση πανάκριβη ακόμη και σε τοπικό επίπεδο, η δε αμερικανική κοινωνία έφτασε να αποδεχθεί και την άτυπη κληρονομικότητα των αιρετών αξιωμάτων την οποία αποστρεφόταν, αναδεικνύοντας- και μάλιστα διςπρόεδρο έναν ελλειμματικό πολιτικό, γιο πρώην προέδρου, και φλερτάροντας με την προοπτική να ενθρονίσει στη θέση του μια, έστω ικανή, σύζυγο πρώην προέδρου. Η νίκη του Μπαράκ Ομπάμα δεν δείχνει φυσικά ότι τα αρνητικά χαρακτηριστικά εξέλιπαν. Δείχνει όμως ότι η πλειοψηφία του αμερικανικού λαού επιτέλους αντέδρασε, ότι προσήλθε στις κάλπες να το εκδηλώσει και ότι, στη δίψα της για ανανέωση, δεν απέρριψε μόνο την «κληρονόμο» του Κλίντον και την απερίγραπτη ευειδή θρήσκα από την Αλάσκα, αλλά ξεπέρασε και τις φυλετικές προκαταλήψεις της ακόμη και σε Πολιτείες όπου η υπερψήφιση ενός μαύρου θα ηχούσε ως πρόσφατα σαν ανέκδοτο.
Η αντίδραση δεν προεξοφλεί τη συνέχεια. Είναι όμως πολύ θεαματική για να την αντιπαρέλθει κανείς ως αδιάφορη- εκτός αν θα θεωρούσε αδιάφορο και το Νιου Ντιλ του Ρούζβελτ. Και η σημασία της επαυξάνεται επειδή, με τη… συμβολή της οικονομικής κρίσης, η αντίδραση των Αμερικανών συμπεριέλαβε στους στόχους της και την αντικοινωνικότητα των νεοσυντηρητικών συνταγών. Είναι πολύ νωρίς για να διακινδυνεύσει κανείς την πρόβλεψη ότι οι ΗΠΑ του Ομπάμα θα συγκλίνουν με την Ευρώπη σε επίπεδο κοινωνικής πολιτικής. Και μόνον όμως η σύγκλιση σε επίπεδο επιθυμιών είναι σημαντική. Νεοϋορκέζοι φιλελεύθεροι (εννοούμε liberals, όχι Αλογοσκούφηδες) έλεγαν μετά τη δεύτερη εκλογή Μπους ότι είχε πλέον γίνει πολύ απωθητικό, πολύ μοναχικό, να ζουν στις ΗΠΑ. Τώρα έχουν έναν λόγο να ελπίζουν. Μαζί τους και εμείς.
