Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι ο πλανήτης έχει εισέλθει σε μια νέα φάση μετά την ορκωμοσία του Τραμπ. Μια ευμετάβλητη πραγματικότητα που επηρεάζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες και κατ’ επέκταση τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις.
Στο ευρωπαϊκό επίπεδο οι πρώτες αντιδράσεις χαρακτηρίζονται ως σπασμωδικές, καθώς αντί της απαιτούμενης συντονισμένης δράσης παρατηρήθηκε το φαινόμενο των ad hoc συζητήσεων μεταξύ κρατών, γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις και πρόσκαιρο (;) αδιέξοδο.
Ενδεχομένως το αποτέλεσμα των εκλογών στη Γερμανία να σημάνει την ουσιαστική επανέναρξη του διαλόγου. Για να είμαστε ειλικρινείς, το διαπιστωμένο πρόβλημα του αδιεξόδου της Ευρώπης έχει στον πυρήνα του το έλλειμμα εμπνευσμένης πολιτικής ηγεσίας, που θα προτάσσει το κοινό όφελος αντί του στενά οριζόμενου εθνικού συμφέροντος και θα συνειδητοποιεί ότι το μέγεθος και η συνεπακόλουθη ισχύς έχουν αποκτήσει αυξημένη σημασία.
Τα επίδικα που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές ηγεσίες το επόμενο διάστημα είναι πολλαπλά και σύνθετα. Στο γεωπολιτικό σκέλος σημαντικές θα είναι οι αποφάσεις για την κοινή θέση στην επικείμενη διαπραγμάτευση για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και το καθεστώς των μελλοντικών εγγυήσεων ασφάλειας.
Ταυτόχρονα απαιτείται πρόοδος στις συζητήσεις για τη χρηματοδότηση και τον συντονισμό στο ζήτημα των αμυντικών δαπανών. Στο οικονομικό επίπεδο ξεχωρίζουν θέματα όπως η βέλτιστη αντίδραση σε πιθανούς δασμούς από τις ΗΠΑ και η αντιμετώπιση του διαχρονικού ελλείμματος ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Η Ευρώπη, αν επιθυμεί να σταθεί επαρκώς στις διαμορφωθείσες συνθήκες, οφείλει να αναπτύξει μια στρατηγική που να στηρίζεται στην αρχή της αυτονομίας. Είναι αδιανόητο για μια ήπειρο που πρωτοστάτησε στο πέρασμα των αιώνων στις επιστήμες, στην καινοτομία, στις ανθρωπιστικές αξίες και στον πολιτισμό να εξαρτάται σε πολλούς κρίσιμους τομείς από τρίτες δυνάμεις.
Κυρίαρχα παραδείγματα αποτελούν ο σημαντικός βαθμός εξάρτησης για την κάλυψη των αναγκών ενεργειακών προϊόντων και άλλων κρίσιμων πρώτων υλών και ο τομέας της άμυνας και ασφάλειας.
Εκείνο που χρειάζεται είναι ένα ευρύ πλέγμα αλλαγών σε όλα τα επίπεδα, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό. Πολιτικά, την εύρεση του βέλτιστου τρόπου λήψης αποφάσεων εκκινώντας από το κρίσιμο ζήτημα της αμυντικής θωράκισης. Οικονομικά, την προώθηση πολιτικών και μέτρων που θα συμβάλουν αφενός στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας-παραγωγικότητας και ανθεκτικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας και αφετέρου στην ενοποίηση των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών, την κινητοποίηση της συμπαραγωγής-συνεκμετάλλευσης στρατηγικά κρίσιμων αγαθών (ενεργειακά προϊόντα και μέταλλα), την επιτάχυνση των επενδύσεων κ.ά.
Στο κρίσιμο θέμα της χρηματοδότησης πρέπει να παραμερισθούν ταμπού όπως η κοινή χρηματοδότηση αλλά ταυτόχρονα απαιτείται ένα ευρύτερο πνεύμα στην κατάρτιση του νέου ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και στο πλαίσιο άσκησης της δημοσιονομικής πολιτικής. Παράλληλα στο κοινωνικό επίπεδο κρίνονται ως επιτακτικές ανάγκες η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και η μείωση των ανισοτήτων καθώς χωρίς την επίτευξη κοινωνικής ευημερίας και προόδου καμία οικονομική πολιτική δεν κρίνεται ως επιτυχημένη.
Τους επόμενους μήνες τα παραπάνω ζητήματα θα κυριαρχήσουν στην ευρωπαϊκή σκηνή, με τις πολιτικές δυνάμεις, χωρίς εξαιρέσεις, να καλούνται να τοποθετηθούν απέναντι στις νέες προκλήσεις.
Ο κ. Δημήτρης Λιάκος είναι οικονομολόγος.
