«Εφυγε» από τη ζωή στα 87 του ο «δάσκαλος» Δημήτρης Μαρωνίτης

Πέθανε σε ηλικία 87 ετών, έπειτα από μάχη με το καρκίνο, ο κορυφαίος φιλόλογος, μεταφραστής αρχαίων συγγραφέων και δοκιμιογράφος Δημήτρης Μαρωνίτης.

«Έφυγε ο Μπαμπάς μας Μίμης Μαρωνίτης» έγραψε στη σελίδα της στο Facebook η κόρη του Εριφύλη Μαρωνίτη.

ΟΔ.Ν.Μαρωνίτης γεννήθηκε το 1929 στη Θεσσαλονίκη, τέλειωσε το Γυμνάσιο στο Πειραματικό Σχολείο του Πανεπιστήμιου της πόλης, και συνέχισε στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης. Με υποτροφία της Humboldt-Stiftung συμπλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του σε πανεπιστήμια της Γερμανίας. Το 1962 έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο όπου και δίδαξε Αρχαία Ελληνικά από το 1963 έως το 1968 ως εντεταλμένος υφηγητής, στη Φιλοσοφική Σχολή.

Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας απολύεται και συλλαμβάνεται για τη δράση του. Μέσα στο κελί, όπου παρέμεινε οχτώ μήνες -από τις αρχές του ’73 έως τη γενική αμνήστευση- γράφει σε φθαρμένες χαρτοπετσέτες, όταν βρίσκει μολύβι τη «Μαύρη γαλήνη», που πρωτοδημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 1973 στο 8ο και τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Η Συνέχεια», και το 2007, στις εκδόσεις «Το Ροδακιό».

Στη Φιλοσοφική Σχολή επανέρχεται και παραμένει καθηγητής από το 1975 έως το 1996, ενώ παράλληλα είναι επισκέπτης καθηγητής σε πανεπιστήμια στις ΗΠΑ, την Κύπρο, την Αυστρία και τη Γερμανία.

Διετέλεσε πρόεδρος και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, από το 1994 έως το 2001 και συντονιστής του προγράμματος «Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση».

Ο Δημήτρης Μαρωνίτης μετέφρασε την «Οδύσσεια» και την «Ιλιάδα». «Η Οδύσσεια είναι έργο αγαπησιάρικο» είχε πει. Αντίθετα, «η Ιλιάδα είναι ακατάδεκτη, δεν δέχεται τα χάδια μας».
(Στη φωτογραφία: Ο Δ.Ν. Μαρωνίτης (δεξιά) με τον Μανόλη Αναγνωστάκη και τη σύζυγό του Νόρα)

Έγραψε βιβλία, μονογραφίες και άρθρα για τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Σοφοκλή, τον Ηρόδοτο, τον Αλκαίο, τη Σαπφώ, ενώ μελέτησε και δημοσίευσεδοκίμια για νεοέλληνες ποιητές, κυρίως εκπροσώπους της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, όπως τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Γεώργιο Σεφέρη, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Γιάννη Ρίτσο, τον Τάκη Σινόπουλο και τον Μίλτο Σαχτούρη, αλλά και τον Διονύσιο Σολωμό, τον Κ.Π.Καβάφη και τον Γιώργο Χειμωνά.Το 2014 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα το καινούριο του βιβλίο «Έπος και δράμα. Από το χθες στο αύριο».

Ο Δημήτρης Μαρωνίτης ήταν επί πολλά έτη συνεργάτης του Βήματος και αρθογραφούσε ανελλειπώς κάθε Κυριακή μέσα από τη στήλη του «Απολίτιστα Μονοτονικά». Πολυγραφότατος μέχρι την τελευταία στιγμή.

Η κηδεία του Δημήτρη Μαρωνίτη θα τελεστεί την Πέμπτη 14 Ιουλίου, στις 11 π.μ., από το Α’ Νεκροταφείο της Αθήνας.


Συλλυπητήρια μηνύματα

Το Ελληνικό Φεστιβάλ

Το Ελληνικό Φεστιβάλ και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος εκφράζουν τη βαθύτατη θλίψη τους για το θάνατο του σπουδαίου δασκάλου, φιλoλόγου, μεταφραστή, αρθρογράφου και δοκιμιογράφου Δημήτρη Μαρωνίτη. Η προσφορά του στα ελληνικα γράμματα και στον πολιτισμό υπήρξε καθοριστική και ανεκτίμητη. Οι μεταφράσεις του Δημήτρη Μαρωνίτη συχνά πλαισίωσαν με τρόπο μοναδικό τις παραστάσεις του Φεστιβάλ Επιδαύρου και όχι μόνο. Το Ελληνικό Φεστιβάλ εκφράζει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια και τους οικείους του».

Ο Στάθης Λιβαθινός

Με τίτλο «Αποχαιρετισμός στον Δημήτρη Μαρωνίτη» ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου Στάθης Λιβαθινός αναφέρει για τον θάνατο του «δασκάλου»: «Ένα από τα πιο σημαντικά γεγονότα της προσωπικής μου ζωής των τελευταίων ετών υπήρξε η γνωριμία μου με τον Δημήτρη Μαρωνίτη. Αφορμή στάθηκε η παράσταση της “Ιλιάδας”, που σκηνοθέτησα το 2013, σε δική του μετάφραση. Εκεί ξεκίνησε και το δώρο της ανεκτίμητης φιλίας του που κράτησε έως και σήμερα-μέρα του θανάτου του.

Πενθώ και θα πενθώ ατελείωτα, μαζί με πολλούς άλλους συνεργάτες μου από τον κόσμο του θεάτρου και από τον κόσμο του πνεύματος, το θάνατο ενός ανθρώπου που κατάφερε να γίνει βαθιά αγαπητός, χωρίς ποτέ να προσπαθήσει έστω και στο ελάχιστο να γίνει αρεστός. Η βαθιά του γνώση, η εύστοχη ματιά του, η αυθεντική του σκέψη και η τρυφερή του χειρονομία στιγμάτισαν τη γνωριμία μας.

Ο Μαρωνίτης υπήρξε γενναιόδωρος ως άνθρωπος, γέρων με νεανική ψυχή, έτοιμος να αποδεχτεί την τόλμη όπου την συναντούσε.

Θα παραμείνει παρών στα Ελληνικά Γράμματα. Θα παραμείνει παρών στη ζωή μου».

Ο φιλέταιρος ΔΝΜ

Του Γιώργη Γιατρομανωλάκη

Είναι πολύ νωρίς ακόμη και για όλους τους περιλειπόμενους φίλους, εταίρους, μαθητές και αναγνώστες του Δ. Ν. Μαρωνίτη να αποτιμήσουμε την μακρόχρονη πνευματική του προσφορά και τη γενναία και γενναιόφρονη παρουσία του στα ελληνικά γράμματα. Να το πούμε χωρίς περιστροφές: υπήρξε κορυφαίος στην εποχή μας. Και ας μου επιτραπεί: μοναδικός. Ανέπτυξε μια πρωτοπόρα και ερεθιστική φιλολογική μέδοθο που βοήθησε πολλούς να βρουν μιαν ανάλογη, αλλα όχι πάντα τόσο αποτελεσματική και χαρισματική, πορεία.
Ποιο ήταν το κύριο στοιχείο της φιλολογικής και ερμηνευτικής φύσης του ΔΝΜ: η απελευθερωτική του ιδεολογία στην αντιμετώπιση των κειμένων της ελληνικής γραμματείας από τον Όμηρο, τον Ησίοδο, τον Ηρόδοτο (για να μείνω στους αγαπημένους του) ως τον Σολωμό, τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο και άλλους πολλούς. Αυτή η απελευθερωτική του διάθεση και στάση, εκπεφρασμένη μέσα από ένα τολμηρό και κάποτε ανατρεπτικό νεοελληνικό λόγο, διέρρηξε και σχεδόν κατάργησε τα στεγανά της Αρχαίας Ελληνικής και της Νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας και Φιλολογίας.
Η βασική του, η φυσική ροπή του ήταν η Φιλότης. Όχι ότι το Νείκος δεν συνυπήρχε στον λόγο του. Ήταν ένας ανατρεπτικός «σοφιστής» που μπορούσε να μαγεύει και να καθηλώνει ακροατές και αναγνώστες. Υπήρξε ένας από τους θελκτικότερους μάστορες του προφορικού και γραπτού λόγου. Όμως η ενοποιητική Φιλότης ήταν, σε όλες τους τις εκδηλώσεις, το κύριο γνώρισμα. Έτσι μπόρεσε (έχοντας ένα πολύ καλό δάσκαλο τον Ι. Θ. Κακριδή) να ενοποιήσει τα κλασικά με τα νεοελληνικά γράμματα και μάλιστα με ένα ιδιαιτέρως γοητετικό, γητευτικό λόγο. Έδινε στον Καβάφη και στον Σεφέρη την ίδια προσοχή που έδειχνε όταν μιλούσε, ή έγραφε για τον Όμηρο ή τον Ηρόδοτο. Αυτή η γλωσσική, ερμηνευτική Φιλότης πέρασε, με ένα ιδιότυπο τρόπο, και στις μεταφράσεις του. Μπορεί κάποιος να διαφωνεί με τις μεταφραστικές του δοκιμές (μια λέξη που του άρεσε πολύ) όμως και εδώ στα μεταφράσματά του η λεκτική και ιδεολογική Φιλότης, η ενοποίηση των αντιθέτων και η παραγωγή ενός νέου κειμένου, φαίνεται επίσης καθαρά.

Αυτή η γραμματειακή/φιλολογική Φιλότης δεν έμενε στο γραφείο ή στα γραπτά του. Εμφανιζότανε και στα καθημερινά. Στα φιλικά και (μη το λησμονούμε, παρακαλώ) στα πολιτικά πράγματα. Υπήρξε αταλάντευτα δημοκρατικός, έχοντας καταφέρει να συγκεράσει εντός του το λαϊκό θεσσαλονικιό στοιχείο και την παλαιά αριστοκρατική πηγή της ταπεινής ελληνικής γενιάς του.

Ο κ. Γιώργης Γιατρομανωλάκης είναι καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας και συγγραφέας.

Από αριστερά: Δ.Ν. Μαρωνίτης, Θανάσης Νιάρχος, Γιάννης Τσαρούχης και Φωστιέρης Αντώνης

ένθ’ εμέ μεν γλυκύς ύπνος επήλυθε κεκμηώτα


Του Θ.Δ. ΠΑΠΑΓΓΕΛΗ

Είναι καιρός που σε ιδιωτικές συζητήσεις αλλά και στον δημόσιο λόγο του ο Δημήτρης Μαρωνίτης μελετούσε το λυκόφως. Και το έκανε άλλοτε με την υφέρπουσα «ιδιοτέλεια» του πρεσβύτη άλλοτε με τη μεστή σύνεση του στοχαστή. Μόνο που και λαβωμένος τον τελευταίο καιρό, αδυσώπητος απέναντι στο σιωπηρό ενδεχόμενο, ανάβλυζε ακόρεστο πάθος για όλα εκείνα τα αγωνίσματα όπου για χρόνια και χρόνια άφησε βαθύ και απαράγραπτο το αποτύπωμα του στοχασμού του. Και λαβωμένος κατάφερνε να ενσαρκώνει, όπως πάντα, μια εκδοχή του οξύμωρου: άφωνος σχεδόν, ακουγόταν στεντόρειος στο μέσα αυτί μας.
Δεν ήταν η επιτομή της καλόβολης προσήνειας και, κάποτε, απόκρημνος στο πείσμα του στένευε τον διάλογο απαιτώντας σεβαστική υποταγή. Το ένιωσα συχνά, νιώθοντας όμως την ίδια στιγμή ότι κλείνοντας την πόρτα πίσω μου θα έφευγα σοφότερος. Ποτέ δεν τον είχα τυπικά δάσκαλο, αλλά κανένας δεν άφησε μέσα μου τόσο καταλυτική επίγευση διδαχής. Το μυστικό, θαρρώ, ήταν να τον «συναντήσεις» στις πιο μύχιες διαδρομές του βιωματικού αναστοχασμού του, εκεί όπου βρίσκονταν οι καίριες προϋποθέσεις της ερμηνευτικής και μεταφραστικής του αριστείας. Και σε τέτοιες προνομιακές συναντήσεις-στιγμές, ο «δύσκολος» Μαρωνίτης σου χάριζε αφειδώλευτα την οικειότητα, τη φιλία και την φιλοπαίγμονα αγάπη του.
Τρομάζω στη σκέψη ότι σήμερα θα μπορούσα να διολισθήσω σε νεκρολογικές κοινοτοπίες. Δεν θα μου το συγχωρούσε. Κι από την άλλη πλευρά, ξέρω ότι, μη διαθέτοντας κίβδηλη μετριοφροσύνη, ορεγόταν συχνά να ακούσει τους «άθλους» του από έμπιστους και αγαπημένους. Ωστόσο, το μέγεθος και ο όγκος της πνευματικής και πολιτικής παρουσίας του δεν είναι διαπραγματεύσιμα. Και όσοι τον ζήσαμε ακμαίο και μεστό εκ του σύνεγγις ξέρουμε καλά ότι, πέρα από τις καθιερωμένες φόρμουλες, από σήμερα υπάρχει πράγματι ένα κενό που δεν αναπληρώνεται εύκολα.

O κ. Θεόδωρος Δ. Παπαγγελής είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.


Από αριστερά: Χαρίλαος Φλωράκης, Λαοκράτης Βάσσης και Δ.Ν. Μαρωνίτης

Εντονα πολιτικοποιημένος, φύσει αδέσμευτος

Του Μ. ΤΙΒΕΡΙΟΥ

Ο θάνατος, ως κάτι το προδιαγεγραμμένο και αναπόφευκτο στην ανθρώπινη φύση, είναι συνυφασμένος με την ίδια μας τη ζωή και άρα αναμενόμενος ανά πάσα στιγμή. Ωστόσο μόλις επισυμβεί ταράζει τον εσωτερικό μας κόσμο και αδρανοποιεί τη λογική όταν μάλιστα ο νεκρός συμβαίνει να είναι αγαπητό συγγενικό ή φιλικό μας πρόσωπο ή αν πρόκειται για μια γνωστή μας έντονη προσωπικότητα μεγάλης εμβέλειας, όπως αποδεδειγμένα υπήρξε ο Δημήτρης Μαρωνίτης, που άφησε ανεξίτηλα τη σφραγίδα του στα πνευματικά και όχι μόνο πράγματα του τόπου. Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και στη συνέχεια δίδαξε σ’ αυτήν, αποτελώντας, ένα από τα πιο εμβληματικά της στελέχη στην εποχή του. Αφοσιώθηκε με πάθος στις ανθρωπιστικές σπουδές έχοντας ως όπλα την οξεία κριτική ματιά και το ευρύ πνεύμα διανόησης. ΄Εντονα πολιτικοποιημένο άτομο -είναι γνωστές οι φυλακίσεις και οι ταλαιπωρίες που υπέστη κατά την επτάχρονη δικτατορία- αλλά φύσει αδέσμευτο μυαλό, θεωρούσε ιερό και αδιαπραγμάτευτο το δικαίωμα του καθενός να σκέπτεται, να μιλά και να γράφει ελεύθερα.

Ο κ. Μιχάλης Α. Τιβέριος είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ακαδημαϊκός.
***

Διαβάστε εδώ τα τρία τελευταία άρθρα του Δημήτρη Μαρωνίτη που δημοσιεύτηκαν από το Βήμα στη στήλη του Απολίτιστα Μονοτονικά, τον Ιούνιο.

Το κέντρο του τετραγώνου

Λάθος και σωστό: ενναλάξ

Αντιγραφές για το παρόν


Ακολούθησε το Βήμα στο Google news και μάθε όλες τις τελευταίες ειδήσεις.