Η ΕΞΟΡΜΗΣΗ του ελληνικού λαού που πραγματώθηκε με τις δύο συνεχόμενες εκστρατείες 1912-1913 και είχε ως επική κατάληξη τη σε μεγάλο ποσοστό αρτίωση του κράτους με την απελευθέρωση της Μακεδονίας, της Ηπείρου, των νησιών του Ανατ. Αιγαίου και της Δυτικής Θράκης βρήκε τον αθλητισμό της χώρας σε αναπτυξιακό πλαίσιο. Η πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα με τους Β’ εν Αθήναις διεθνείς Ολυμπιακούς Αγώνες το 1906 και στη συνέχεια τη λαμπρή εμφάνιση (Τσικλητήρας, Δώριζας, Μεταξάς, Μπανίκας) στους Ολυμπιακούς του 1908 στο Λονδίνο οδήγησε σε εντυπωσιακή περαιτέρω αύξηση του αριθμού των σωματείων στην ελεύθερη Ελλάδα αλλά και στον εκτός συνόρων Ελληνισμό.
***
ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ του 1912 και λίγους μήνες πριν από την απελευθερωτική εξόρμηση καταγράφονται σημαντικά αθλητικά γεγονότα και πέραν του θριάμβου του Τσικλητήρα στη Στοκχόλμη: διεύρυνση των Πανελληνίων Αγώνων Στίβου, εισαγωγή στη δημόσια εκπαίδευση της σουηδικής γυμναστικής, διαμόρφωση ευνοϊκού κλίματος για την καλλιέργεια του αθλητισμού γυναικών κτλ. Ιδιαίτερη σημασία έχουν κάποια γεγονότα όπως η ανάπτυξη του αθλητισμού στη Θεσσαλονίκη πριν από την απελευθέρωσή της με την πρωτοπορία του ιστορικού συλλόγου «Ηρακλής». Στα πριν από το 1912 χρόνια ο τότε Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος είχε σταλεί το 1910, λόγω κωλυσιεργίας των τουρκικών αρχών, στη Σμύρνη, όπου αναδείχθηκε σε εθνομάρτυρα και ανέπτυξε εκπληκτικό έργο και στον αθλητικό χώρο στην Ανατολική Μακεδονία. Διπλός ο στόχος του: αφενός η θωράκιση του εθνικού φρονήματος και η απόκρουση της βουλγαρικής διείσδυσης και αφετέρου η πεποίθησή του ότι «ο αθλητισμός είναι η θρησκεία της νεότητας». Στη Δράμα το πρώτο μέλημά του ήταν η δημιουργία γυμναστηρίου που εξυπηρετούσε 3.000 ελληνόπαιδες. Γυμναστήρια «συνέστησε» στο μαρτυρικό Δοξάτο, στην Αλιστράτη, στην Πρώτη (Κιουπκιόι) και σε άλλες ελληνικές κοινότητες.
***
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ο ιστορικός Παύλος Μανιτάκης γράφει στο σημαντικό (αν και όχι πάντοτε απόλυτης ακρίβειας πηγή πληροφόρησης) βιβλίο του «100 χρόνια ελληνικού αθλητισμού 1830-1930»: «Ετσι από τα μέσα Σεπτεμβρίου 1912 όλη η ελληνική νεότης, με επικεφαλής τους πλέον επίλεκτους εκπροσώπους, τους «αθλούντας», ευρέθη υπό τα όπλα, ενώ ο αθλητισμός έλαβε προσωρινόν απολυτήριον. Και την 26ην Οκτωβρίου ο Οθωμανικός και Ελληνικός ΓΣ Ηρακλής Θεσσαλονίκης έκοψε από τον τίτλο του τις τρεις πρώτες λέξεις που ήσαν πλέον περιττές». Αναφορά ως προς την πρώτη λέξη ιστορικά αμφισβητήσιμη. Πολλές εκατοντάδες αθλητές πολέμησαν στο μέτωπο και μεγάλες ήσαν οι απώλειες ζωής αλλά και οι βαρύτατοι τραυματισμοί. Ολοι οι σύλλογοι της εποχής έδωσαν το «παρών» στα μέτωπα Ηπείρου και Μακεδονίας και στη δεύτερη νικηφόρα εκστρατεία του 1913.
***
ΕΥΝΟΗΤΑ το πολυπληθέστερο βαρύ τίμημα προήλθε από τους συλλόγους με το μεγαλύτερο ανθρώπινο δυναμικό όπως ήσαν ο Πανελλήνιος ΓΣ και ο Εθνικός ΓΣ και όχι μόνο. Τον Μάιο του 1913, π.χ., ο Εθνικός ΓΣ διοργάνωσε αθλητικό τριήμερο παίδων και εφήβων μεταξύ ομάδων γυμνασίων και άλλων σχολείων με πρόγραμμα «τριαγμού» και σκυταλοδρομίας, προς τιμήν και μνήμην των υπέρ πατρίδος πεσόντων αθλητών του συλλόγου (Σ. Σκαρλάτου, Α. Ρωσσέτη, Απ. Μήττα, Χρ. Αντωνόπουλου, Αδ. Δανουράκη). Ο τριαγμός ήταν σύνθετο άθλημα (δρόμος, άλμα και ρίψη) με ρίζα αρχαιοελληνική.
***
ΜΙΑ πολύ γνωστή φυσιογνωμία του ελληνικού αθλητισμού, από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του Πανελληνίου ΓΣ, ο Κων. Μάνος, ποιητής του ύμνου του ιστορικού συλλόγου, με δράση στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, ήταν πρωτοπόρος αεροπόρος ο οποίος σκοτώθηκε όταν το 1912 καταρρίφθηκε το αεροσκάφος που πιλοτάριζε. Ο Μάνος είχε γίνει γνωστός και από την εχθρική θέση του απέναντι στους γυμναστές που τους κατηγορούσε για «επαγγελματισμό», συμπεριλαμβανομένου και του μεγάλου Ιωάννη Φωκιανού, τους οποίους απώθησε στο περιθώριο των Ολυμπιακών Αγώνων. Στο αρχείο του ΠΓΣ έχουν βρεθεί τα ονόματα έξι αθλητών που έχασαν τη ζωή τους «εκεί ψηλά στο μέτωπο»: Α. Εδιπίδης, Θ. Καρακώστας, Κ. Πετροπουλάκης, Α. Μπούκας, Η. Γεωργίου, Λ. Κοσκούρας.
***
Ο ΑΚΑΜΑΤΟΣ ερευνητής και παλαιός πρωταθλητής του βάδην Δημήτρης Μποντικούλης έχει συγκεντρώσει πλείστα όσα πολύτιμα στοιχεία και φυσικά τα ονόματα πρωταθλητών διαφόρων σωματείων που σκοτώθηκαν κατά τη διπλή εκστρατεία 1912-1913. Το συναρπαστικό αυτό υλικό θα το παρουσιάσει τον Ιανουάριο σε έκθεση φωτογραφιών, μεταλλίων, διπλωμάτων και άλλων τεκμηρίων δεκάδας και πλέον επιφανών αθλητών του στίβου, της πάλης, της κολύμβησης και άλλων αθλημάτων που έδωσαν τη ζωή τους στις εκστρατείες 1912-13. Η έκθεση θα φιλοξενηθεί στο Πολεμικό Μουσείο της Ελλάδος.
plinardos@yahoo.gr

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ