Αποχαιρετώντας τον Robert Redford: Οι σκοτεινές στιγμές, οι φήμες και οι σταθμοί της καριέρας ενός κινηματογραφικού μύθου

Γεννήθηκε ως Charles Robert Redford Jr. στις 18 Αυγούστου 1936 στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια. Στα παιδικά του χρόνια, ο Redford διαγνώστηκε με πολιομυελίτιδα, μια ασθένεια που εκείνη την εποχή προκαλούσε σοβαρά προβλήματα αναπνοής, παράλυση και, συχνά, θάνατο. Παρά τη σοβαρότητα της κατάστασης, η μορφή της νόσου που αντιμετώπισε ήταν ήπια, αν και τον κράτησε κλινήρη για δύο εβδομάδες. Όπως είχε αναφέρει, η ασθένεια εμφανίστηκε μετά από μια βουτιά στον ωκεανό, και εκείνη η στιγμή ήταν η πρώτη από πολλές αναμετρήσεις του με τον κίνδυνο.

Η οικογένεια του Redford μεγάλωσε στο Λος Άντζελες κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Ο πατέρας του, Charles, εργαζόταν ακούραστα ως λογιστής για τη Standard Oil, αφήνοντας ελάχιστο χρόνο για την οικογένεια. Τη θέση πατέρα για τον νεαρό Robert πήρε ο θείος του, David, πολυτάλαντος και αθλητικός, που μιλούσε τέσσερις γλώσσες και υπηρέτησε ως διερμηνέας στον στρατό κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η απώλεια του θείου του στον πόλεμο, άφησε βαθιά συναισθηματικά τραύματα στον Redford, τα οποία αντιμετώπισε χωρίς ιδιαίτερη οικογενειακή υποστήριξη.

Η τραγωδία χτύπησε ξανά όταν, σε ηλικία 10 ετών, η μητέρα του, Martha, γέννησε δίδυμες, που δυστυχώς πέθαναν αμέσως μετά τη γέννα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Martha ανέπτυξε μια αιματολογική διαταραχή που τελικά οδήγησε στον θάνατό της το 1955, αφήνοντας τον 18χρονο Robert χωρίς μητέρα.

Η εφηβική ηλικία του Redford ήταν επίσης γεμάτη κινδύνους. Μεγαλώνοντας σε μια περιοχή της Καλιφόρνια που μαστιζόταν από φυλετικές εντάσεις και συμμορίες, αντιμετώπισε βία και εκφοβισμό, καταλήγοντας ακόμα και σε επικίνδυνες προκλήσεις επιβίωσης, όπως το σχεδόν μοιραίο άλμα από μια στέγη για να αποδείξει το θάρρος του. Παράλληλα, πειραματίστηκε με ναρκωτικά και συμμετείχε σε ημι-παράνομες δραστηριότητες, όπως drag racing, που σχεδόν του στοίχισαν τη ζωή.

Οι εμπειρίες αυτές επηρέασαν και την ακαδημαϊκή του πορεία. Αν και εισήχθη στο Πανεπιστήμιο του Κολοράντο στο Boulder με αθλητική υποτροφία, ο τρόπος ζωής του τον οδήγησαν τελικά να χάσει τη υποτροφία και να εγκαταλείψει το πανεπιστήμιο, λίγο μετά τον θάνατο της μητέρας του. Αργότερα, θα παραδεχόταν ότι το μεγαλύτερό του παράπονο ήταν ότι η μητέρα του πέθανε πριν προλάβει να δει τον γιο της να γίνεται διεθνής σταρ, σημειώνοντας πως «η λύπη μου είναι ότι έφυγε πριν μπορέσω να την ευχαριστήσω».

Η αρχή της πορείας του

Ο Redford εμφανίστηκε στη σκηνή στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και ξεκίνησε την τηλεοπτική του καριέρα το 1960, με συμμετοχές σε σειρές όπως Alfred Hitchcock Presents και The Twilight Zone. Η μεγαλύτερη επιτυχία του στο Broadway ήρθε το 1963 με τον ρόλο του στο Barefoot in the Park του Neil Simon. Στη μεγάλη οθόνη έκανε το ντεμπούτο του με το War Hunt (1962) και γρήγορα αναδείχθηκε σε πρωταγωνιστικό ταλέντο.

Ο Redford υπήρξε από τους πιο αγαπημένους ηθοποιούς των ’70s, με μια σειρά από εμβληματικές συνεργασίες που χάραξαν τη μνήμη του σινεμά. Στο Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969) δίπλα στον Paul Newman, απέκτησε το παρατσούκλι που θα γινόταν θρύλος. Στο The Way We Were (1973) με την Barbra Streisand, αποτέλεσαν ένα από τα πιο αξέχαστα ρομαντικά ζευγάρια της οθόνης. Στο The Great Gatsby (1974) στάθηκε δίπλα στη Mia Farrow, ενσαρκώνοντας τον μυθικό ήρωα του F. Scott Fitzgerald. Με την Jane Fonda συμπρωταγωνίστησε στο Barefoot in the Park (1967) και αργότερα στο The Electric Horseman (1979), παρουσιάζοντας μια κινηματογραφική χημεία που άφησε εποχή.

Παράλληλα, ο Redford επέλεγε προσεκτικά τις ταινίες του, ισορροπώντας ανάμεσα σε εμπορικές επιτυχίες και ταινίες με κοινωνικό ή πολιτικό περιεχόμενο, όπως το All the President’s Men (1976), για το σκάνδαλο Watergate. Η ερμηνεία του στο The Sting (1973) του απέφερε υποψηφιότητα για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου. Άλλες σημαντικές επιτυχίες του τη δεκαετία του '70 ήταν οι Jeremiah Johnson (1972), The Candidate (1972) και Three Days of the Condor (1975).

Η σκηνοθετική του καριέρα

Το 1980, ο Robert Redford έκανε το σκηνοθετικό του ντεμπούτο με την ταινία Ordinary People, μια δραματική ιστορία για τη διάλυση μιας μεσοαστικής οικογένειας μετά τον θάνατο ενός παιδιού. Η ταινία όχι μόνο απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, αλλά κέρδισε και τέσσερα Όσκαρ, ανάμεσά τους και αυτό της Καλύτερης Σκηνοθεσίας για τον ίδιο τον Redford. Με το Ordinary People, απέδειξε ότι η ικανότητά του να μεταφέρει στην οθόνη την ψυχολογία των χαρακτήρων ήταν ισχυρή και πίσω από την κάμερα, ανοίγοντας νέα κεφάλαια στην καριέρα του πέρα από την ερμηνεία.

Ακολούθησαν ταινίες όπως το Brubaker (1980), όπου υποδύθηκε τον διευθυντή φυλακής που προσπαθεί να μεταρρυθμίσει το σύστημα, το The Natural (1984), μια ιστορία για τον κόσμο του μπέιζμπολ γεμάτη νοσταλγία και αμερικανική μυθοπλασία, και το Out of Africa (1985), όπου πρωταγωνίστησε δίπλα στη Meryl Streep σε μία από τις πιο μεγαλειώδεις παραγωγές της δεκαετίας. Το Sneakers (1992), μια ταινία με μυστήριο και τεχνολογικό θρίλερ, έδειξε την ευελιξία του Redford ως παραγωγός και σκηνοθέτης, ικανός να χειριστεί διαφορετικά κινηματογραφικά είδη.

Ωστόσο, η καριέρα του πίσω από την κάμερα δεν περιορίστηκε στην προσωπική του φιλμογραφία. Με το A River Runs Through It (1992) και το Quiz Show (1994) επιβεβαίωσε τη δυναμική του ως σκηνοθέτη, συνδυάζοντας την αφηγηματική ευαισθησία με τη λεπτομερή αναπαράσταση εποχών και χαρακτήρων, ενώ οι ταινίες αυτές απέσπασαν σημαντικές υποψηφιότητες και βραβεία.

Παράλληλα, η συνεισφορά του στο ανεξάρτητο σινεμά υπήρξε καθοριστική. Ως συνιδρυτής του Sundance Resort και του Sundance Film Institute, έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία του Sundance Film Festival, το οποίο εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο σημαντικούς θεσμούς για ανεξάρτητους κινηματογραφιστές σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέσα από αυτήν την πρωτοβουλία, ο Redford δεν περιορίστηκε στο προσωπικό του έργο, αλλά δημιούργησε ένα οικοσύστημα στήριξης για νέους δημιουργούς, προσφέροντας στην αμερικανική και παγκόσμια κινηματογραφική σκηνή νέες φωνές και ιστορίες.

Προσωπική ζωή και φήμες

Η προσωπική ζωή του Robert Redford υπήρξε πάντα υπό το βλέμμα του κοινού, αλλά ο ίδιος κατάφερνε να διατηρεί μια ισορροπία ανάμεσα στη δημόσια εικόνα και την ιδιωτικότητα. Το 1958 παντρεύτηκε τη Lola Van Wagenen, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά. Ο μεγαλύτερος γιος τους, Scott, πέθανε βρέφος, ενώ ο David James Redford έφυγε από τη ζωή το 2020. Οι κόρες τους, Shauna και Amy, ακολούθησαν δημιουργικές πορείες: η Shauna έγινε ζωγράφος και η Amy ηθοποιός και σκηνοθέτης, συνεχίζοντας την καλλιτεχνική παράδοση της οικογένειας.

Ο Redford και η Van Wagenen έζησαν πολλά χρόνια μαζί, αλλά ο έρωτάς τους σταδιακά «έσβησε» χωρίς ποτέ να ανακοινώσουν επίσημα διαζύγιο. Παρά τη δημόσια φήμη και τη ζωή στο Χόλιγουντ, η οικογένεια παρέμεινε ένας σταθερός πυλώνας για εκείνον, ενώ οι σχέσεις του με τα παιδιά του ήταν πάντα κεντρικές στη ζωή του.

Παράλληλα με την οικογενειακή του ζωή, ο Redford υπήρξε κεντρικό πρόσωπο και στα ειδύλλια και τις φημολογούμενες σχέσεις του με συμπρωταγωνίστριες. Σύμφωνα με τα λεγόμενα των συμπρωταγωνιστριών του, εκείνες είχαν πάντα καψούρα μαζί του, ενώ εκείνος ήταν επαγγελματίας κι απόμακρος, σε σημείο συχνά να γίνεται δύστροπος.

Η συνεργασία του με τη Jane Fonda αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας ιδιαίτερης επαγγελματικής χημείας. Από την πρώτη τους κοινή ταινία The Chase το 1966 μέχρι το Our Souls at Night το 2017, η σχέση τους περιγράφηκε από τον ίδιο ως «ιδιαίτερη» και «χωρίς περιττή ανάλυση»: η συνεργασία τους κυλούσε φυσικά, και υπήρχε αμοιβαία εκτίμηση και θαυμασμός για την επαγγελματική δύναμη της Fonda. Σε παλιότερη συνέντευξή του, ο Redford είχε δηλώσει ότι η Fonda τον ώθησε να ρισκάρει περισσότερο ως ηθοποιός, ενώ εκείνη είχε παραδεχθεί ότι κάποτε ένιωσε έλξη για τον Redford, αν και εκείνος φαινόταν συχνά μουτρωμένος ή δύσκολος.

Η σχέση του με τη Barbra Streisand κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων του The Way We Were το 1973 είναι επίσης γνωστή, κυρίως για τις εντάσεις πίσω από τις κάμερες. Σύμφωνα με μαρτυρίες και το βιβλίο του Robert Hofler The Way They Were, η Streisand ήταν «ερωτευμένη» με τον τότε παντρεμένο Redford, ενώ εκείνος είχε εκφράσει επιφυλάξεις για τη συνεργασία τους, αμφισβητώντας την ικανότητά της να ερμηνεύσει σοβαρό ρόλο. Οι σκηνές με έντονη σωματική εγγύτητα απαιτούσαν προσεκτικό χειρισμό, με τον Redford να λαμβάνει μέτρα αυτοπροστασίας και να αρνείται να πει κάποιες γραμμές διαλόγου που θα τον εξέθεταν προσωπικά. Παρ’ όλα αυτά, η χημεία τους στην οθόνη παραμένει διαχρονική και η ταινία αποτελεί σημείο αναφοράς για τον ρομαντικό κινηματογράφο.

Το 2009 παντρεύτηκε τη Sibylle Szaggars, Γερμανίδα καλλιτέχνιδα, με την οποία είχε δεσμό από το 1996 και ζούσαν στο Sundance, στην Γιούτα. Η σχέση τους υπήρξε ήρεμη και δημιουργική, μακριά από τα φώτα του Χόλιγουντ, και αποτέλεσε την τελευταία σταθερή σχέση της ζωής του.

Ακτιβιστής μέχρι τέλους

Από νωρίς στην καριέρα του, δεν φοβήθηκε να εκφράσει τις απόψεις του δημόσια, ακόμη και όταν αυτές συγκρούονταν με τη βιομηχανία του Χόλιγουντ ή τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις.

Στον τομέα του περιβάλλοντος, ο Redford υπήρξε ιδρυτής του Robert Redford Conservancy for Southern California Sustainability, ενός οργανισμού αφιερωμένου στην προώθηση της βιωσιμότητας, της προστασίας των φυσικών πόρων και της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Στην ίδια λογική, υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής πολιτικών και νομοθεσιών που στόχευαν στην προστασία των εδαφών, των δασών και των υδάτινων πόρων, ενώ συχνά χρησιμοποίησε τη δημόσια εικόνα του για να ασκήσει πίεση σε κυβερνητικά στελέχη.

Η κοινωνική του δράση περιελάμβανε επίσης την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών στις Ηνωμένες Πολιτείες, την υποστήριξη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και την προώθηση της ισότητας των φύλων. Μέσω του Sundance Institute, δημιούργησε μια πλατφόρμα για ανεξάρτητους κινηματογραφιστές και καλλιτέχνες, δίνοντας φωνή σε ιστορίες που διαφορετικά δεν θα έφταναν στο κοινό.

Στο πολιτικό πεδίο, ο Redford δεν κρύφτηκε ποτέ: στήριξε ανοιχτά υποψηφίους που θεωρούσε προοδευτικούς και υπερασπίστηκε πολιτικές που προωθούσαν την κοινωνική και περιβαλλοντική δικαιοσύνη. Παράλληλα, δεν δίστασε να ασκήσει σκληρή κριτική σε κυβερνητικές πρακτικές που θεωρούσε επιζήμιες για την κοινωνία ή το περιβάλλον, χρησιμοποιώντας τη δημοσιότητα και τη φήμη του για να ευαισθητοποιήσει το κοινό.