Τα ακίνητα αποτελούν την κυρίαρχη μορφή του μη χρηματοοικονομικού πλούτου των νοικοκυριών στην Ελλάδα, καθώς η ιδιοκατοίκηση συνιστά διαχρονικά πρωταρχική προτίμηση των Ελλήνων. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Alpha Bank, τρεις στους τέσσερις ερωτηθέντες πιστεύουν ότι η αγορά ενός ακινήτου είναι μια καλή μακροπρόθεσμη επένδυση, ενώ μόνο το ένα τέταρτο θεωρεί την ενοικίαση ως μια πιο ευέλικτη επιλογή.
Την ίδια στιγμή, η έλλειψη οικονομικά προσιτής στέγασης είναι μια συνεχής πρόκληση για τις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Στην ίδια έρευνα, η πλειοψηφία των ερωτηθέντων, δηλαδή το 54%, δεν θεωρεί ότι είναι εφικτή η αγορά κατοικίας στην παρούσα συγκυρία, ενώ το 70% απάντησε ότι το ύψος του ενοικίου δεν είναι προσιτό, δεδομένων των μισθών και του διαθέσιμου εισοδήματος στην Ελλάδα. Πώς, όμως, φτάσαμε ως εδώ;
Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση που ακολούθησε την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, η επέκταση των βραχυχρόνιων μισθώσεων και η αύξηση της εξωτερικής ζήτησης στην αγορά κατοικίας έχουν καταστήσει συνδυαστικά λιγότερο προσιτή τόσο την αγορά όσο και την ενοικίαση κατοικίας, ιδίως σε ορισμένες περιοχές.
Παράλληλα, η υψηλή μέση ηλικία του αποθέματος κατοικιών που συνεπάγεται σχετικά μεγάλες ενεργειακές απώλειες, σε συνδυασμό με την εισαγωγή του φόρου ακίνητης περιουσίας, επιβάρυναν περαιτέρω τους ιδιοκτήτες ακινήτων.
Ταυτόχρονα, η μείωση της προσφοράς κατοικιών προς ενοικίαση οδήγησε, μεταξύ άλλων παραγόντων, στην άνοδο των ενοικίων τα τελευταία έτη. Ολα αυτά συνέβαλαν από κοινού στην περαιτέρω αύξηση του συνολικού κόστους στέγασης. Συγκεκριμένα, όπως αντανακλάται στην έρευνα, περισσότεροι από τους μισούς ενοικιαστές (52%) δαπανούν πάνω από το 30% του διαθέσιμου εισοδήματός τους αποκλειστικά για ενοίκιο. Για τους ιδιοκτήτες κατοικίας με στεγαστικό δάνειο, το αντίστοιχο μερίδιο για την πληρωμή της μηνιαίας δόσης είναι 42%.
Οι κυβερνητικές και φορολογικές πολιτικές αλλά και η επέκταση της οικονομίας διαμοιρασμού διακρίνονται από τους συμμετέχοντες στην έρευνα ως οι βασικοί παράγοντες που θα επηρεάσουν τις τιμές αγοράς κατοικίας και τα ενοίκια στην Ελλάδα στο άμεσο μέλλον. Είναι σημαντικό ότι αρκετές παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες υλοποιούνται τα τελευταία χρόνια, όπως τα προγράμματα «Σπίτι μου 1 και 2» και «Ανακαινίζω – Ενοικιάζω», περαιτέρω μέτρα για την οριοθέτηση της λειτουργίας της οικονομίας διαμοιρασμού και τροποποιήσεις στο πλαίσιο χορήγησης Golden Visa.
Αλλες παρεμβάσεις αποσκοπούν στην αύξηση της προσφοράς στην αγορά ακινήτων, μεταξύ των οποίων φορολογικά κίνητρα στους ιδιοκτήτες προκειμένου να αποσύρουν τα ακίνητά τους από τη βραχυχρόνια μίσθωση και να τα διαθέσουν στη μακροχρόνια αγορά ενοικίασης. Παράλληλα, ένα νέο πρόγραμμα κοινωνικής αντιπαροχής, με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αναμένεται να ξεκινήσει στο άμεσο χρονικό διάστημα, με στόχο την αξιοποίηση δημόσιων ακινήτων και οικοπέδων για την κατασκευή νέων κατοικιών, προσφέροντας προσιτή στέγαση για τους δικαιούχους.
Σε μια αγορά ωστόσο όπου η ζήτηση υπερβαίνει την προσφορά, κρίνονται αναγκαία περαιτέρω μέτρα για την τόνωση της δεύτερης με σκοπό την άμβλυνση του στεγαστικού ζητήματος, όπως η ενίσχυση της κατασκευαστικής δραστηριότητας, η ενδελεχής επανεξέταση και καταγραφή των δηλώσεων αποποίησης κληρονομιάς και η αξιοποίηση των κενών κατοικιών.
*Η κυρία Ειρήνη Αδαμοπούλου είναι Expert Economist στην Alpha Bank – Η κυρία Καλλιόπη-Μαρία Ζεκεντέ είναι Economic Research Manager στην Alpha Bank.
