Μια πρωτόγνωρη θεατρική εμπειρία μάς χαρίζει εφέτος το Εθνικό Θέατρο σε συνεργασία (για πρώτη φορά στην ιστορία των δύο οργανισμών) με το Royal Court Theatre του Λονδίνου.
Το «Cow | Deer», το πρωτοποριακό έργο των Κέιτι Μίτσελ, Νίνα Σίγκαλ και Μέλανι Γουίλσον παρουσιάζεται στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» (Τετάρτη έως Σάββατο) με ένα κουαρτέτο ελλήνων ερμηνευτών και ερμηνευτριών (Αλέξανδρος Ζοτάι, Χρήστος Θάνος, Κορίνα Κόκκαλη, Ιωάννα Τουμπακάρη), οι οποίοι αφηγούνται χωρίς λόγια, μόνο με ήχους, τι συμβαίνει στο 24ωρο ενός ελαφιού και μίας αγελάδας, προκαλώντας στον θεατή μια πλειάδα συναισθημάτων, από δυσφορία έως συγκίνηση, αλλά και πολλές σκέψεις για το πώς αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα το ζωικό βασίλειο.
Το ΒΗΜΑgazino μίλησε με τη φημισμένη sound artist Μέλανι Γουίλσον για τις προκλήσεις αυτού του τόσο ενδιαφέροντος εγχειρήματος.
Φωτογραφία: Tom Baker
Πείτε μας λίγα πράγματα για το πρότζεκτ. Πώς ξεκίνησε;
«Θα έλεγα ότι υπάρχουν δύο βασικά σημεία εκκίνησης. Πρώτον, με την Κέιτι Μίτσελ δουλεύουμε μαζί πάνω από δέκα χρόνια, και η τεχνική Foley (σ.σ.: η αναπαραγωγή καθημερινών ηχητικών εφέ που προστίθενται σε ταινίες, βίντεο και άλλα μέσα κατά την επεξεργασία μετά την παραγωγή για τη βελτίωση της ποιότητας του ήχου) εμφανίζεται ήδη στη live cinema δουλειά της, στην οποία συμμετέχω κι εγώ. Με το “Cow | Deer”, όμως, θέλαμε να πάμε ένα βήμα παρακάτω: να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη μέθοδο χωρίς οπτικά στοιχεία. Ηταν μια συνειδητή προσπάθεια να αναπτύξουμε αυτή την τέχνη.
Ιστορικά, το Foley αναπτύχθηκε μέσα από τη βιομηχανία του κινηματογράφου και συνυπήρχε πάντα με κινούμενη εικόνα – ταινίες, τηλεόραση, βιντεοπαιχνίδια και, πιο πρόσφατα, θέατρο. Δεν είμαστε οι μόνοι που χρησιμοποιούμε Foley στο θέατρο, φυσικά, αλλά η ιδέα να το αποσυνδέσουμε εντελώς από την εικόνα ήταν κάτι νέο για εμάς. Το δεύτερο σημείο εκκίνησης ήταν το ενδιαφέρον μας να φέρουμε στο επίκεντρο τα ζώα. Είμαι συνθέτρια και sound artist, οπότε η δημιουργία ηχητικών περιβαλλόντων είναι κάτι που κάνω εδώ και πολλά χρόνια. Πιστεύω βαθιά ότι μέσω της ακοής σχετιζόμαστε έντονα με τον φυσικό κόσμο.
Στη διαδικασία δημιουργίας παραστάσεων, ο ήχος πολύ συχνά συνοδεύει αυτό που βλέπουμε – εκτός αν πρόκειται για καθαρά μουσική παράσταση. Με το να φέρουμε λοιπόν την εμπειρία της ακρόασης στον πυρήνα του εγχειρήματος θέλαμε να διαταράξουμε τους συνήθεις τρόπους με τους οποίους παράγεται η κουλτούρα και, ταυτόχρονα, να απεμπολήσουμε τον ανθρωποκεντρισμό – τον τρόπο με τον οποίο συνήθως αντιμετωπίζουμε τα ζώα και τον φυσικό κόσμο.
Αρα υπήρχαν δύο παράλληλες διαδικασίες: να αντιστρέψουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί συνήθως μια παράσταση και να αντιστρέψουμε τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τα ζώα. Οταν αρχίσαμε να συζητάμε με το Royal Court το ενδεχόμενο να παρουσιαστεί αυτό το έργο στο θέατρό τους, καταλάβαμε ότι χρειαζόμασταν τη συνεργασία κάποιου συγγραφέα.
Ετσι καταλήξαμε να δουλέψουμε με τη Νίνα Σίγκαλ, που είναι associate writer στο Royal Court. Η συμμετοχή της διεύρυνε πραγματικά την ιδέα, γιατί με τη δραματουργική και αφηγηματική της δεξιοτεχνία μπορέσαμε να είμαστε πολύ σαφείς ως προς το πώς θα ξεδιπλωθεί η ιστορία της αγελάδας και του ελαφιού μέσα στη διάρκεια μιας ημέρας. Από τη στιγμή που μπήκε η Nίνα, το πρότζεκτ πέρασε σε μια νέα φάση υλοποίησης».
Καθώς δουλεύατε πάνω στην ιστορία αυτών των δύο ζώων, ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσατε;
«Κατά κάποιον τρόπο, το καθήκον μας ήταν απίστευτα απλό, δεν πρόκειται για ένα περίπλοκο έργο. Θέλαμε να αφηγηθούμε, μέσα από ήχους, την ιστορία δύο ζώων κατά τη διάρκεια μιας ημέρας. Αυτή η σαφήνεια του στόχου μάς βοήθησε πολύ, και η δέσμευσή μας ήταν σταθερά να κρατάμε τα ζώα στο επίκεντρο. Μία από τις πιο έντονες – και δημιουργικές –
προκλήσεις ήταν να αναλογιζόμαστε διαρκώς τη δική μας θέση: πράγματι εστιάζουμε στην εμπειρία των ζώων ή επιστρέφουμε άθελά μας στην ανθρώπινη οπτική;
Μεγάλο μέρος της διαδικασίας ήταν συγγραφικό, αλλά για εμένα ήταν και ηχογραφικό: τους μήνες πριν από τις πρόβες ήμουν σε διάφορες περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου και έκανα επιτόπιες καταγραφές, που στην παράσταση συνομιλούν με τον ζωντανό ήχο.
Η πρόκληση ήταν να μείνουμε όσο γίνεται πιο κοντά στην πραγματικότητα της ζωής των πλασμάτων – κάτι που σήμαινε πολλή έρευνα και πολλή δουλειά στο πεδίο – και ταυτόχρονα να αναγνωρίσουμε ότι ένα ανθρώπινο κοινό χρειάζεται δραματική ένταση και κάθαρση. Η παράσταση ξεκινά σχεδόν ποιμενικά: απλώς περνάς χρόνο με τα δύο αυτά όντα στα περιβάλλοντά τους. Οι ήχοι του ανθρώπινου πολιτισμού είναι πάντα κάπου στο βάθος, στα όρια του κόσμου τους, αλλά σταδιακά πλησιάζουν και γίνονται πιο απειλητικοί.
Επειτα φτάνουμε σε δύο βίαια γεγονότα: τον χωρισμό της αγελάδας από το μοσχάρι της και το χτύπημα του ελαφιού από ένα αυτοκίνητο. Θα μπορούσαμε να έχουμε επιλέξει μια εντελώς διαφορετική μέρα στη ζωή τους. Την προηγούμενη, για παράδειγμα, η έγκυος αγελάδα απλώς τρώει και το ελάφι κινείται στο περιβάλλον του χωρίς να συμβαίνει κάτι δραματικό.
Αντί γι’ αυτό, επιλέξαμε μια μέρα με γεγονότα-ορόσημα: μια γέννηση και έναν θάνατο. Οπότε η πρόκληση ήταν να είμαστε ακριβείς ως προς τις εμπειρίες των ζώων ώστε να μπορέσει το κοινό να συνδεθεί με την ιστορία τους. Μια άλλη – πολύ όμορφη – πρόκληση ήταν οι ατελείωτες ώρες μικροσκοπικής επεξεργασίας του Foley. Μπορεί να περνούσαμε μία ολόκληρη μέρα – ή και δύο – για να ρυθμίσουμε ελάχιστες λεπτομέρειες στον ρυθμό ή την υφή του ήχου».
Τι ελπίζετε ότι θα νιώθουν ή θα σκέπτονται οι θεατές μετά το «Cow|Deer»;
«Νομίζω ότι ελπίζω σε μια παραγωγική ένταση ανάμεσα σε διαφορετικές αντιδράσεις. Από τη μία, ελπίζω να υπάρχει μια βαθιά ταύτιση με την παρουσία των ζώων – το αίσθημα ότι απλώς περνάς χρόνο μαζί τους. Αυτό μπορεί να είναι ελπιδοφόρο, παρηγορητικό, να εξάπτει την έμπνευση, να ανοίγει τη σκέψη. Υπάρχει μια πολύ δομική και ιδιαίτερη μορφή αυτογνωσίας που γεννιέται όταν συνδεόμαστε με άλλα όντα.
Από την άλλη, εξαιτίας των γεγονότων που συμβαίνουν στα ζώα και του πώς ακούγεται η ανθρώπινη παρουσία στο φόντο, νομίζω ότι γεννιούνται συναισθήματα ανησυχίας, απογοήτευσης, φόβου ή ακόμη και θυμού για την επίδραση που έχουν οι άνθρωποι στον φυσικό κόσμο. Η σκηνή όπου το ελάφι χτυπιέται στον δρόμο είναι μια στιγμή γεμάτη πένθος και σοκ, και ο κόσμος ταυτίζεται πολύ έντονα με αυτό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο ειδικά, γιατί αυτός είναι ένας από τους συχνότερους τρόπους με τους οποίους πεθαίνουν τα ελάφια – τα χτυπούν αυτοκίνητα».
