Ο Ντέιβιντ Γουάλας-Γουέλς, δημοσιογράφος των «New York Times», συγγραφέας του επιδραστικού έργου «Ακατοίκητη Γη. Μια ιστορία του μέλλοντος» (Μεταίχμιο, 2019, τίτλος πρωτοτύπου: The Uninhabitable Earth: Life after warming), μιλάει στο «Βήμα» για τη Σύνοδο COP30.
Εξι χρόνια μετά τη συγγραφή του προειδοποιητηρίου έργου σας, είμαστε καλύτερα ή χειρότερα;
«Οι κίνδυνοι έχουν αυξηθεί. Υπάρχουν επιμέρους λόγοι να πιστεύουμε ότι το μακρινό μέλλον του πλανήτη μπορεί να μην είναι τόσο ζοφερό όσο φαινόταν πιθανό τα 2019. Αλλά σε επίπεδο ευαισθητοποίησης του κοινού και δημόσιας πολιτικής, τα τελευταία χρόνια έχουμε κινηθεί προς λάθος κατεύθυνση.
Βλέπουμε λιγότερες διαμαρτυρίες για το κλίμα, λιγότερες συζητήσεις μεταξύ των ηγετών, λιγότερη δέσμευση για δράση. Σε συνόδους, όπως η COP, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, υπάρχει υποχώρηση στην κλίμακα των προτεραιοτήτων. Αυτό από μόνο του δεν είναι το τέλος του παιχνιδιού για το κλίμα, επειδή εξακολουθεί να συμβαίνει η απανθρακοποίηση με γρήγορο ρυθμό. Υπάρχει, πάντως, μεγαλύτερος εφησυχασμός και άρνηση».
Ποια είναι η σημασία της επιλογής του Μπελέμ για τη Σύνοδο COP30;
«O Αμαζόνιος έχει ήδη μετατραπεί από μια περιοχή κατακράτησης άνθρακα, η οποία βοηθούσε την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης, σε πηγή άνθρακα, λόγω της υλοτομίας και της εκμετάλλευσης.
Είναι ανησυχητικό, γιατί ο Αμαζόνιος κάνει τεράστια δουλειά για να διατηρήσει την υγεία του πλανήτη. Οταν είδα τον πρόεδρο Λούλα στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο, δήλωσε ότι το να βρεθούν οι ηγέτες του κόσμου αντιμέτωποι με το ίδιο το τροπικό δάσος θα τους έκανε να κατανοήσουν τον επείγοντα χαρακτήρα της κρίσης. Σίγουρα είναι σημαντική η διεξαγωγή του συνεδρίου σε μέρος στην πρώτη γραμμή της μάχης της κλιματικής κρίσης. Πέρα από τον Αμαζόνιο, είναι σημαντική η Βραζιλία καθ’ εαυτή. Ζούμε σε μια γεωπολιτική στιγμή κατά την οποία οι κανόνες του πλανήτη δεν επιβάλλονται πλέον αποκλειστικά από τις ΗΠΑ.
Δεν βρισκόμαστε καν σε μια διπολική περίοδο ανταγωνισμού ΗΠΑ – Κίνας. Υπάρχουν πολλές νέες δράσεις και ευκαιρίες από τα έθνη του αναπτυσσόμενου κόσμου στον παγκόσμιο Νότο, για να εδραιώσουν γεωπολιτική, αλλά και ενεργειακή ανεξαρτησία και ανθεκτικότητα στο κλίμα. Χάρη στη μείωση του κόστους της καθαρής ενέργειας, οι φτωχές χώρες του κόσμου τώρα απαλλάσσονται από τις εκπομπές άνθρακα μόνες τους, δηλώνοντας ένα είδος ανεξαρτησίας από τους παγκόσμιους ηγέτες. Αυτό αποτελεί έμμεσο κατηγορητήριο για την κλιματική πολιτική της τελευταίας δεκαετίας, κατά την οποία οι πλούσιες χώρες του κόσμου δεν τήρησαν τις υποχρεώσεις τους ως προς την απανθρακοποίηση.
Αλλά είναι επίσης ένα σημάδι σχετικής ελπίδας ότι ο κόσμος κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, ακόμη και χωρίς την υποστήριξη του παγκόσμιου Βορρά. Πολλές χώρες του παγκόσμιου Νότου στην πραγματικότητα κινούνται πιο γρήγορα. Παραμένει αδύνατο το να επιτύχουμε τους στόχους που θέσαμε στο Παρίσι πριν από μία δεκαετία, όμως οι γεωπολιτικές εξελίξεις δημιουργούν νέες δυναμικές. Νομίζω ότι έχουμε χάσει κάτι πολύ σημαντικό καθώς μεταβαίνουμε σε νέο πλαίσιο όπου κάθε χώρα καλείται να αναλάβει την απανθρακοποίηση και την ανθεκτικότητα μόνη της. Αυτό είναι δραματική οπισθοδρόμηση, αλλά υπάρχει ενθαρρυντική δραστηριότητα μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών, πολλές από τις οποίες βρίσκονται σε ταχύτερες οδούς απαλλαγής από τον άνθρακα από ό,τι προβλεπόταν».
Πώς κρίνετε τη στάση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ απέναντι στην COP30;
«Ουσιαστικά την αγνοεί. Και, όταν της αποδίδει προσοχή, την υπονομεύει, με δράση ορισμένων διπλωματών. Μπορεί βέβαια να ειπωθεί ότι ο Τραμπ ακολουθεί πιο άκομψα μια πολιτική που και οι προκάτοχοί του τηρούσαν συγκαλυμμένα. Από την άλλη, και η ρητορική έχει σημασία και ο πρόεδρος Τραμπ δείχνει ένα άσχημο πρόσωπο των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είναι σήμερα ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου και φυσικού αερίου στον κόσμο.
Σε μια εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη απαιτεί τεράστια φθηνή ενέργεια, διπλασιάζουμε τις βρώμικες ακριβές πηγές ενέργειας και ακυρώνουμε έργα εντός των συνόρων μας που θα μπορούσαν να παρέχουν πολύ φθηνότερη ενέργεια. Δεν γνωρίζουμε, βεβαίως, ακόμη ποια θα είναι η μοίρα των εναλλακτικών στοιχημάτων της Κίνας στην πράσινη τεχνολογία και την απανθρακοποίηση. Αλλά για όσους από εμάς πιστεύουμε σε κάποια αξία της αμερικανικής ηγεσίας στην παγκόσμια σκηνή, είναι μια αρκετά σκοτεινή περίοδος».
Εχετε διερευνήσει πώς η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποσταθεροποιήσει τις κοινωνίες, τροφοδοτώντας τον εθνικισμό, τη μαζική μετανάστευση, την κρίση ψυχικής υγείας και μιλάτε επίσης για την επιδείνωση των ανισοτήτων. Πιστεύετε ότι θα πρέπει αυτά να είναι στις προτεραιότητες της COP30;
«Ορισμένες προβλέψεις μας πραγματοποιούνται ταχύτατα σε επίπεδο μεμονωμένων καταστροφών, όπως οι πυρκαγιές στο Λος Αντζελες. Βεβαίως, οι χώρες που παράγουν τον μεγαλύτερο αριθμό μεταναστών είναι συνήθως όσες βρίσκονται υπό κλιματική πίεση, η οποία προκαλεί επίσης στροφή στον αυταρχισμό, όπως βλέπουμε σε χώρες του Σαχέλ με πολιτική αποσταθεροποίηση.
Υπάρχει, όμως, και αξιοσημείωτη ανθρώπινη ανθεκτικότητα απέναντι στις καταστροφές. Ενίοτε, όμως, και έλλειψη ενσυναίσθησης και ρηχότητα ηθικής φαντασίας. Μια συνάντηση όπως η COP πρέπει να ασχοληθεί και με την “κανονικοποίηση” του κλιματικού χάους, που φαίνεται περισσότερο ως κάτι φυσιολογικό στις νοοτροπίες».
Περιγράφετε ότι αποτυχίες των καλλιεργειών μπορούν να απειλήσουν την παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Πώς πιστεύετε ότι η COP30 θα μπορούσε να αντιδράσει;
«Η αύξηση θερμοκρασίας είναι βλαπτική για τις καλλιέργειες, επειδή αλλάζει τα εποχικά πρότυπα και ως εκ τούτου περιοχές που ήταν βέλτιστες για ορισμένες καλλιέργειες καθίστανται απρόσφορες, ενώ είναι δύσκολο να μετακινηθούν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Υπάρχει επίσης επίδραση της υπερθέρμανσης στην ανάπτυξη ζιζανίων και παρασίτων, καθώς και στην αύξηση ακραίων καιρικών φαινομένων.
Ηδη εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν άσκοπα από επισιτιστική ανασφάλεια. Αυτό δεν συμβαίνει επειδή το κλίμα έχει ήδη μειώσει την ποσότητα τροφίμων. Στην πραγματικότητα, κάθε χρόνο παράγουμε περισσότερα τρόφιμα από τον προηγούμενο. Συμβαίνει επειδή τα συστήματα παραγωγής τροφίμων έχουν γίνει πιο ασταθή. Και αυτό συνοδεύεται από μια χρηματιστικοποίηση που έχει αποδειχθεί καταστροφική για τους φτωχούς του κόσμου.
Ως αποτέλεσμα, τα επίπεδα ακραίας πείνας αυξάνονται, ακόμη και όταν η συνολική παγκόσμια παραγωγικότητα τροφίμων είναι μεγαλύτερη. Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων έχει γίνει πολύ λιγότερο αξιόπιστο και οι προμήθειες τροφίμων που θα έπρεπε να κατευθύνονται στους φτωχούς του κόσμου αντλούνται συχνότερα από τους πλούσιους».
