Η αισιόδοξη άποψη είναι ότι η κρίση είναι κυρίως χρηματοπιστωτική και συνεπώς «περαστική», ότι θα πιάσουν τα μέτρα που κάθε μέρα αποφασίζονται και ότι πολύ σύντομα όλα θα είναι όπως πριν. Με εξαίρεση, για ένα διάστημα, την απόλυτη κυριαρχία της οικονομίας του Χρηματιστηρίου για το Χρηματιστήριο πάνω στην πραγματική οικονομία.
Η απαισιόδοξη άποψη είναι ότι η κρίση, που επεκτάθηκε σκληρά και σε όλη την Ανατολική Ευρώπη, υπονόμευσε δραματικά την πραγματική οικονομία και, παρά τις δομικές διαφορές, θα μας γυρίσει στις δυστυχίες που ζήσαμε πριν από ογδόντα χρόνια με τις γνωστές συνέπειες: τη γενικευμένη ανεργία, τη φτώχεια, την απελπισία των πολλών. Με όλες τις κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες που προκάλεσαν.
Πώς θα οργανωθεί όμως η νέα οικονομία μετά την κρίση; Υπάρχουν ιδέες, προτάσεις, σχέδια (κυρίως όμως γιατροσόφια), με επίκεντρο, σχεδόν όλα, έναν μεγαλύτερο ρυθμιστικό και παρεμβατικό ρόλο του κράτους και κυρίως των θεσμών της παγκόσμιας κοινότητας, με πρώτη την ευρωπαϊκή, με στόχο τη θέσπιση κανόνων και ελέγχων αλλά χωρίς τον κρατισμό που εξευτέλισε την ίδια την υπόσταση της συλλογικής οικονομίας. Θα ήταν καίριο αν αυτός ο προβληματισμός έκρινε τις προσεχείς ευρωεκλογές.
Και η απαισιόδοξη και η αισιόδοξη άποψη όμως, κυρίως φυσικά η πρώτη, περιλαμβάνουν την αλήθεια ότι θα βιώσουμε ένα μεγάλο ή κάπως μικρότερο χρονικό διάστημα με τεράστιο πρόβλημα επιβίωσης με ανθρώπινους όρους για τους περισσότερους.
Σχεδιάζονται μέτρα για την όποια προβληματική στήριξη της ανάπτυξης αλλά δεν ακούστηκαν ως τώρα προτάσεις κοινωνικής αντιμετώπισης μιας πιθανής εκτεταμένης ένδειας. Ετοιμάζονται τέτοιες πολιτικές ή απλώς κλείνουμε τα μάτια μπροστά στο πιθανό, κάνοντας το πολύ μια προσευχή στον όποιο «πολιούχο», με την ιδέα ότι το πιθανό δεν είναι και το βέβαιο και μπορεί και να μη συμβεί; Οσοι ξέχασαν τι ακολούθησε το 1929 μάς οδηγούν στα χειρότερα.
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία η λαϊκή κατανάλωση σε είδη πρώτη ανάγκης (σουπερμάρκετ) μειώθηκε δραματικά σε πολλές μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες και υπάρχουν ανάλογες ενδείξεις και για τη χώρα μας. Είναι πολύ χαρακτηριστική η τάση πολλών καταναλωτών να επιλέγουν στα ράφια τα πιο φθηνά προϊόντα, και ας μην τους έχουν, καλώς ή κακώς, την ίδια εμπιστοσύνη με αυτά που συνήθιζαν να ψωνίζουν. Η κατρακύλα των πωλήσεων αυτοκινήτων οδηγεί ορισμένους ισχυρότατους κατασκευαστές (Ρενό, Πεζό-Σιτροέν, Μερτσέντες) στο προσωρινό κλείσιμο των ευρωπαϊκών εργοστασίων τους. Το πρόβλημα της ναυτιλίας, που είναι τεράστιο, μπορεί να οδηγήσει εδώ, όπου το ναυτιλιακό κεφάλαιο παίζει μέγα ρόλο και στην ξηρά, σε εντυπωσιακές ανατροπές.
Υπάρχει ήδη σοβαρό πρόβλημα με την οικοδομική δραστηριότητα: η κρίση δεν αφορά μόνο τους «επενδυτές» της πρώην Σοφοκλέους και νυν Αθηνών. Εχουμε λοιπόν ένα «τσουνάμι» που ίσως φτάσει ως εδώ. Αν δεν οργανωθεί η συγκροτημένη κοινωνία για να το αντιμετωπίσει, οι συνέπειες θα είναι μεγαλύτερες από αυτές που πολλοί προδικάζουν. Με σοβαρότητα, ασφαλώς διακριτικά (υπάρχει και ο κίνδυνος μεγαλύτερου πανικού), ας προετοιμάσουμε την άμυνα της χώρας και των πολιτών. Οχι όπως για τις φωτιές!
