ΤΟ ΒΗΜΑ logo

Ιστορική νίκη: Η Γαλλία ενσωματώνει τη λέξη «συναίνεση» στον ορισμό του βιασμού

Ιστορική νίκη: Η Γαλλία ενσωματώνει τη λέξη «συναίνεση» στον ορισμό του βιασμού 1
Instagram/ brouette_hurlante

Για πρώτη φορά στην ιστορία της Γαλλίας, ολόκληρη η κοινωνία αναγκάζεται να κοιτάξει κατάματα αυτό που ως τότε προτιμούσε να διαχειρίζεται με νομικά παραθυράκια: σεξ χωρίς συναίνεση, δεν είναι σεξ αλλά βιασμός. Ποιος θα μπορούσε να διαφωνήσει με κάτι τέτοιο; Οι συνήθεις ύποπτοι.

ΑΠΟ ΣΙΝΤΥ ΧΑΤΖΗ

Μια ιστορική τομή διαμορφώνεται αυτές τις μέρες στη Γαλλία, μια χώρα που, περισσότερο από πολλές στην Ευρώπη, κουβαλά τη δική της παράδοση στην υπεράσπιση της ελευθερίας, αλλά και τη δική της σιωπή γύρω από τη σεξουαλική βία. Το γαλλικό κοινοβούλιο ετοιμάζεται να εγκρίνει την προσθήκη μιας λέξης που έλειπε επίμονα από τον ποινικό της κώδικα: τη συναίνεση. Μια λέξη που, μέχρι σήμερα, υπήρχε μόνο στις αίθουσες των δικαστηρίων, στις μαρτυρίες των θυμάτων, στα σώματα των γυναικών, ποτέ όμως στο ίδιο το γράμμα του νόμου.

Η πολιτική στιγμή συμπίπτει με τη συλλογική αφύπνιση που προκάλεσε η δίκη στην πόλη Μαζάν, μια υπόθεση που ξεπέρασε τα όρια του εγκλήματος και άγγιξε τα όρια του πολιτισμού. Η Gisèle Pelicot, γυναίκα-σύμβολο πια, υπήρξε επί μια δεκαετία θύμα «επαναλαμβανόμενων και οργανωμένων βιασμών από τον σύζυγό της και δεκάδες άλλους άνδρες». Η μαρτυρία της, ωμή και αδυσώπητη, ανάγκασε μια ολόκληρη χώρα να κοιτάξει κατάματα αυτό που ως τότε προτιμούσε να διαχειρίζεται με νομικά παραθυράκια: σεξ χωρίς συναίνεση, δεν είναι σεξ αλλά βιασμός.

Με την υπερψήφιση του νομοσχεδίου, η Γαλλία θα σταθεί δίπλα στη Σουηδία, την Ισπανία και τη Νορβηγία, κράτη που έχουν ήδη θεμελιώσει την έννοια του «ναι» και του «όχι» ως νομικές κατηγορίες. Σύμφωνα με τη νέα διατύπωση, «σεξουαλική επίθεση συνιστά κάθε σεξουαλική πράξη για την οποία δεν υπάρχει συναίνεση». Η πρόταση, έργο των βουλευτριών Marie-Charlotte Garin και Veronique Riotton, αναμένεται να εγκριθεί και από τη Γερουσία, αφού ήδη έλαβε στήριξη από την Εθνοσυνέλευση.

Η εισηγήτρια του νομοσχεδίου στη Γερουσία, Elsa Salk, χαρακτήρισε τη μεταρρύθμιση ως «την ολοκλήρωση ενός μακρού νομοπαρασκευαστικού έργου» που κατέληξε σε «ένα ξεκάθαρο και ευανάγνωστο κείμενο για την έννοια της συναίνεσης». Είναι το είδος της νομικής διατύπωσης που δεν αλλάζει απλώς τον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης, αλλά τον τρόπο που μια κοινωνία μιλά για τον εαυτό της.

Η Riotton, με λόγο που θυμίζει μανιφέστο, δήλωσε πως το νομοσχέδιο «στέλνει ένα μήνυμα στην κοινωνία μας» και σηματοδοτεί τη μετάβαση «από την κουλτούρα του βιασμού στην κουλτούρα της συναίνεσης». Η Garin, από την πλευρά της, έθεσε το αυτονόητο που συχνά λησμονείται: «Όταν δεν είναι όχι, δεν σημαίνει ότι είναι ναι» και, κυρίως, «όταν είναι ναι, πρέπει να είναι ένα πραγματικό, εμφατικό ναι».

Οι δύο γυναίκες χρειάστηκαν πάνω από έναν χρόνο για να διαμορφώσουν το κείμενο, κόντρα σε αντιστάσεις που δεν προήλθαν μόνο από συντηρητικούς κύκλους, αλλά και από ορισμένες φεμινιστικές οργανώσεις. Οι φόβοι για «αντιστροφή του βάρους της απόδειξης» ή για «συμβασιοποίηση» των ερωτικών σχέσεων αποκαλύπτουν πόσο δύσκολη είναι η μετάβαση από τον φόβο στη σαφήνεια.

Η νέα νομοθεσία καθορίζει τη συναίνεση ως «ελεύθερη και σαφή, εξειδικευμένη, προαπαιτούμενη και ανακλητή» και τονίζει πως δεν μπορεί να συναχθεί «από τη σιωπή ή την απουσία αντίδρασης του θύματος». Επαναλαμβάνει επίσης το θεμελιώδες: «Δεν υπάρχει συναίνεση αν η πράξη σεξουαλικού χαρακτήρα διαπράχθηκε με βία, εξαναγκασμό, απειλή ή αιφνιδιασμό».

Η κυβέρνηση στηρίζει σθεναρά την τροποποίηση, χαρακτηρίζοντάς την καθοριστικό βήμα «για την προστασία των θυμάτων και την ενίσχυση της δικαιοσύνης». Το μόνο κόμμα που διαφωνεί είναι ο ακροδεξιός Εθνικός Συναγερμός, που μίλησε για «άνευ προηγουμένου ηθική και νομική παρέκβαση». Η βουλευτής Sophie Blanc δήλωσε ειρωνικά πως οι δικηγόροι «θα πρέπει πλέον να ανατέμνουν όχι τη βιαιότητα του ενόχου, αλλά τις κινήσεις, τις λέξεις και τη σιωπή του προσώπου που δηλώνει θύμα».

Η ειρωνεία, όμως, είναι ότι ακριβώς εκεί βρίσκεται η ουσία. Η συναίνεση δεν είναι νομικό τέχνασμα· είναι το σημείο όπου η δικαιοσύνη συναντά την ανθρωπιά. Γι’ αυτό και η Εθνική Ομοσπονδία Ενημερωτικών Κέντρων για τα Δικαιώματα των Γυναικών και των Οικογενειών ζητά η αλλαγή να συνοδευτεί από «πραγματική εκπαίδευση στη συναισθηματική, διαπροσωπική και σεξουαλική ζωή».

Η Γαλλία βρίσκεται, ίσως για πρώτη φορά, μπροστά σε μια σιωπηλή επανάσταση, εκείνη που δεν κραυγάζει, αλλά μετατοπίζει. Από τη γλώσσα της βίας στη γλώσσα της βούλησης. Από το υπονοούμενο στο ρητό. Από την κουλτούρα της ντροπής, στην κουλτούρα του «εμφατικού ναι».


Demy: Όρια, φόβοι και η επιστροφή στον πυρήνα

Η Ειρήνη και η Έλενα υποδέχονται στο στούντιο τη Demy για μια ειλικρινή συζήτηση που θα σας αγγίξει περισσότερο από όσο φαντάζεστε.


READ MORE

ΑΠΟΡΡΗΤΟ