Τι προκάλεσε τη μεγαλύτερη αλλαγή του Χόλιγουντ τον 20ό αιώνα –ο ομιλούν κινηματογράφος, το έγχρωμο φιλμ, τα μούλτιπλεξ; Οχι, ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ισχυρίζεται ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μαρκ Χάρις στο βιβλίο «Five Came Back» (εκδ. Penguin) που κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ στα τέλη Φεβρουαρίου.
Καταγραφή της πολεμικής εμπειρίας πέντε μεγάλων σκηνοθετών (Τζον Φορντ, Φρανκ Κάπρα, Γουίλιαμ Γουάιλερ, Τζον Χιούστον, Τζορτζ Στίβενς), το έργο του Χάρις αφορμάται από το πώς πέντε ήδη επιτυχημένοι επαγγελματίες από πολύ διαφορετικό μεταξύ τους κοινωνικό, εθνικό ή ατομικό προφίλ αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την ασφάλεια των αμερικανικών μετόπισθεν για τους κινδύνους της πρώτης γραμμής. Ο πότης ιρλανδοαμερικανός Φορντ, ο φιλόδοξος ιταλοαμερικανός Κάπρα, ο τελειοθήρας αμερικανοεβραίος Γουάιλερ, ο παράτολμος εύπορος Χιούστον και ο μοναχικός και απρόσιτος χαρακτήρας Στίβενς βρέθηκαν στα πεδία των μαχών του Ειρηνικού και της Ευρώπης από έναν συνδυασμό περιπετειώδους διάθεσης, αίσθησης του καθήκοντος, ντροπής για τον χαρακτηρισμό «άμαχος». Κανείς τους βέβαια δεν στάθηκε απέναντι στον εχθρό με το τουφέκι στο χέρι: όλοι εργάστηκαν πίσω από τις κάμερες γυρίζοντας επιτόπου στιγμιότυπα, από τον Φορντ στη ναυμαχία της Μίντγουεϊ το 1942 ως τον Στίβενς στο απελευθερωμένο Νταχάου το 1945.
«Συλλογική βιογραφία», κατά τον συγγραφέα, το βιβλίο στέκεται στην μετατροπή των κινηματογραφιστών από «φωτογράφους μαχών» σε «συλλέκτες τεκμηρίων», χωρίς να παραλείψει την εκ μέρους τους αποδοχή της προπαγανδιστικής λειτουργίας των ντοκιμαντέρ τους (Κάπρα και Χιούστον συνεργάστηκαν, μεταξύ άλλων, στη σκηνοθεσία του «Νίκη στην Τυνησία», οι σκηνές μάχης του οποίου αποσιωπήθηκε εν έτει 1943 ότι γυρίστηκαν στη Φλόριντα) ή να ενδώσει στο στερεότυπο των «σκληρών ανδρών» (μετά την εμπειρία των στρατοπέδων συγκέντρωσης ο Στίβενς έμεινε τρία χρόνια εκτός σινεμά).
Σύμφωνα με τον Χάρις, το σκοτεινότερο μεταπολεμικό υπόβαθρο στις ταινίες των Φορντ, Χιούστον και Γουάιλερ δεν αναδεικνύει μόνο τη βαθιά επίδραση του πολέμου στη δική τους οπτική αλλά και τη στροφή των προτιμήσεων του κοινού για το μέσο, από την αμιγή διασκέδαση στην αναζήτηση του ρεαλισμού. Οταν το 1946 Φρανκ Κάπρα και Γουίλιαμ Γουάιλερ κονταροχτυπήθηκαν με την «Υπέροχη ζωή» και «Τα καλύτερα χρόνια της ζωής μας» συνέβη κάτι αδιανόητο για την προπολεμική εποχή: το δράμα της προσαρμογής των βετεράνων του τελευταίου νίκησε κατά κράτος τη γλυκόπικρη κομεντί του πρώτου τόσο στο box office όσο και στα Οσκαρ…
